5.1: De renaissance
Een nieuwe godsdienst:
In Italiaanse steden (Florence, Rome en Venetië) ontstond een machtige bovenlaag van handelaren en bankieren. Ze bouwden grote huizen en huurden de beste kunstenaars = toonden rijkdom.
Er ontstond:
Nieuw mensbeeld
Nieuw wereldbeeld
Nieuw levensgevoel
‘Memento Mori’ werd ‘Carpe Diem’. Middeleeuwen zag men als donkere periode en er ontstond belangstelling voor het klassiek erfgoed.
Deze herleving van oude waarden en schoonheden heette: de wedergeboorte = de Renaissance.
Het humanisme:
Humanistische geleerden lazen + voltooiden klassieke teksten. Ze bestudeerden de teksten kritisch en ontdekten veel fouten. Probeerden de teksten in originele staat te herstellen (met uitleg).
1453 Constantinopel geeft extra impuls aan humanisme. Op den duur hoorde het lezen van klassieke teksten bij de opleidingen v/d hogere burgerij. De ontwikkeling tot verstandig en mondig individu werd de nieuwe opvoedingsideaal.
Verspreiding over Europa:
Erasmus van Rotterdam was een belangrijk humanist. Vond dat christendom moest worden verdiept en gezuiverd.
De leergierige en kritische instellingen stimuleerden het natuurwetenschappelijk denken (Copernicus).
Klassieke kunst als voorbeeld:
Beeldende kunstenaars wilden werkelijkheid zo echt mogelijk weergeven. Onderzochten natuur & mensen. Schilderijen kregen o.a. :
Kleuren
Lijnen en schaduwen
Diepte
Michelangelo schilderde naakt, was populair. Veel kunstwerken ook gesigneerd i.p.v. anoniem als voorheen.
5.2 : De Europese expansie
Verre werelddelen:
Europeanen wilden naar China en Indië (gebied achter rivier de Indus). Oosterse producten (zijde en specerijen, thee) zeer gewild. Tot 1453 handel via Constantinopel. Na overname van Constantinopel moesten Europeanen zelf routes zoeken want mochten niet via Constantinopel.
Portugezen naar Azië:
Portugezen voeren als eersten ver buiten Europa. 15e eeuw Hendrik de Zeevaarder financierde de tochten en zette een school voor zeevaarders op. 1488 Bartolomeo Diaz stichtte Kaap de Goede Hoop. 1498 Vasco da Gama steekt met 4 schepen over naar India. 1510 Portugezen drongen door in Indonesische archipel. Ontdekten de Molukken met:
Kruidnagel
Foelie
Nootmuskaat
Plaatsten handelsposten en dreven handel met Aziaten.
Spanjaarden naar Amerika:
1492 Columbus (Spaanse dienst) heeft ‘westelijke route naar Indië. Is naar Amerika maar komt er nooit achter. Jaren later ontdekt Amerigo Vespucci Amerika.
1506 Columbus sterft. 1507 Amerika wordt naar Amerigo Vespucci genoemd.
1519 Hernando Cortès ontdekt Azteken in Mexico. 1530 Francisco Pizarro nam Incarijk (Peru) in bezit. Spanjaarden veroverden indiase volken, dwongen ze voor hen te werken. Ze (ES) hadden goudkoorts. Veel indianen stierven door Europeze ziektes (waren er niet tegen bestand).
Andere Europezen op weg:
Portugezen en Spanjaarden probeerden hun concurrenten te weren. FR, EN en NL zochten alternatieve routes. Eind 16e eeuw nieuwe ontdekkingsreizen. 1596/1597 Willem Barendtz + bemanning strandde op Nova Zembla tijdens reis naar Azië. Cornelis Houtman bereikte (TEGELIJKERTIJD) wel Azië via het zuiden. Toestemming om peper te kopen.
