6.1 Langs kusten, over oceanen
In de jonge Republiek werkten de kooplieden volgens het kapitalisme: Economisch bestel waarbij er de nadruk op ligt dat ieder bedrijf zelfstandig mag komen tot winst, en waarbij ze zelf mag bepalen wat men met die winst doet. De overheid bepaalt slechts op de achtergrond de grote lijnen waarbinnen dit moet gebeuren.
Toenemend kapitalisme in de landbouw
In de 17de eeuw in de Republiek werkte haast niemand meer in de landbouw. Vergeleken met andere landen liep hier de Republiek op voor uit. Redenen:
- stijgende zeespiegel
- inklinking veengronden
Hierdoor namen het aantal vissers toe en vele boeren gingen in de rundveehandel => specialisatie.
Oostzee gebieden hadden juist een overschot aan graan en dreef veel handel met Nederland om zo de tekortkomingen in Nederland te compenseren => winstgevende factor in Nederland daarom ook wel moedernegotie genoemd.
Kapitalisme in de steden
Hier vond net zoals het platteland ook veel specialisatie en schaalvergroting plaats.
Er waren drapeniers; mensen die het gehele productieproces van de textiel beheersten.
Hierdoor werkten veel mensen in loondienst in een manufactuur ( een bedrijf met eenvoudige houten spinmachines en weefgetouwen). Hierdoor werden de inkomensverschillen steeds groter.
De Republiek groeide ook qua bevolking heel hard in tegenstelling tot andere landen.
Oostzeehandel
In de visserij en scheepvaart vond ook schaalvergroting en specialisatie plaats. Kleine bedrijven werden opgekocht door grote bedrijven en mensen werkten hier ook in loondienst.
De Republiek was er goed in het verbeteren van de scheepsbouw en dat gaf de handelaren en de kunstenaars een grote voorsprong op de concurrenten.
Er werden 2 scheepstypes ontwikkeld;
- galjoot
- fluitschepen (bolle romp, dek werd extra klein gehouden, goedkope boot, minder bemanning nodig)
Handelskapitalisme in Indië
De Portugezen en de Spanjaarden hadden de wereldzeeën verkend en dreven handel in Azië en Amerika. De Republiek wilde ook naar Azië, de ervaring die de zeelieden hadden opgedaan in de Oostzee kwam nu goed van pas. De Republiek had nu ook veel geld waardoor dit mogelijk werd.
Eind van de 16e eeuw hadden de Portugezen een monopolistische positie in de Europese specerijenhandel.
1595 => eerste schip uit de Republiek vertrok naar Azië en bereikte Java. Het was een ramp maar er was wel een basis voor de resultaten in de toekomst.
Overheid besloot in 1602 een samenwerking te realiseren tegen de moordende concurrentie => Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), handelscentrum Batavia.
De VOC was niet de enige;
- East India Company (Engeland)
- Compagnie d’Orient (Frankrijk)
Deze compagnieën beschikten over staatsrechtelijke bevoegdheden en beconcurreerden elkaar fel. Zij kregen van hun regering een handelsmonopolie.
De VOC deed er alles aan om een handelsmonopolie te krijgen in het oostelijk deel van de Indische archipel. Tussen 1641 en 1658 voerde de VOC oorlogen om op noordelijke eilanden van de Molukken een monopolie af te dwingen.
Op de Molukken was de VOC nu de baas. De VOC dwong aan iedere bewoner een paar kruidnagel bomen te planten en de opbrengst daarvan aan de VOC te geven.
De mannelijke bewoners moeten mee op de hongi-tochten langs andere eilanden om daar macht uit te oefenen en andere kruidnagelbomen te vernielen zodat kruidnagel schaars bleef.
Op de Banda eilanden trad de VOC het hardst op. De Banda eilanden waren als enige een producent van nootmuskaat en foelie. De VOC beloofde de bewoners textiel en rijst, maar uiteindelijk kregen ze helemaal niets.
