Moduul 7 Hoofdstuk 3 De overheid treedt terug (1980-heden)

Moduul 7 H 3 De overheid treedt terug (1980-heden) §1 1982: Lubbers premier, 12 jaar lang ('t langste). Hij was leider van het Christen Democraten Appel (CDA) dat was ontstaan door CDU, ARP, KVP, n.a.v. de ontzuiling. V.a. '73 werd er overlegd en in '80 was er één partij. Toen het kabinet Lubbers (CDA/VVD) begon was er veel werkloosheid, met ontzettend hoge uitgaven vanwege de sociale voorzieningen (beste ter wereld), hoge inflatie en weinig investeringen. Dat kwam omdat de vorige socialistische premier Joop den Uyl ('73-'77) de uitkeringen en het min. loon verhoogde, veel deed aan stadvernieuwing, huursubsidies, welzijnswerk. Maar door de oliecrisis('73) kreeg hij grote problemen, want er waren minder inkomsten, maar wel meer uitgaven door uitkeringen. Ook het CDA lukte het niet de kosten te drukken. Maar Lubbers bracht het begrotingstekort terug en schafte bepaalde sociale en culturele voorzieningen af en uitkeringen en lonen in de overheidssector werden verlaagd. Dit leidde tot veel verzet: de brandweer spoot Binnenhof vol schuim, kunstenaars bezetten het Rijksmuseum, OV plat door stakingen. '80 werd de verzorgingsstaat voor het eerst in de 20e eeuw ingekrompen. Mensen zagen in dat het financieel onhaalbaar was, maar toch werd Lubbers de 'premier van armoede' genoemd. De overheid wilde sowieso z'n invloed afbouwen, vanwege de financiën en het bestuur, want de vele regels waren onoverzichtelijk geworden. 1. privatiseren (PTT, NS) 2. decentraliseren; de gemeenten/provincies kregen meer taken. Dat ging moeizaam, want de lagere overheden vonden dat de overheid z'n verantwoordelijkheid ontliep, dus hielpen ze niet echt mee; bestuurlijke ongehoorzaamheid. 3. deregulering; regels verminderen en overzichtelijker maken. §2 Lubbers wilde tegenstanders bij elkaar brengen, maar gebruikte zulke moeilijke taal dat niemand 't snapte. Hij zorgde voor een rustiger politiek klimaat, minder linkse splinterpartijen: de grote partijen regeerden weer. '80: veel demonstraties tegen kruisraketten, dus werd de plaatsing steeds uitgesteld. In '86 werd besloten ze toch te plaatsen, maar toen veranderde de Sovjet Unie en hoefde 't niet te gebeuren. Er werden 2 enquêtes gehouden: 1. over de vergeefse overheidssteun aan scheepsbouwbedrijf Rijn-Schelde-Verolme (RVS) 2. de mislukte poging om een fraudebestendig paspoort te maken '86: CDA/VVD, 2e kabinet Lubbers, bleef a/d macht, maar kwam ten val door een belastingkwestie, het kwam eigenlijk vooral doordat de VVD veel zetels had verloren en dus was verzwakt en men Lubbers maar autoritair vond. Kabinetscrisis: het kabinet kan niet langer blijven zitten door een conflict in de regering of tussen de regering en de 2e Kamer. Dat laatste was het geval in '66 bij het kabinet Cals. Hoewel men een nieuw kabinet kan vormen, komen er vaak nieuwe verkiezingen. Tot het nieuwe kabinet er is, blijft het oude zitten; demissionair kabinet. '89: vervroegde verkiezingen, waarna Lubbers een coalitie met de PvdA sloot. Tot 1994 had de KVP v.a. 1917 altijd in de regering gezeten. Maar in 1994 had het CDA veel stemmenverlies, doordat Lubbers vertrok en men gewoon eens wat anders wilde. De VVD en D'66 werden de grote winnaars, ze gingen samen met de PvdA olv van Kok, die een paarse coalitie vormde. Paars, omdat liberaal en socialist samengingen. PvdA wilde de verzorgingsstaat houden, terwijl de VVD een ministelstel voor ogen had en dat je jezelf maar extra moest verzekeren. D'66 was de brug. Het kon ook omdat de PvdA het marktmechanisme was gaan waarderen en dat mensen eigen verantwoordelijkheid hebben. De PvdA stond zelfs toe de sociale zekerheid hier en daar te privatiseren. Onder Paars bleven de