Hoofdstuk 7 De Tweede Wereldoorlog

Internationale oorlogsrecht geschonden

De onverwacht sterke tegenstand van België ergerde het Duitse leger. Vooral de Franc-tireurs (sluipschutters) irriteerden hen mateloos. Het Duitse leger reageerde met: brandstichting, deportatie en het doodschieten van burgers. Vele dorpjes werden erg getroffen:

• Visé > brandstichting, deportatie 700 burgers
• Dinant > 261 burgers gefussileerd
• Luik > 100 gefussileerd
• Tamines > 384 gefussileerd
• Leuven > raadhuis en universiteitsbibliotheek in vlammen

Belgen vluchten massaal naar Nederland

Na het uitbreken van de oorlog waren de Belgen gevreesd voor de gruweldaden van de Duitsers en vluchtten massaal naar Nederland. Velen keerden al snel terug, maar 100.000 bleven de hele oorlog in Nederland. Burgers zonder onderdak werden opgevangen in barakkenkampen (vluchtoorden) in Nunspeet, Ede en Uden. 40.000 gevluchte militairen werden ondergebracht in interneringskampen in Zeist, Harderwijk en Oldebroek.

Meer soldaten, meer volken en op meer plaatsen in de wereld dan ooit

Het woord wereldoorlog betekent dat de hele wereld meedeed aan deze oorlog dat was echt niet het geval, omdat de strijd vooral plaats vond in Oost- en West-Europa, waar van veel landen zelfs nog centraal waren zoals Nederland. Hoe kan het dan dat dit een oorlog was waar op meer plaatsen werd gevochten dan uit tevoren?

Koloniën en dominions vechten mee

Veel soldaten uit de koloniën vochten mee voor de koloniale overheerser.

Franse leger > Algerijnen, West-Afrikanen

Britse leger > Brits-Indiërs, Canadezen, Aussies, Nieuw-Zeelanders en Zuid-Afrikanen

Ook Italië, Roemenië, Griekenland en Bulgarije gaan meedoen

Ook bovengenoemde landen raakten verwikkeld in de oorlog. Italië, Roemenië en Griekenland aan de kant van de geallieerden en Bulgarije aan de kant van de Centralen. In mei 1915 begon Italië een oorlog tegen OH voor gebiedsuitbreiding. Oorlog speelde zich af in gebergte Noord-Italië > dolomieten

222

Ook niet-Europese landen nemen deel: Turkse rijk, de VS en Japan

In November 1914 verklaarde de Turkse regering geleid door officier Enver Pasja de oorlog aan Rusland en ook aan Frankrijk en Engeland (bondgenoten Rusland).

Vs verklaarden in April 1917 de oorlog aan Duitsland toen Duitse duikboten Amerikaanse schepen aanvielen. Maar pas in 1918 reageerden de VS echt door een leger naar het Westfront van Frankrijk. In augustus 1914 verklaarde Japan bondgenoot Engeland, de oorlog aan Duitsland en bezette enkele Duitse eilanden.

Ook in het Midden-Oosten en Afrika werd gevochten

Turken zetten zich aan zijde Centralen. Arabieren kwamen in Turkse rijk in opstand en gekregen steun van Engeland en Frankrijk. In Afrika streden Franse en Britten voor Duitse kolonies.

Aan het westfront ontstaat een jarenlange loopgravenoorlog

Oostfront ontstond een bewegingsoorlog, het westfront liep in de herfst van 1914 al snel uit tot een loopgravenoorlog

Kenmerken loopgravenoorlog:

• Soldaten groeven zich in over een breedte van 500 km > België & Noord-Frankrijk
• Niemandsland tussen loopgraven van 50 meter ongeveer
• Maandenlang leefden de soldaten in slechte omstandigheden
• Aanvallen leverden weinig terreinwinst op
• Iedere aanval leek te mislukken
• Terreinwinst beperkte zich tot een km na lange dagen vechten
• Generaals bleven maar nieuwe soldaten sturen

