Hoofdstuk 2 Tweede Wereldoorlog

Hoofdstuk 2, paragraaf 3: Fascisme en nationaal-socialisme. 3.1 Fascisme: * tijdloos verschijnsel Voorstanders hiervan zien in het fascisme een reactie op gevoelens van onzekerheid en isolement. Als de politieke en/of economische crisis maar sterk genoeg is en er is iemand die zich aanbied als leider en wanneer de mensen zijn bereid om zich te onderwerpen aan een dictatoriaal systeem dat hun geborgenheid en zekerheid bied. Fascisme kan dus steeds weer opnieuw komen. * ideologie die verbonden is aan de uitzonderlijke omstandigheden van de jaren twintig en dertig: Voorstanders hiervan zien in het fascisme vooral de reactie opeenhoping van problemen. *1e W.O., *angst voor communisme, *economische crisis, *zwakte van de democratieën en *de ontwrichtende gevolgen van de voortschrijdende modernisering. 3.2 Fascistische overname in Italië. De oorlog werd een trauma, het Italiaanse leger liep vast in het bergachtige grensgebied in de Alpen en leed aan zware verliezen. Er ontstond een grote verdeeldheid doordat de voorstanders de neutralisten en de socialisten de schuld gaven. Franse en Engelse steun voorkwam de militaire en politieke ineenstorting van Italië. Italië kampte met talrijke problemen. *Het land had een zwakke regering. *Verkiezingen 1919 PSI => moet nog even uitgelegd worden kan je in boek vinden!!werd de grootste partij, maar kreeg geen meerderheid. De machtige partij bleef in de oppositie. De regering kreeg de inflatie niet onder controle. Als gevolg daarvan staakten de industriearbeiders voortdurend. Landarbeiders vochten bittere conflicten uit met landeigenaren. *Vredesregeling. Bij de vrede van St. Germain kreeg Italië er wel enig gebied bij maar de gebiedsuitbreiding bleef achter bij de verwachtingen. In deze chaotische omstandigheden had Mussolini in 1919 de fascio di combattimento opgericht. Dit waren knokploegen, deze traden met grof geweld op tegen stakingen, fabriek- en landbezettingen. Soms werden fascistische knokploegen gedekt of kregen ze zelfs steun van de overheidsinstanties. Ze traden ook gewelddadig op tegen werkgevers, huis- en landeigenaren die in de ogen van de fascisten misbruik maakten van hun positie. In 1921 hadden deze ploegen al meer dan een kwart miljoen leden. Pas toen volgde de oprichting van een partij, de Partito Nazionale Fascista (PNF). Het programma was een mengeling van extreem nationalisme, verheerlijking van geweld en propageren van het recht van de sterkste. Verder hadden de fascisten sterke antidemocratische sentimenten: de democratie was in de ogen van fascisten corrupt, kon de problemen niet aan en verdedigde slechts de belangen van de heersende elite. De fascisten eisten dat ex-frontsoldaten en productieve krachten samen de leidende rol zouden moeten gaan spelen in vernieuwd Italië. De fascisten wilden dat vakorganisaties een leidende rol zouden gaan spelen in de economie en ze wilden de macht van de kapitaal beperken. In de zomer van 1922 probeerden linkse groepen stakingen te organiseren met de eis tot herstel van het staatsgezag en de rechtsstaat. De knokploegen braken deze stakingen en de overheid trad nauwelijks op. In oktober 1922 organiseerde Mussolini de Mars naar Rome. Terwijl duizenden naar Rome marcheerden onderhandelde Mussolini koortsachtig met de regering in Rome. Beide vreesde een oorlog maar het wat uiteindelijk de regering die door de knieën ging. En Mussolini kreeg de opdracht een kabinet te vormen.
