Module China Hoofdstuk 1

China Van Confucius tot Mao Zedong

1.1 Het confucianisme

Confucius leefde waarschijnlijk van 551 tot 479 v.Chr.Confucius is de Latijnse naam voor “Kongfuzi”, wat “meester Kong” betekent. China bestond destijds uit allemaal losse staten die onderling (permanente) oorlog voerden. Veel Chinezen wilden de orde hersteld zien. Wijsgeren trokken rond door de staten en vertelden daar hun ideeën over de ordening van de maatschappij. Confucius (Meester Kong) was een van deze wijsgeren.

De leer

Confucius geloofde dat er in de beginperiode van de Zhou-dynastie (vanaf ca. 1000 v. Chr.) een centraal gezag was geweest in China. Die orde werd bewaard omdat de vorst deugdzaam en wijs had geregeerd. Confucius wilde terug naar die tijd. Om te komen tot een maatschappij zoals die toen bestond moest je, volgens Confucius, vijf soorten relaties tussen mensen onderscheiden. Dit zat als volgt in elkaar.

Binnen iedere relatie is er een hoger en een lager geplaatste. De hogere geeft de “deugd” aan de lagere; die deugd noemt/noemde men ‘ren’, de liefde of medemenselijkheid. De lagere moet ‘yi’ hebben als deugd, ten opzichte van de hogere moest hij/zij de verplichting van z’n/haar plaats weten zodat hij/zij het hogere kan dienen. De vijf relaties waren als volgt: 1. Tussen vorst en onderdaan --> onderdanen moeten loyaliteit tonen en de vorst moet een zo goed mogelijk vorst zijn voor zijn onderdanen. 2. Tussen vader en zoon --> de zoon is verplicht tot het juiste gedrag en liefde ( zogenaamde kinderlijk piëteit), de vader moet een zo goed mogelijke vader zijn. 3. Tussen man en vrouw --> de vrouw moet volgzaam en gehoorzaam zijn aan haar man, en als haar man dood is dan is ze de volg/zorgzaamheid aan haar oudste zoon verplicht. 4. Tussen broers --> de jongere broer moet respect hebben voor de oudere broer
5. Tussen vrienden --> de relatie tussen vrienden moet berusten op vertrouwen

Volgens deze “regels” zou er orde in de maatschappij zijn. Zou de vorst goed regeren, dan zouden de onderdanen, dankbaar als ze zouden zijn, hun vorst met respect dienen.

1.2 Het confucianisme en de staat

Tijdens de Han-dynastie werd het confucianisme geleidelijk aan de staatsideologie. Dit zou niet veranderen tot de val van het keizerrijk in 1912

De keizer

Dat de meest deugdzame en wijste man keizer moest worden pakte anders uit. In plaats van dit “voorschrift” werd de troonopvolging bepaald door erfelijke rechten. Zo ging het keizersschap door van zoon op zoon. Zo ontstonden de dynastieën. Nu moest er nog een leer voor het bestuur van deze dynastieën gezocht worden. Hieruit kwam het “Hemels Mandaat”voort.Volgens deze leer was de keizer de vertegenwoordiger van de “hemel” op “aarde”…de “Zoon des Hemels”. Waren er grote epidemieën/hongersnoden/oorlogen dan was dit een teken dat het “Hemels Mandaat” verloren was voor het bestuur van de dynastie die op dat moment regeert. Het volk heeft dan het recht om in opstand te komen en een nieuwe dynastie aan de macht te helpen.

De ambtenaren

Voor het bestuur had een keizer trouwe ambtenaren nodig. In het vroege keizerrijk waren de ambtenaren vooral afkomstig uit de groep (rijke) grootgrondbezitters. Kennis van het confucianisme was toen nog geen vereiste. Na ongeveer het jaar 1000 veranderde dit. De oude boeken uit de Zhou-periode + de belangrijkste confucianistische meesters Confucius en Mencius vormden de Klassieken. Om ambtenaar te kunnen worden moest men kennis hebben van het juiste gedrag en het juiste bestuur, al deze informatie vond men terug in de Klassieken.. Om toe te kunnen treden in de rang van de Mandarijnen, de bestuursambtenaren, moest men voor de staatsexamens slagen. Het was heel moeilijk om voor zo’n staatsexamen te slagen, in praktijk kon iedereen er aan meedoen maar het kostte veel tijd en geld, iets wat niet iedereen had. Daarnaast waren de examens ook heel moeilijk, van de 100.000 kandidaten slaagden er niet meer dan 1000. Vreemd genoeg had men, wanneer eindelijk ambtenaar, weinig aan de lange studies over het confucianisme. In de praktijk kwamen de klassieken weinig/niet van pas. De ambtenaren zorgden dat alles in goede banen verliep (economie, openbare werken, transport, rechtspraak, grenzenbewaking, onderwijs en de kalender).

1.3 Confucianisme en het volk

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

De familie werd gezien als de belangrijkste bouwsteen van de samenleving. Van de vijf confucianistische relaties kwamen er drie voor in de familie: vader-zoon, mond-vrouw, oudere broer-jongere broer(s)… De hiërarchie binnen deze families was een soort grondlegger voor de hiërarchie in de rest van het leven. Zoals de zoon respect voor z’n vader moest tonen, zo zou hij later respect voor een hoge ambtenaar moeten tonen…of zelf ontvangen van een lagere ambtenaar. Net zoals de staat was dus ook de familie totalitair en hiërarchisch. Binnen de familie was de vrouw ondergeschikt aan de man. Ze moest altijd de man dienen; - tijdens haar jeugd de vader - tijdens haar huwelijk haar echtgenoot - als weduwe haar oudste zoon
De plaats van de vrouw is binnenshuis; één van de Chinese woorden voor echtgenote is dan ook “neiren”, wat letterlijk “de persoon die binnen is” betekent.

Ook in China was er een soort mode, en die begon meestal bij het hof en de elite. Op zesjarige leeftijd werden bij een meisje de voeten strak omwikkeld met zwachtels; zodat, op den duur, alle tenen (op de grote na) tegen de zool aan zouden zitten. Deze gebonden voeten (“Gouden Lotussen” genoemd) werden door mannen als opwindend ervaren en werden gezien als schoonheidsideaal. Hoe kleiner de voet hoe hoger de status. Lopen met gebonden voeten was erg ongemakkelijk, vrouwen werden gedwongen kleine stappen te maken, wat gracieus gevonden werd door de mannen. Door het moeilijke lopen bleef de vrouw waar ze hoorde: in huis.

1.4 Ontsnappingswegen

Taoïsme

Het taoïsme zegt dat door een teveel aan regels de aangeboren spontaniteit van een mens weggaat en de vrije geest teveel aan strakke banden wordt gelegd. Een “tao” (oerkracht) laat de sterren stralen, de zon opkomen en zorgt voor harmonie in de natuur. Alleen de mens kan deze harmonie verstoren door een teveel aan regels ed.