verhoudingen goed; er was een goede economie en steeds minder werkloosheid. De goede economie zou komen door het poldermodel/overlegeconomie: vakbonden, werkgeversorganisaties, overheid proberen samen sociaal-economische problemen op te lossen. '82: Stichtingsakkoord, door de Stichting van Arbeid. De werkloosheid steeg toen snel en de sociale partners waren bang voor ingrijpende overheidsmaatregelen en begroeven de strijdbijl. De vakbonden stemden in met een daling van het reeël nationaal inkomen en de werkgevers met arbeidstijdverkorting. De negatieve kanten van het poldermodel: 1. niet democratisch; de topambtenaren, het bedrijfsleven en adviescommissie worden niet gekozen

2. compromissen sluiten zorgt voor ontideologisering van de politiek
Nu zou een groen poldermodel wel handig zijn, om de milieuproblematiek aan te pakken, want dat gaat eigenlijk slecht samen met economische groei en uitbreiding van de infrastructuur. Toen men Schiphol wilde uitbreiden bezetten milieuactivisten de landingsbaan, beklommen een vliegtuig. Het groene poldermodel is een idee van GroenLinks en wil dat de overheid/bedrijfsleven/milieubeweging samen besluiten over de inrichting van de leefomgeving. GroenLinks is ontstaan in '89 door CPN/PSP/PPR. Deze partij kon er komen, omdat de PvdA rechtser werd. In '98 haalden ze grote winst. §3 1951: Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, met NL.Bel. Lux. It. Fr. W-DL. Het was om weer een erge oorlog te voorkomen, dus eigenlijk om W-DL te controleren. Kolen en staal zijn heel belangrijk voor de oorlogsindustrie. Het werd geregeld door een supranationale instelling, die boven de regeringen van die landen stond. 1957: Europese Economische Gemeenschap, die streefde naar 1 markt en 1 economische beleid. En de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (euratom) om samen de kernenergie te beheren. 1967: Europese Gemeenschap, bestond uit de vorige 3, was nog hechter en streefde naar 1 bestuur. Door het verdrag van Maastricht ('91) heet het de EU. Het belangrijkste besluit was de invoering van de euro. Ook is er politieke integratie op het gebied van buitenland, binnenland, misdaad en asielbeleid. Steeds meer landen treden toe. Er zijn verschillende organen: Raad van Ministers is het belangrijkste en wisselt steeds van samenstelling, afhankelijk van het onderwerp. Neemt besluiten n.a.v. wetsvoorstellen van de; Europese Commissie is het dagelijks bestuur en niet afhankelijk van een land. Zij hebben het recht van initiatief (wetten voorstellen) en uitvoering v/h beleid. De Europese Commissie wordt gecontroleerd door: het Europees Parlement, die ook de Raad controleert. Ze worden per 5 jaar door de kiezer gekozen (kandidaten uit eigen land). In het Parlement zitten ze niet per land, maar per politieke richting. Ze hebben minder invloed dan het nationale parlement, hun taak is vooral adviseren. Soms ook meebeslissen, maar de Raad kan hun beslissing altijd ongedaan maken. Het Parlement kan schriftelijk/mondeling vragen stellen, de commissie móet die beantwoorden; de Raad niet. Het Parlement kan enquêtes/onderzoeks commissies instellen. Europese Raad zijn de regeringsleiders van de lidstaten, zij komen minimaal 2 x per jaar bij elkaar om de politieke en economische ontwikkelingen uit te stippelen. Hof v. Justitie staat boven de nationale wetgeving. Subsidariteit; ze probeert niet teveel te regelen; wat lagere overheden kunnen, daar bemoeien ze zich niet mee. Economische voordelen: grote markt. En misdaad/milieu kun je toch alleen samen oplossen. Toch spreekt men van een 'democratisch gat'. De wetgeving van Europa is bindend, terwijl het Parlement daar veel minder kan doen, zeker tegen de Raad van Ministers staan ze met lege handen.