In 1621 werd Banda onderworpen. De bevolking werd afgeslacht, een paar mensen leefden nog maar om te vertellen hoe je de bomen moest verzorgen. De Banda-eilanden werden opgedeeld in 68 perken met aan het hoofd een perkenier (een toeziend oog die met slaven de perken moest onderhouden). Doordat de VOC nu de totale controle over de productie van nootmuskaat en foelie was hielden ze prijs zeer hoog. => Sterke winst voor VOC.
Stapelmarkt en beurs
De positie van eerste Europese haven werd toen bezet door Antwerpen dat echter in 1585 in Spaanse handen viel, waarop de Republiek de Schelde afsloot. => Antwerpse mensen vluchtten naar het Noorden.
Op de Amsterdamse stapelmarkt werden in de Gouden Eeuw producten uit geheel de wereld opgeslagen en vervolgens doorverkocht. Amsterdam was het centrum van de wereldeconomie.
In Azie werd door de VOC een heel systeem van interne handel opgezet. Luxe stoffen uit India werden weer geruild (op het eilandje Decima) tegen zilver, koper en porselein waar de VOC weer specerijen mee kon betalen.
De Amsterdamse bankiers hadden de rente voor geld lenen erg laag waardoor veel mensen geld leenden. Dit was heel goed voor de economie. Iedereen had in die tijd werk.
6.2 Eindelijk vrede. Altijd weer oorlog.
Vrede van Munster (1648): een verdrag waar op staat dat de 80-jarige oorlog tussen Spanje en de Republiek ten einde is gekomen.
Staatsgezinden en prinsgezinden
Hoogste bestuur van de Republiek => Staten Generaal, hier werden beslissingen genomen die belangrijk waren voor alle gewesten. Ook na de Opstand bleven de stadhouders als legerleiders in functie. De stadhouders genoten veel gezag in een aantal steden.
In de Jonge Republiek moest nog bepaald worden bij wie en welke instantie de hoogste macht lag;
- staatsgezinden; vonden dat de Gewestelijke Staten en Staten-Generaal het hoogste gezag had.
- prinsgezinden; zij steunden de stadhouders zoals Willem II en Willem III (de Oranjes). Zij vonden dat zij macht hadden op de soevereine. Willem II wilde van de Republiek een calvinistische monarchie maken.]
Holland eiste na de Vrede van Munster een snelle inkrimping van het leger => Republiek veel geld besparen => Willem II kon meer aandringen op nieuwe veldtochten en kon hij bij machtsstreven niet beschikken over zijn trouwste soldaten.
De stadhouder probeerde zijn macht te vergroten door in een aantal stadsbesturen prinsgezinden aan de macht te brengen.
Willem II stierf => 1650 tot 1672 een stadhouderloos tijdperk.
Lodewijk XIV, de absolute vorst.
Lodewijk XIV (1638-1715) zat al toen hij 4 jaar oud was op de troon. Kardinaal Mazarin nam zijn plaats in Frankrijk. De burgers hielden protesten tegen zijn beleid (toenemende belasting en versterking van het absolutisme) er ontstond steeds meer verzet => de Fronde (1648-1653).
Na de dood van Mazarin (1661) zette Lodwijk XIV de centralisatiepolitiek voort. Hij groeide uit tot een echt absolute vorst. Hij duldde geen inspraak meer en de Staten-Generaal hadden dat ook niet meer.
Lodewijk XIV vond dat je zijn geloof (katholiek) moest volgen. Het Edict van Nantes stond in dat de calvanisten gewoon hun geloof mochten blijven geloven. In 1685 werd het Edict van Nantes herroepen: al de andere geloven dan het katholicisme werd verboden => veel anders gelovigen vluchtten naar de Republiek of Pruisen.
Economische politiek
Doordat veel mensen weggingen door het Edict van Nantes verkeerde Frankrijk in een slechte economische positie. Lodewijk XIV stelde Colbert aan om als minister van Financiën te werken. Colbert was voor mercantilisme. De staat moest volgens hem via de handel proberen een zo groot mogelijke goudvoorraad op te bouwen
.
