GS 4.1 Opkomst van steden

4.1 De opkomst van de steden

Verstedelijking

• 11e eeuw -> er kwamen weer steden in Europa, na ongv 5 eeuwen na de ondergang van het west romeinse rijk in West-Europa (landbouwstedelijke-/agrarisch-urbane samenleving)
• Soms hele nieuwe steden en ook ver buiten de romeinse grenzen
• Urbanisatie/verstedelijking ging de eeuwen door, ook na de middeleeuwen
  • Ontstonden steden van honderden tot duizenden inwoners
  • Er kwamen heel veel steden in west en midden Europa; uiteindelijk 4000
• Hoe ontstonden de steden weer?
  • Einde aan invasies en plundertochten van Vikings en andere invallers
  • Veiliger om handel te drijven
  • Handelaren vestigden zich op gunstige plekken (zoals bij rivieren -> bereikbaar)
  • Ook ambachtslieden volgden
  • Uiteindelijk kwamen ze allemaal bij elkaar en boeren produceerden overschotten
    • Ontstond aanbod van boeren en vraag in de steden naar landbouwproducten als vlees, graan en meer
  • Om vraag en aanbod bij elkaar te brengen organiseerde ze (de steden) markten
• In steden stierven er meer mensen dan dat er geboren werden, toch bleven ze groeien doordat iedereen ernaar toe trok
• Steden waren aantrekkelijk door welvaart en vrijheid (i.p.v. bij een heer horige zijn ->halfvrij)
• Ook speelde de verdubbeling van de bevolking in 1000-1300 een rol, er werden allemaal gebieden gekapt en drooggelegd maar dit was niet genoeg om iedereen van eten te voorzien, een deel ging daarom naar de stad

Handel en nijverheid

• Handel was niet alleen op de markten
  • Producten als wijn, ijzer en natuursteen werden op grote afstand verhandeld
    • Net als Aziatische zijde, parfums en specerijen
• Laken, een wollen stof waarvan kleding werd gemaakt was het belangrijkste nijverheidsproduct van Europa voor langeafstandshandel
  • In Vlaanderen ontstond een van de grootse lakenindustrieën
    • Hierdoor werd Vlaanderen met steden als gent, Brugge en Ieper een van de meest verstedelijkte regio's van Europa
• Een rijkere regio in noord-Italië met steden als Venetië, Milaan en Genua
• De langeafstandshandel was ook ideaal voor steden aan een rivier als Londen, Danzig, Dordrecht en bazel
• Waterwegen waren belangrijker dan in het romeinse rijk omdat de oude romeinse wegen slecht waren onderhouden of waren verdwenen
  • Er was geen ventrale overheid die nieuwe wegen liet bouwen
• Steden, edelen en vorsten hieven bij bruggen, speciale wegen en havens speciale belasting, tol -> verdienden ze aan het vervoer
  • Deze hanzen hadden soldaten in dienst om leden op handelsroutes te beschermen
  • Ook bemiddelden ze bij ruzies en maakten ze afspraken met vorsten, edelen en steden; zo konden handelden het recht krijgen om geen tol te betalen of om zich in vreemde steden bij elkaar in een wijk te vestigen
• Grootste handelsorganisatie: Duitse Hanze, 200 steden uit Europa waren hieraan aangesloten, incl. Deventer en kampen

Een geldeconomie

• Net als in het romeinse rijk werden munten het belangrijkste beltaalmiddel in het dagelijks leven
• Italiaanse steden sloegen voor de rijkere handel goden en zilveren munten, zoals de gouden florijn uit Florence die in heel Europa werden gebruikt
• In Italië ontstonden ook nieuwe handels en betaalmethoden; zo werden bedrijven gesticht waar mensen samen geld in staken, sommige van deze compagnieën groeten uit tot grote handelsbedrijven
• Iets anders nieuws was de wisselbrief voor handelaren die in elkaar vertrouwden
  • Hierin stond dat de koper geld schuldig was aan de verkoper, hierdoor hoefde handelaren niet op reis te gaan met bakken met munten waarvan ze beroofd konden worden
• In Italië ontstonden ook de eerste banken; handelaren hingen geld uitleven teven een vergoeding, rente
  • Bankiers bedachten ook een systeem voor het overmaken van geld
    • Handelaren konden bij een bank een rekening openen waarmee ze geld konden laten overmaken op een rekening van een andere handelaar
      • Dankzij deze giro was muntgeld niet nodig