Machtsverdeling in Nederland van 1500-1919

Tijd Gebeurtenissen (verloop) - Wie heeft er de macht (en waarom?)

1356 Blijde inkomst (late Middeleeuwen)  - Hertog van Brabant(maar steden trekken steeds meer macht naar zich toe)

15e eeuw     - Hertogdom Bourgondië --> Oostenrijkse Habsburgers --> Spaanse Habsburgers --> Karel V

1500 Karel V wordt heer de Nederlanden,  wil centraliseren en is voor katholicisme, dus tegen reformatie  - Karel V

1555 Karel V met pensioen  - Philips II


1566 Onvrede over Spaans beleid tegen de protestantse reformatie+economische crisis à Beeldenstorm,  Philips II stuurt Alva naar Nederland voor orde (deze treedt erg hard op)  -  Philips II

1568 Opstand tegen Spanje door streng beleid van Spanje(Alva)  - In Nederland leiding door opstandelingen, Philips is nog wel de koning,  machtsstrijd over Nederland

1572 Willem van oranje wordt leider v/d opstand+ stadhouder(door Statengeneraal)  - Philips in machtsstrijd met Willem(Statengeneraal)

1579 Opsplitsing van Nederland  - Noord-Holland(Unie van Utrecht) tegen Spanje (Zuid-holland sluit zich bij Spanje aan)

1580 Appologie van Willem

1588 Republiek Der Verenigde Nederlanden (door officieuze grondwet)  - De gewesten (Unie van Utrecht)

1648 Einde 80 jarige oorlogVrede van Munster,  Spanje erkent eindelijk Republiek der verenigde Nederlanden (alle andere Europese landen ook)  -  Staten-Generaal + Stadshouder

17e eeuw  - Staten-Generaal

18e eeuw Economische terugval, politieke tegenstellingen  -  Regenten + stadhouder Willem V

1780 Patriotten  tegen  Willem V + prinsgezinden

1785-1787 Patriotten in enkele gewesten aan de macht --> Pruisische inval  -  Patriotten -->  Willem V + regenten

1786 Utrecht eerste Nederlandse stad met democratische regering  - In Utrecht democratische regering + Willem V

1795 Frans revolutieleger doet aanval met Patriotten in Nederland, Willem V vlucht naar Engeland --> Bataafse Republiek  - Patriotten (Frankrijk)


1 maart 1796 Nationale vergadering eerste gekozen volksvertegenwoordiging, met opdracht een grondwet op te stellen Patriotten

Er ontstonden heftige tegenstellingen: eenheidsstaat(unitaristen) tegen zelfstandige gewesten(federalisten) --> staatsgreep(gesteund door Fr) Untarissen de macht, tegenstanders worden uit volksvergadering gezet  - Patriotten

1798 De Staatsregeling (grondwet) --> gelijkheid, scheiding machten en onafhankelijke rechterlijke macht, macht ging van de landheren naar de staat, net als de steden, die hun stadsrechten in moesten leveren: eenheidsstaat  - Staat

1801 Staatsgreep --> grondwet wordt buiten werking gesteld

1806 Koning Lodewijk Napoleon

1810 Lodewijk Napoleon wordt weggestuurd --> Napoleon wordt keizer van Nederland, dus Nederland hoort bij Frankrijk --> code Civil  - Keizer Napoleon

1813 Napoleon wordt verslagen --> vorstendommen keren in heel Europa terug --> Nederland vraagt de Oranjes om koning

November 1813 Prins Willem van Oranje komt in Scheveningen aan land (zoon van stadhouder Willem V) --> uitgeroepen tot soeverein vorst NL  - Prins Willem van Oranje (=Willem I)

1814 Grondwet ingevoerd die hem nog meer macht gaf. Bv. Ministers aannemen/ontslaan, koninklijken besluiten -  Prins Willem van Oranje

1845 Onvrede over neemt toe door economisch dal  - Prins Willem van Oranje

1848 Overal in Europa revoluties tegen koningschap --> Willem II besluit om Thorbecke een nieuwe grondwet te laten schrijven --> begin van parlementair stelsel in NL  - Parlement (gekozen volgens censuskiesrecht = door klein deel van de bevolking vertegenwoordigd)

1887 Grondwetswijziging --> mannen met die voldoen aan kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand =caoutchoucartikel  - Parlement(verdubbeld aantal kiezers)


1896 Nieuwe kieswet --> met criteria voor welstand en bekwaamheid -  Parlement(helft volwassen mannelijke bevolking kiesrecht)

1917 Actief en passief kiesrecht voor mannen, passief kiesrecht voor vrouwen  - Parlement(alle mannen)

1919 Actief kiesrecht voor vrouwen  - Parlement(alle mannen en vrouwen)