Hij ;
- stimuleerde de oprichting van handelscompagnieën
- invoerheffingen tegen buitenlandse producten, maar liet goedkope grondstoffen toe om die in Frankrijk te laten bewerken door bedrijven.
- Hij ondersteunde ondernemers die bedrijven oprichtten om zo import onnodig te maken.
Colbert beschermde de Franse markt => protectionisme (of Colbertisme).
In Engeland heb je ook zo’n variant => Akte van Navigatie (doel = Hollandse positie van Europese vrachtvaarders te schaden).
Het rampjaar 1672
Oorlog was een geschikt middel om de eigen posities te versterken en de concurrenten uit te schakelen (En, Fr, VOC).
Eerste Engelse Oorlog (1651-1654) => eindigde onbeslist.
Tweede Engelse Oorlog (1665-1667) => werd veroorzaakt door de concurrentie strijd tussen de WIC en Royal Africa Company over de getransporteerde slaven naar Amerika.
Vrede van Breda:er werd besloten dat de handelsforten en Suriname in handen van de Republiek bleven maar Nieuw Amsterdam (New York) in Engelse handen viel.
Lodewijk XIV vond oorlog voeren een goed middel voor de economie want meer veroverde gebieden gaf meer belasting op lang termijn. Nationale grootheid, economische belangen en oorlog lagen volgens Colbert in elkaar verlengde.
Lodewijk XIV was dol op oorlog voeren. Hij wilde delen van de Republiek hebben, de Republiek werd ongerust. Zou de Franse koning ook Staats-Brabant gaan opeisen?
Om de economische en militaire macht van de Republiek definitief te breken, sloot Frankrijk in 1670 een verbond met Engeland en spoedig ook met de aartsbisschoppen van Munster en Keulen. In april van 1672 verklaarden Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen de oorlog aan de Republiek.
Het lukte de Nederlandse admiraal de Ruyter om een invasie vanaf zee te voorkomen. Door geldgebrek moest Karel II uit Engeland zijn derde Engelse oorlog beëindigen (1674).
Voor de Republiek verliep de oorlog op land minder gunstig. Overijssel, Gelderland en Utrecht werden bezet door het Franse leger. De Fransen trokken via Keuls gebied naar de oostgrens van de Republiek en daar de Republiek in het hart zou treffen, maar dat wilde Lodewijk niet. Hij wilde eerst de noordoostelijke gewesten veroveren => Willem III (inmiddels Stadhouder) kreeg de kans om het gebied tussen de rivieren en de Zuiderzee onder water te zetten => verdere Franse opmars tegenhouden => Republiek kon rampjaar 1672 overleven.
1678 => Vrede van Nijmegen => vrede met Frankrijk.
Willem III koning-stadhouder
In 1685 was in Engeland een nieuwe katholieke koning, Jacobus II, aan de macht gekomen. Hij was voorstander van tolerantie op geloofsgebied maar wilde dat dit wel leidde tot een bekering van het volk tot het katholicisme. Dit wekte groot ongenoegen bij de protestanten in Engeland => Protestanten vroegen Willem III dringend met een leger Engeland te bevrijden van de koning en zijn aanhang. Willem III wist de Republiek voor zich te winnen door in te spelen op de angst voor een verbond tussen Frankrijk en Engeland. => 1688 Jacobus II verdween van de troon en Willem III nam het Engelse koningsschap aan => De Revolutie van 1688 wordt in Engeland gezien als een grote stap op weg naar een constitutionele monarchie. De rechten van de koning werden namelijk erg beperkt door de Bill of Rights.
Willem III bleef ook Stadhouder in de Republiek. Hij slaagde erin in veel steden weer prinsgezinden in de vroedschap te benoemen. Die kregen op hun beurt invloed in de Gewestelijk Staten en in de Staten-Generaal.
6.3 Kritische Geesten
De Leidse universiteit
In 1575 kreeg Leiden een universiteit. Hier heerste een tolerante sfeer en de verdraagzaamheid trok ook buitenlandse studenten en professoren aan. Leiden was de grootste universiteit in protestants Europa. Vooral op het terrein van medische wetenschap had Leiden een grote naam => Nicolaes Tulp (1593-1674) studeerde er medicijnen en 5 jaar later schreef hij een overzichtswerk met alle ziektes. Rembrandt schilderde zijn beroemde anatomische les.
