Kenmerkende Aspecten tijdvak 5

Maar ook via kruistochten waren geschriften ontdekt. De humanisten gingen die gretig vertalen en ook oude teksten werden opnieuw vertaald.

Niet alleen in de schilderkunst was de klassieke oudheid zichtbaar, ook gebouwen werden ontworpen naar romeinse voorbeelden of in ieder geval werden klassieke elementen gebruikt.

De renaissance had invloed op hoe mensen tegen de kerk aankeken. Humanisten zoals Erasmus gingen kritischer naar de bijbel kijken. Erasmus vertaalde het nieuwe testament rechtstreeks vanuit het Grieks. Hij wilde wel verandering brengen in het ongepaste gedrag van priesters en monniken, maar wilde niet dat de christelijke geloofsgemeenschap uiteen zou vallen.

De Renaissance is aan de ene kant een wedergeboorte van de Klassieke oudheid en een breuk met de middeleeuwen, maar de breuk was niet zo scherp. De mentaliteitsverandering begon bij voorlopers en werd later overgenomen. Mensen hadden combinatie van middeleeuws denken en renaissancistisch denken.

Kenmerkend aspect 21: De protestantse Reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

In de middeleeuwen en het begin van de renaissance was iedereen katholiek. Ketters, mensen die een ander geloof er op na hielden, werden vervolgd. Maar een man had kritiek op de kerk: Luther.

Aspecten waar Luther kritiek op had:

• In 1517 hing hij 95 stellingen tegen aflaathandel op. In de aflaathandel werden aflaten verkocht, een kwijtschelding van je zonden waardoor je gegarandeerd in de hemel terecht zou komen. Luther vond dat je zonden alleen worden vergeven door het oprecht tonen van berouw, niet door een hoop geld aan de kerk te geven.
• Heiligenverering:  in de bijbel stond dat je niemand anders dan god mocht vereren, dus ook geen heilige beelden.
• De sacramenten: Luther keurde alleen de doop, het avondmaal en de biecht goed, die rechtstreeks te maken hadden met het vergeven van de zonden.
• De organisatie van de kerk. Binnen de katholieke kerk bestond er een strikte hiërarchie. De paus stond bovenaan, maar vond zichzelf beter dan god. Luther vond dat een gelovige zelf op zoek moest naar god. Daarom moest de bijbel in volkstaal komen, zodat priesters niet meer nodig waren. Ook vond hij de degeneratie van Rome en dienaren zeer slecht: de priesters hadden macht, gingen naar de hoeren en versierden zichzelf met juwelen van het geld van de armen.

Luthers kritiek was zeer belangrijk in het proces van de Reformatie: de poging om het christelijke geloof van alle misstanden te zuiveren in de 16de eeuw. Maar critici werden vervolgd.

Luther probeerde, net zoals de andere hervormers zoals Calvijn, eerst om de kerk van binnenuit te hervormen. Maar Rome reageerde hard en dit leidde tot een scheuring in de kerk, het protestantisme was geboren. Steeds meer mensen stapten over op protestantse godsdiensten zoals het Lutheranisme en het Calvinisme. De katholieke kerk organiseerde het concilie van Trente (1545- 1663): tijdens deze kerkvergaderingen probeerde men het protestantisme te stoppen. Verkoop van aflaten werd verboden, heiligen mochten wel vereerd, maar niet als god aanbeden worden. De contrareformatie is de reactie van de katholieke kerk op de reformatie, die enerzijds hervormingen binnen de katholieke kerk inhield en anderzijds een harder optreden tegen protestanten.

Gevolg van de Reformatie:

De wereldlijke macht en de geestelijke macht waren sterk met elkaar verweven, dus de oplossing was dat de godsdienst van de koning de godsdienst van het volk bepaalde -> cuius regio eius religio.  Zo ontstond er een lappendeken van verschillende staten. Frankrijk bleef bijvoorbeeld katholiek, in de Scandinavische landen werd het lutheranisme dominant, in de Nederlanden het calvinisme. In Engeland werd een nieuwe kerk op gericht na een conflict tussen de koning en de paus: de anglicaanse kerk.  