Verdun en de Somme, uitputtingsslagen als tactiek

De generaals en politieke leiders zagen de enorme verliezen aan soldaten als onvermijdelijk en gingen er mee door. Zij dachten dat als ze maar genoeg soldaten bleven sturen uiteindelijk de vijand eerder op zou geven dan hun. De Duitse generaals probeerden in 1916 zich op 1 punt te concentreren > verdun > doel was niet verdun in te nemen maar de loopgraven van de Franse hier te verwoesten > zo zouden er Franse soldaten komen > zo konden ze ook materiaal en mankracht van Franse leger uitputten > dit ging minder makkelijk dan gedacht > na 10 maanden gaven de Duitsers het op. De Engelsen waren de Fransen bij verdun niet te hulp gekomen omdat ze bezig waren met eigen offensief in de buurt van Ieper. Op 1 juli 1916 begonnen zij wel samen met de Fransen aan een grote aanval bij de Somme > om Verdun af te leiden > mislukte > veel verloren mankrachten onder beide partijen

Soldaten: instemmen met de oorlog, aanpassen of verzet?

In de loopgraven verdween het enthousiasme voor de oorlog, maar bij vele bleef hij ook.

Verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal in Europa

Vergeleken bij de tweede wereldoorlog was de schade in de eerste wereldoorlog kleiner. Maar als we hem vergelijken met andere oorlogen was die enorm groot. De verwoestingen waren het gevolg van:

• Meer aanvallen op steden en dorpen > vaker aangevallen of in brand gestoken.
• Legers kregen veel meer vuurkracht > industrialisatie en technologie leidden tot meer vuurkracht. Mitrailleurs en kanonnen werden verbeterd en in grote aantallen geproduceerd. Er kwamen zoveel kogels en granaten in de grond dat 100 jaar later er nog steeds veel landbouwgrond is die wij niet kunnen gebruiken.

Veel meer burgers werden bij de oorlog betrokken

Bij de eerste wereldoorlog waren er veel meer burgers betrokken dan in andere oorlogen, dat kwam omdat er heel veel propaganda voor werd gemaakt aan de hand van affiches en stomme films. Er waren wel grote verschillen in de betrokkenheid van burgers:

• De plaats waar men woonde
• Sekse en leeftijd
• De sociaaleconomische positie

Propaganda en censuur spelen een grote rol dan tevoren

Om de oorlog te winnen was het noodzakelijk om de soldaten en burgers enthousiast te houden voor de oorlog. De pers, affiches en de film bleken uitstekende middelen om propaganda te maken.

Taken van persbureaus

In alle oorlogvoerende landen ging de regering persbureaus oprichten die de volgende taken kregen:

1. De kranten van nieuws over de oorlog voorzien >> zo lieten de Duitsers alleen verslaggevers toe uit neutrale landen in de hoop deze voor zich te kunnen winnen. Het nieuws kwam alleen van nationale persbureaus, om de eigen zaken zo gunstig mogelijk te maken en de vijand zwart te maken. Duitse persbureau ging het verst met het doorgeven van onjuiste informatie.

2. Censuur uitoefen op de berichtgeving over de oorlog >> berichten over de opstelling en verplaatsing werden verboden. Negatieve verslaggevers werden gestraft. Met de pers werd vooral in Engeland ook heel erg de regering beïnvloed.

De meeste journalisten en filmmakers steunen de overheid

Ook zonder druk van de regering steunden journalisten en filmmakers de overheid. Als zij namelijk films konden maken of artikelen schrijven dan hoefden zij niet in het leger en mee te doen aan de oorlog. Om een zo groot mogelijk publiek te behouden moesten ze meewerken aan de propaganda. Als je werk tegen de regering was werd het of verboden of veel mensen lazen/keken het niet.

Beeldvorming en de betekenis ervan

Aan beide zijden van de oorlog werden met opzet de grootste leugens verteld over de vijand. Zo werd in Duitsland de bevolking bang gemaakt voor de Russen en de zwarten uit Afrika en in de Geallieerde landen werd de Duitse keizer afgeschilderd als de duivel. Men verzon de ergste gruweldaden voor elkaar om het volk zou te blijven motiveren voor de oorlog.