Natuurwetenschap in de praktijk
Simon Steven (1548-1620) schreef een samenvattend werk over de exacte wetenschappen en was specialist in toegepaste meetkundige problemen. Hij heeft Archimedes’ stelling onjuist verklaard door zijn proef nog een keer exact over te doen.
Hij bracht een boek (Havenvinding) uit waarin zeelui geleerd werd met lengtemeting de plaats op aarde vast te stellen, de koers te bepalen en zo de haven te vinden. Hij ontwikkelde voor de Republiek een systeem van vestingbouw.
Jan Adriaanszoon Leeghwater (1575-1650)droeg enorm bij aan de drooglegging van een aantal plassen en binnenwateren (Beemster, Heerhugowaard etc).
Christiaan Huygens (1629-1695)maakte steeds betere instrumenten om precieze waarnemingen te doen. De grootste verdienste van Huygens ligt in de formulering van de golftheorie van licht. Hij verbeterde ook zo een telescoop.
Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723)heeft de microscoop uitgevonden. Hij zag als eerste bacterien.
Grote Geesten
Hugo de Grootwas een groot jurist. Hij kwam met het idee van vrije, internationale wateren (bron 6), ook pleitte hij voor een internationale moraal voor staten. Zijn beroemdste boek is: ‘De Jure Belli ac Pacic’ (=over het recht van oorlog en vrede). Hij geloofde in humaniteit gaat boven soevereiniteit.
Baruch de Spinoza (1632-1677)had veel kritiek op de bijbel wat hij in zijn boek; Tractatus Theologico-Politicus beschrijft. Hij was voor een democratische samenleving maar dan in de republikeinse staatsvorm. Hij vond dat de staat voor de arme mensen moest zorgen. Ook vond hij dat ‘de hele werkelijkheid God was.’
Internationale Wetenschap
Via publicaties en briefwisselingen ontstond in West-Europa een internationale uitwisseling van kennis en onderzoek. Vorsten en universiteiten nodigden geleerden uit om bij hen te komen werken en ontleenden daar dan zelf weer status aan. Van de praktische kennis die in de Republiek was verkregen, werd internationaal graag gebruik van gemaakt.
Sint-Petersburg werd drooggelegd via Hollandse principes en bij de Russische tsaren families waren altijd Hollandse artsen in dienst genomen.
In de jonge Republiek werkten de kooplieden volgens het kapitalisme: Economisch bestel waarbij er de nadruk op ligt dat ieder bedrijf zelfstandig mag komen tot winst, en waarbij ze zelf mag bepalen wat men met die winst doet. De overheid bepaalt slechts op de achtergrond de grote lijnen waarbinnen dit moet gebeuren.
Toenemend kapitalisme in de landbouw
In de 17de eeuw in de Republiek werkte haast niemand meer in de landbouw. Vergeleken met andere landen liep hier de Republiek op voor uit. Redenen:
- stijgende zeespiegel
Hierdoor namen het aantal vissers toe en vele boeren gingen in de rundveehandel => specialisatie.
Oostzee gebieden hadden juist een overschot aan graan en dreef veel handel met Nederland om zo de tekortkomingen in Nederland te compenseren => winstgevende factor in Nederland daarom ook wel moedernegotie genoemd.
Kapitalisme in de steden
Hier vond net zoals het platteland ook veel specialisatie en schaalvergroting plaats.
Er waren drapeniers; mensen die het gehele productieproces van de textiel beheersten.
Hierdoor werkten veel mensen in loondienst in een manufactuur ( een bedrijf met eenvoudige houten spinmachines en weefgetouwen). Hierdoor werden de inkomensverschillen steeds groter.
De Republiek groeide ook qua bevolking heel hard in tegenstelling tot andere landen.
Oostzeehandel
In de visserij en scheepvaart vond ook schaalvergroting en specialisatie plaats. Kleine bedrijven werden opgekocht door grote bedrijven en mensen werkten hier ook in loondienst.