Niet alle stromingen ontwikkelden zich tot staatsgodsdienst. Een radicale hervormingsbeweging, de wederdopers, zijn hier een goed voorbeeld van. Ze hadden een sterke hang naar een zuivere geloofsbeleving. Zij wilden in 1534 de macht over nemen, maar dit mislukte. Zo ontstonden er van 1520 wel allemaal godsdienstoorlogen, die lang zouden duren. Dit was ook een groot gevolg van de reformatie.

Kenmerkend aspect 22: het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat

De Nederlanden hoorden in de 16de eeuw tot het Spaanse Habsburgse rijk, geregeerd door Karel V  en zijn zoon Filips II. De Nederlandse gewesten kwamen in opstand.

Oorzaken conflict:

• Religieuze reden: Spanje was overtuigd katholiek, de Nederlanders waren calvinistisch. Ketters werden in Nederland streng vervolgd. Hierover ontstond onvrede. Dit heeft ook te maken met de centralisatiepolitiek:
•  Politieke reden: Kritiek op de centralisatiepolitiek van Karel V en Filip II: de Spaanse machthebbers wilden de Nederlanden, toen 14 gewesten, graag centraliseren. De lokale adel wilde dat niet omdat zij macht kwijt zouden raken door vervanging door geschoolde ambtenaren. Om te centraliseren, werden bloedplakkaten ingesteld: de wrede achtervolgingen van ketters. Hierdoor zou het land katholiek worden.
• Economische reden: de belasting ging omhoog. (ook weer te maken met centralisatiepolitiek)

Dit zou resulteren in een opstand/de Tachtigjarige oorlog.

De opstand:

• Willem van Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, wilde eerst een compromis sluiten, maar dat was uitgesloten.
• In 1566 begint de Opstand met de beeldenstorm, waarbij vele katholieke kerken compleet werden vernield.
• Filips II stuurde daarop in 1568 hertog Alva naar de Nederlanden. Alva was erg wreed.
• 1576: de Pacificatie van Gent, waarbij o.a. werd afgesproken dat de Spaanse troepen de Nederlanden moesten verlaten, de Staten-Generaal zelfstandig bij elkaar mocht komen en Willem van Oranje de stadhouder werd (en dus een soort regeringsleider en belangrijkste man in de opstand was)
• Een gevolg van de opstand was de scheiding van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in 1579. De gewesten sloten een verbond: de unie van Atrecht voor de zuidelijke gewesten, de unie van Utrecht voor de noordelijke. 
• De opstandige Nederlanden braken in 1581 met het plakkaat van Verlatinghe definitief met de Spaanse vorst.
• De Spanjaarden dwongen de voornamelijk katholieke Zuidelijke gewesten om trouw aan hen te zweren, de Noordelijke gewesten probeerden om een nieuwe vorst te vinden. Deze tachtigjarige oorlog eindigde in 1684 met de Vrede van Münster.

De opstand:

• Willem van Oranje, stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht, wilde eerst een compromis sluiten, maar dat was uitgesloten.
• In 1566 begint de Opstand met de beeldenstorm, waarbij vele katholieke kerken compleet werden vernield.
• Filips II stuurde daarop in 1568 hertog Alva naar de Nederlanden. Alva was erg wreed.
• 1576: de Pacificatie van Gent, waarbij o.a. werd afgesproken dat de Spaanse troepen de Nederlanden moesten verlaten, de Staten-Generaal zelfstandig bij elkaar mocht komen en Willem van Oranje de stadhouder werd (en dus een soort regeringsleider en belangrijkste man in de opstand was)
• Een gevolg van de opstand was de scheiding van de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden in 1579. De gewesten sloten een verbond: de unie van Atrecht voor de zuidelijke gewesten, de unie van Utrecht voor de noordelijke. 
• De opstandige Nederlanden braken in 1581 met het plakkaat van Verlatinghe definitief met de Spaanse vorst.
• De Spanjaarden dwongen de voornamelijk katholieke Zuidelijke gewesten om trouw aan hen te zweren, de Noordelijke gewesten probeerden om een nieuwe vorst te vinden. Deze tachtigjarige oorlog eindigde in 1684 met de Vrede van Münster.

Het lukte niet om een nieuwe geschikte vorst voor de Nederlanden te vinden. Uiteindelijk besloten ze om verder te gaan als een zelfstandige republiek, als enige in Europa.