Het einde van de oorlog

Het einde van de oorlog aan het oostfront

Op langere termijn zou Duitsland de oorlog aan het oostfront niet volhouden. Maar er gebeurde iets bijzonders. In 1917 viel het Russische leger uiteen nadat de bolsjewieken onder leiding van Lenin de macht in Rusland hadden gegrepen, zij staakten de oorlog. Er kwam in december 1917 een wapenstilstand en in maar 1918 werd de vrede van Brest-Litovsk getekend die een einde maakte aan de oorlog. De Russen moesten hiervoor de baltische landen en polen afstaan en ze moesten erkennen dat Finland, Oekraïne en Georgië onafhankelijk zouden zijn en dat deden ze.

Duits voorjaarsoffensief van 1918 aan het Westfront mislukt

Dit kwam goed uit voor Duitsland zo konden ze namelijk in het voorjaar van 1918 al hun troepen van het Oosten naar het Westen verplaatsen. In maart was aan het westfront het grootste offensief van de hele oorlog : De kaischerschlacht. De Duitsers lieten de Britten tegenover de Fransen staan waarbij ze de Britten oprolden > Somme en Ieper waren weer belangrijk vechtgebied. De Duitsers boekten hun grootste terreinwinst.

Deelname VS geeft de doorslag

De deelname van de VS gaf de uiteindelijke doorslag. De Duitsers dachten dat ze er bijna waren totdat de VS in 1917 hun macht naar Europa stuurden en in 1918 meegingen doen aan de strijd. De Amerikanen waren allemaal verse getrainde soldaten en de Duitse soldaten zagen het echt niet meer zitten. Ook de generaals Von Hindenburg en Ludendorff zagen in dat de oorlog niet te winnen was. Uiteindelijk zag ook keizer Wilhelm II in dat ze moesten stoppen

Keizerrijk komt ten val socialistische regering sluit wapenstilstand

Wilhelm II benoemde nieuwe regering die steun kreeg van de Rijksdag (Duitse parlement) om vredesonderhandelingen te beginnen 3 oktober 1918. Toen de Duitsers dit hoorde wilden ze onmiddellijk vrede en niet dat het nog jaren zou duren, daarom braken overal opstanden uit geleid door socialisten en communisten. Op 9 november droeg de regering de macht over aan een socialistische regering met als leider Friedrich Elbert >> hij zou de Duitsers namelijk wel onder controle kunnen krijgen >> socialistische regering riep republiek uit >> Wilhelm II vluchtte naar Nederland. Op 11 november 1918 tekende de regering Elbert de wapenstilstand.

§3 gevolgen van de eerste wereldoorlog

De veertien punten van Wilson en wat er bij de vredesonderhandelingen van terechtkwam

In Frankrijk werd door de overwinaars onderhandeld over vredesverdragen hierbij waren de grote 3 aanwezig >> premier Lloyd George (GB), premier Clemenceau (FA) en president Wilson (VS).

Wilson was vooral voor vrede en veiligheid en de toekomst.

GB en FA waren vooral voor versterking positie eigen land, schuldvraag en zware eisen aan de schuldige.

Over hoe er een blijvende vrede kon worden gesloten had Wilson de duidelijkste ideeën, die hij in 1918 opstelde in het Veertien Punten-Plan:

• Oprichten volkenbond >> alle staten in de wereld moesten lid worden >> deze organisatie moest onafhankelijk en vrede in de wereld garanderen.
• Grenzen trekken op basis van zelfbeschikkingsrecht van alle volken >> elk volk moest dus het recht hebben om eigen staat te stichten en eigen regering te kiezen.
• Belangen gekoloniseerde volken gelijkstellen aan die van koloniale mogendheden

Plan voor Volkenbond werd aanvaard en het idee voor beschikkingsrecht wat in de praktijk niet helemaal werd uitgevoerd, vooral buiten EU niet. Het Turkse rijk viel uiteen in een aantal staten die onder toezicht van FA of GB kwamen. Van veel punten van Wilson kwam weinig terecht. Zijn belang stond voornamelijk voor lange termijn en van FA en GB op korte termijn en veel eigenbelang.