De Republiek was er goed in het verbeteren van de scheepsbouw en dat gaf de handelaren en de kunstenaars een grote voorsprong op de concurrenten.
- galjoot
- fluitschepen (bolle romp, dek werd extra klein gehouden, goedkope boot, minder bemanning nodig)
Handelskapitalisme in Indië
De Portugezen en de Spanjaarden hadden de wereldzeeën verkend en dreven handel in Azië en Amerika. De Republiek wilde ook naar Azië, de ervaring die de zeelieden hadden opgedaan in de Oostzee kwam nu goed van pas. De Republiek had nu ook veel geld waardoor dit mogelijk werd.
Eind van de 16e eeuw hadden de Portugezen een monopolistische positie in de Europese specerijenhandel.
1595 => eerste schip uit de Republiek vertrok naar Azië en bereikte Java. Het was een ramp maar er was wel een basis voor de resultaten in de toekomst.
Overheid besloot in 1602 een samenwerking te realiseren tegen de moordende concurrentie => Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), handelscentrum Batavia.
De VOC was niet de enige;
- East India Company (Engeland)
- Compagnie d’Orient (Frankrijk)
Deze compagnieën beschikten over staatsrechtelijke bevoegdheden en beconcurreerden elkaar fel. Zij kregen van hun regering een handelsmonopolie.
De VOC deed er alles aan om een handelsmonopolie te krijgen in het oostelijk deel van de Indische archipel. Tussen 1641 en 1658 voerde de VOC oorlogen om op noordelijke eilanden van de Molukken een monopolie af te dwingen.
Op de Molukken was de VOC nu de baas. De VOC dwong aan iedere bewoner een paar kruidnagel bomen te planten en de opbrengst daarvan aan de VOC te geven.
Op de Banda eilanden trad de VOC het hardst op. De Banda eilanden waren als enige een producent van nootmuskaat en foelie. De VOC beloofde de bewoners textiel en rijst, maar uiteindelijk kregen ze helemaal niets.
In 1621 werd Banda onderworpen. De bevolking werd afgeslacht, een paar mensen leefden nog maar om te vertellen hoe je de bomen moest verzorgen. De Banda-eilanden werden opgedeeld in 68 perken met aan het hoofd een perkenier (een toeziend oog die met slaven de perken moest onderhouden). Doordat de VOC nu de totale controle over de productie van nootmuskaat en foelie was hielden ze prijs zeer hoog. => Sterke winst voor VOC.
Stapelmarkt en beurs
De positie van eerste Europese haven werd toen bezet door Antwerpen dat echter in 1585 in Spaanse handen viel, waarop de Republiek de Schelde afsloot. => Antwerpse mensen vluchtten naar het Noorden.
Op de Amsterdamse stapelmarkt werden in de Gouden Eeuw producten uit geheel de wereld opgeslagen en vervolgens doorverkocht. Amsterdam was het centrum van de wereldeconomie.
In Azie werd door de VOC een heel systeem van interne handel opgezet. Luxe stoffen uit India werden weer geruild (op het eilandje Decima) tegen zilver, koper en porselein waar de VOC weer specerijen mee kon betalen.
De Amsterdamse bankiers hadden de rente voor geld lenen erg laag waardoor veel mensen geld leenden. Dit was heel goed voor de economie. Iedereen had in die tijd werk.
6.2 Eindelijk vrede. Altijd weer oorlog.
Vrede van Munster (1648): een verdrag waar op staat dat de 80-jarige oorlog tussen Spanje en de Republiek ten einde is gekomen.
Staatsgezinden en prinsgezinden
Hoogste bestuur van de Republiek => Staten Generaal, hier werden beslissingen genomen die belangrijk waren voor alle gewesten. Ook na de Opstand bleven de stadhouders als legerleiders in functie. De stadhouders genoten veel gezag in een aantal steden.
In de Jonge Republiek moest nog bepaald worden bij wie en welke instantie de hoogste macht lag;
- staatsgezinden; vonden dat de Gewestelijke Staten en Staten-Generaal het hoogste gezag had.