5.3 : De Reformatie
Het ware geloof:
1516 Erasmus vergleek N.T. (Grieks) met Latijnse Vulgaat. Veel fouten erin en daarom herschreef hij deze. In ‘Lof der Zotheid’ (1511)dreef hij spot met bisschoppen, kardinalen & pausen. Die bekommerden zich slechts om macht en geld. Erasmus is wegbereider Reformatie. Brak NIET met de kerk van Rome.
Luther:
Veel priesters en geestelijken lapten celibaat aan de laars. Veel kritiek, kerk kon het nog onderdrukken maar door hervormingsbeweging van Luther niet meer te onderdrukken. Er ontstond een scheuring ook wel De Reformatie (Protestant en R-K).
1517 Luther stuurde brief aan bisschop. Spijkerde 95 stellingen op kapeldeur in Wittenberg. Volgens kerk ging men na dood naar het vagevuur. Zo kon je op termijn de hemel in. D.m.v. aflaten kon je je zonden laten vergeven en de tijd in het vagevuur verkorten. De kerk maakte DIKKE winst.
Luthers strijd:
Luther vond dat je Gods genade niet kon verdienen met aflaten. Geloof moest gebaseerd zijn op de Bijbel. Verering en heiliging relikwieën was afgoderij (volgens hem).
1521 Luther uit de kerk gezet. Luther werd bij Karel V uitgenodigd (scheuring dreigde). Kreeg nog één kans te stoppen, negeerde deze kans. Hij werd vogelvrij verklaard en vluchtte naar het buitenland. Vorst van de Saksen hielp hem. Hij vertaalde voor hen de Bijbel. 1525 Luther trouwde met uitgetreden non, hoefde celibaat niet langer te volgen.
Calvijn:
Calvijn was aan de universiteit van Parijs opgeleid tot humanistisch geleerde. Voor hem was Bijbel enige bron van geloof. Hij geloofde dat alleen God bepaalde wie naar de hemel ging en wie niet. Alleen vrome mensen konden door God uitverkoren zijn. Hij wees zaken die niet in de Bijbel stonden (nog) strenger af dan Luther. Vond dat overheid moest handelen met de Bijbel. Anders mochten lagere bestuurders in opstand komen.
Genève als voorbeeld:
1536 Genève: Calvinistisch stadbestuur aan de macht. 4 kerkelijke ambachten werden ingesteld:
Predikanten – preken
Ouderlingen – letten op naleving v/d calvinistische regels
Diakenen – armen en ziekenzorg
Doctores – scholing van predikanten
Vanuit Genève kwam het calvinisme in Europa. In de Nederlanden werd het bestreden, maar in tot in het diepst geheim verspreid.
1566 Calvinisme kwam ‘boven de grond’(jaar van de Beeldenstorm).
Gevolgen van de Reformatie:
Na 1520 Het Duitse rijk raakte verscheurd door godsdienst oorlogen.
1555 Godsdienstvrede van Ausburg. Elke vorst mocht zelf de godsdienst over eigen gebied bepalen.
1562 Oorlog katholieken – hugenoten in Frankrijk.
1598 Einde oorlog d.m.v. ‘Edict van Nantes’ : Frankrijk katholiek maar hugenoten hadden ook rechten.
1534 Engeland: Anglicaanse kerk ontstond; protestantse kerk met koning aan het hoofd.
5.4 : De Nederlandse Opstand
Zelfstandigheid en centralisatie:
1515 Karel V bestuurt de Nederlanden, voorheen was er veel verdeeldheid. Karel versterkte het bestuur in Brussel. Gebruikte veel juristen uit de burgerij en werd minder afhankelijk van de adel.
1522 Karel stelde de keizerlijke inquisitie in: moest de protestanten opsporen om katholieke geloof te beschermen. Honderden Nederlanders stierven op de brandstapel.
De samenvatting gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden
D.
D.
Goede samenvatting! Heb er veel aan gehad! Dankje voor het online zetten, soms wat spellingsfouten verder echt goed
8 jaar geleden
Antwoorden