Plan voor Volkenbond werd aanvaard en het idee voor beschikkingsrecht wat in de praktijk niet helemaal werd uitgevoerd, vooral buiten EU niet. Het Turkse rijk viel uiteen in een aantal staten die onder toezicht van FA of GB kwamen. Van veel punten van Wilson kwam weinig terecht. Zijn belang stond voornamelijk voor lange termijn en van FA en GB op korte termijn en veel eigenbelang.

De vrede van Versailles: Duitsland wordt hard aangepakt

Met de verliezers van de oorlog werden ook verdragen gesloten. Duitsland tekende in 1919 28 juni het verdrag van Versailles >> hard aangepakt >> kreeg de schuld van de oorlog en nog meer:

• Duitsland moest grote schadevergoeding betalen aan overwinnaars
• Duitsland moest klein gebied aan België afstaan en groot gebied aan Polen
• Frankrijk kreeg Elzas-Lotharingen terug, dat in 1871 door Duitsland was geannexeerd.
• Duitse kolonies werden verdeeld onder geallieerde landen
• Duitsland moest ontwapenen >> ze mochten enkel nog kleine oorlogsschepen, klein beroepsleger >> De Reichswehr >> 100.000 man.

Er verandert veel op de kaart van Europa

Er ontstonden veel nieuwe staten in Europa >> Polen, Tsjechië-Slowakije, Litouwen, Estland, Letland en Joegoslavië ten koste van grondgebied >> Rusland, OH en Duitsland >> Habsburgse rijk verdween en OH werd in tweeën gesplitst.

Er ontstaan minderhedenproblemen

De geallieerden waren niet in staat om de grenzen zo te trekken dat iedereen het er mee eens was, dat kwam vooral omdat de verliezers geen zelfbeschikkingsrecht hadden, zo waren zij het op veel plekken niet eens:

• Oostelijk deel Hongarije werd van Roemenië
• Oostenrijk moest Zuid-Tirol afstaan aan Italië
• Duitsers in het grensgebied met Tsjechië en de Sudeten-Duitsers mochten zich niet aansluiten bij Duitsland

Al deze mensen voelden zich achtergesteld en waren het er niet mee eens.

Internationale organen ingesteld om de wereldvrede te handhaven

Volkenbond zou de vrede in de wereld bewaren >> vergaderden in Genève >> bleken zwak orgaan >> De volkenbond kon alleen adviseren. De VS en Rusland werden niet eens lid van de Volkenbond. In 1922 trad het Permanente Hof van Internationale Justitie in Den-Haag in werking >> gevestigd in Vredespaleis >> ingesteld door Volkenbond en had als taak regelen van conflicten tussen.

Er komen totalitaire bewegingen op

Na de oorlog stonden de regeringen voor grote problemen het was moeilijk om in een keer een vredeseconomie te starten. Voor alle soldaten was geen werk, de jaren na de oorlog was zwaar >> veel armoede en werkloosheid. Iedereen was teleurgesteld in de democratische leiders en partijen. Er kwamen 2 nieuwe bewegingen op >> fascisme en communisme. In de landen waar deze bewegingen heersten ontstond veel aanhang.

Nationalistische bewegingen in koloniën worden aangewakkerd.

Het nationalisme was al voor de 1e wereldoorlog te vinden in Aziatische koloniën. Tijdens de oorlog was het koloniale bestuur in Aziatische en Afrikaanse koloniën niet zo streng >> meer vrijheid zorgde voor meer verlangen >> namen met succes deel aan de strijd in Europa. Toen voor hen zelfbeschikkingsrecht niet bleek te gelden >> raakten ze vertrouwen kwijt en sloten zich aan bij nationalistische bewegingen.