Holland eiste na de Vrede van Munster een snelle inkrimping van het leger => Republiek veel geld besparen => Willem II kon meer aandringen op nieuwe veldtochten en kon hij bij machtsstreven niet beschikken over zijn trouwste soldaten.
De stadhouder probeerde zijn macht te vergroten door in een aantal stadsbesturen prinsgezinden aan de macht te brengen.
Willem II stierf => 1650 tot 1672 een stadhouderloos tijdperk.
Lodewijk XIV, de absolute vorst.
Lodewijk XIV (1638-1715) zat al toen hij 4 jaar oud was op de troon. Kardinaal Mazarin nam zijn plaats in Frankrijk. De burgers hielden protesten tegen zijn beleid (toenemende belasting en versterking van het absolutisme) er ontstond steeds meer verzet => de Fronde (1648-1653).
Na de dood van Mazarin (1661) zette Lodwijk XIV de centralisatiepolitiek voort. Hij groeide uit tot een echt absolute vorst. Hij duldde geen inspraak meer en de Staten-Generaal hadden dat ook niet meer.
Lodewijk XIV vond dat je zijn geloof (katholiek) moest volgen. Het Edict van Nantes stond in dat de calvanisten gewoon hun geloof mochten blijven geloven. In 1685 werd het Edict van Nantes herroepen: al de andere geloven dan het katholicisme werd verboden => veel anders gelovigen vluchtten naar de Republiek of Pruisen.
Economische politiek
Doordat veel mensen weggingen door het Edict van Nantes verkeerde Frankrijk in een slechte economische positie. Lodewijk XIV stelde Colbert aan om als minister van Financiën te werken. Colbert was voor mercantilisme. De staat moest volgens hem via de handel proberen een zo groot mogelijke goudvoorraad op te bouwen
Hij ;
- stimuleerde de oprichting van handelscompagnieën
- invoerheffingen tegen buitenlandse producten, maar liet goedkope grondstoffen toe om die in Frankrijk te laten bewerken door bedrijven.
- Hij ondersteunde ondernemers die bedrijven oprichtten om zo import onnodig te maken.
Colbert beschermde de Franse markt => protectionisme (of Colbertisme).
In Engeland heb je ook zo’n variant => Akte van Navigatie (doel = Hollandse positie van Europese vrachtvaarders te schaden).
Het rampjaar 1672
Oorlog was een geschikt middel om de eigen posities te versterken en de concurrenten uit te schakelen (En, Fr, VOC).
Eerste Engelse Oorlog (1651-1654) => eindigde onbeslist.
Tweede Engelse Oorlog (1665-1667) => werd veroorzaakt door de concurrentie strijd tussen de WIC en Royal Africa Company over de getransporteerde slaven naar Amerika.
Vrede van Breda:er werd besloten dat de handelsforten en Suriname in handen van de Republiek bleven maar Nieuw Amsterdam (New York) in Engelse handen viel.
Lodewijk XIV vond oorlog voeren een goed middel voor de economie want meer veroverde gebieden gaf meer belasting op lang termijn. Nationale grootheid, economische belangen en oorlog lagen volgens Colbert in elkaar verlengde.
Om de economische en militaire macht van de Republiek definitief te breken, sloot Frankrijk in 1670 een verbond met Engeland en spoedig ook met de aartsbisschoppen van Munster en Keulen. In april van 1672 verklaarden Frankrijk, Engeland, Munster en Keulen de oorlog aan de Republiek.
Het lukte de Nederlandse admiraal de Ruyter om een invasie vanaf zee te voorkomen. Door geldgebrek moest Karel II uit Engeland zijn derde Engelse oorlog beëindigen (1674).
Voor de Republiek verliep de oorlog op land minder gunstig. Overijssel, Gelderland en Utrecht werden bezet door het Franse leger. De Fransen trokken via Keuls gebied naar de oostgrens van de Republiek en daar de Republiek in het hart zou treffen, maar dat wilde Lodewijk niet. Hij wilde eerst de noordoostelijke gewesten veroveren => Willem III (inmiddels Stadhouder) kreeg de kans om het gebied tussen de rivieren en de Zuiderzee onder water te zetten => verdere Franse opmars tegenhouden => Republiek kon rampjaar 1672 overleven.
1678 => Vrede van Nijmegen => vrede met Frankrijk.
Willem III koning-stadhouder
In 1685 was in Engeland een nieuwe katholieke koning, Jacobus II, aan de macht gekomen. Hij was voorstander van tolerantie op geloofsgebied maar wilde dat dit wel leidde tot een bekering van het volk tot het katholicisme. Dit wekte groot ongenoegen bij de protestanten in Engeland => Protestanten vroegen Willem III dringend met een leger Engeland te bevrijden van de koning en zijn aanhang. Willem III wist de Republiek voor zich te winnen door in te spelen op de angst voor een verbond tussen Frankrijk en Engeland. => 1688 Jacobus II verdween van de troon en Willem III nam het Engelse koningsschap aan => De Revolutie van 1688 wordt in Engeland gezien als een grote stap op weg naar een constitutionele monarchie. De rechten van de koning werden namelijk erg beperkt door de Bill of Rights.
Willem III bleef ook Stadhouder in de Republiek. Hij slaagde erin in veel steden weer prinsgezinden in de vroedschap te benoemen. Die kregen op hun beurt invloed in de Gewestelijk Staten en in de Staten-Generaal.
6.3 Kritische Geesten
De Leidse universiteit
In 1575 kreeg Leiden een universiteit. Hier heerste een tolerante sfeer en de verdraagzaamheid trok ook buitenlandse studenten en professoren aan. Leiden was de grootste universiteit in protestants Europa. Vooral op het terrein van medische wetenschap had Leiden een grote naam => Nicolaes Tulp (1593-1674) studeerde er medicijnen en 5 jaar later schreef hij een overzichtswerk met alle ziektes. Rembrandt schilderde zijn beroemde anatomische les.
Natuurwetenschap in de praktijk
Simon Steven (1548-1620) schreef een samenvattend werk over de exacte wetenschappen en was specialist in toegepaste meetkundige problemen. Hij heeft Archimedes’ stelling onjuist verklaard door zijn proef nog een keer exact over te doen.
Jan Adriaanszoon Leeghwater (1575-1650)droeg enorm bij aan de drooglegging van een aantal plassen en binnenwateren (Beemster, Heerhugowaard etc).
Christiaan Huygens (1629-1695)maakte steeds betere instrumenten om precieze waarnemingen te doen. De grootste verdienste van Huygens ligt in de formulering van de golftheorie van licht. Hij verbeterde ook zo een telescoop.
Antonie van Leeuwenhoek (1632-1723)heeft de microscoop uitgevonden. Hij zag als eerste bacterien.
Grote Geesten
Hugo de Grootwas een groot jurist. Hij kwam met het idee van vrije, internationale wateren (bron 6), ook pleitte hij voor een internationale moraal voor staten. Zijn beroemdste boek is: ‘De Jure Belli ac Pacic’ (=over het recht van oorlog en vrede). Hij geloofde in humaniteit gaat boven soevereiniteit.
Baruch de Spinoza (1632-1677)had veel kritiek op de bijbel wat hij in zijn boek; Tractatus Theologico-Politicus beschrijft. Hij was voor een democratische samenleving maar dan in de republikeinse staatsvorm. Hij vond dat de staat voor de arme mensen moest zorgen. Ook vond hij dat ‘de hele werkelijkheid God was.’
Internationale Wetenschap
Via publicaties en briefwisselingen ontstond in West-Europa een internationale uitwisseling van kennis en onderzoek. Vorsten en universiteiten nodigden geleerden uit om bij hen te komen werken en ontleenden daar dan zelf weer status aan. Van de praktische kennis die in de Republiek was verkregen, werd internationaal graag gebruik van gemaakt.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
R.
R.
dit is een handig verslag waar ik zeer veel aan gehad heb, top!
11 jaar geleden
Antwoorden