3.3 Het parlement gaf Mussolini in november 1922 onbeperkte volmachten, maar deze golden slechts voor een beperkte periode en voor hernieuwing bleef hij afhankelijk van het parlement. Het duurde tot 1925 voor hij erin slaagde zijn dictatuur te vestigen. In de nieuwe grondwet van 1925 kon het parlement Mussolini niet meer afzetten en de regeringsleider kon regeren per decreet. Mussolini werd de DUCE de leider. De PNF wilde een totalitair regime invoeren. De fascisten wilden de staat overnemen en de bevolking in fascistische zijn opvoeden. De staat diende het leven van alle onderdanen te ordenen en controleren. Een van de belangrijkste doelstellingen van het fascisme was het opbouwen van een nieuwe economische orde, waarin de tegenstellingen tussen arbeiders en eigenaren zouden worden overbrugt. Het corporatisme = ??? In de corporaties werden afspraken gemaakt over lonen, prijzen en de productie. De kenmerken van het fascistische corporatisme zijn: -de corporaties werden gedomineerd door de partij en de fascistische vakorganisaties. -men deed in Italië een poging het corporatisme uit te bouwen tot een corporatieve staat. In 1939 werd het parlement vervangen door een Kamer der Fasci en corporaties. Dit betekende niet dat de corporaties de politieke macht kregen, want deze kamer bleef ondergeschikt aan de leider. De crisis in 1929 sloeg in Italië hard toe. Mussolini reageerde met een indrukwekkend programma van openbare werken, maar het gevolg daarvan was dat de staatsschuld snel steeg en de inflatie toenam. Fascistische wilden van Italië een grote mogendheid maken en daartoe waren gebiedsuitbreiding en het vergroten van de Italiaanse invloed noodzakelijk. Italië wilde de hegemonie in de Middellandse Zee. Mussolini annexeerde de Kroatische havenstad Fjume(1924) maakte Albanië tot een vazalstaat. (1925-1926) en sloot bondgenootschappen met Hongarije, Oostenrijk en Bulgarije om zijn invloed op de Balkan te vergroten. In oktober 1935 viel Mussolini Abessinië binnen en annexeerde het gebied in mei 1936. De samenwerking met Duitsland resulteerde in november 1936 in de as Rome-Berlijn. Maar daarbij raakte Mussolini steeds meer in het keilzog van het machtiger en agressievere Duitsland. De Italiaanse oorlogsverklaring aan Frankrijk was een voorbeeld van de versterking met Duitsland. De Italiaanse aanvallen op Egypte en Griekenland werden een mislukking en de Duitse hulp was nodig om de situatie te redden. De groeiende economische wanorde, het weinig populaire bondgenootschappen met Duitsland en de voortdurende oorlogen deden de populariteit van Mussolini dalen. In maart 1943 waren er grote stakingen in Piemonte en Lombardije. In juli 1943 landden de Amerikanen en Engelsen in Sicilië. Mussolini werd gearresteerd en de nieuwe Italiaanse regering sloot een aparte vrede met de Geallieerden. Weliswaar bezetten de Duitsers het grootste deel van Italië bevrijdden ze Mussolini en zetten hem aan het hoofd van een tegenregering. In april 1945 werd Mussolini gevangen genomen door Italiaanse verzetstrijders en vermoord. Daarmee kwam een einde aan het fascistische regime. Vanaf hier hebben we het over duitsland!! 3.4 Het Duitse keizerrijk is in de herfst van 1918 ineengestort. Na de vlucht van de keizer in november 1918 werd de republiek uitgeroepen. Er werden inderhaast verkiezingen georganiseerd in 1919 en die werd gewonnen door de Sociaal – Democraten, katholieken en liberalen. In juli 1919 gaven deze partijen hun goedkeuring aan een nieuwe grondwet die van Duitsland een parlementaire democratie maakte. De Weimarrepubliek zo werd de republiek genoemd kampte met een drietal grote problemen: -Economische problemen: deze bestonden uit een moeizame overschakeling van een oorlogs- naar een vredeseconomie? het vinden van werkgelegenheid voor miljoenen gedemobiliseerde soldaten en een steeds meer oplopende inflatie. -Effecten van het verdrag van Versailles: na de tweede wereldoorlog was het gebiedsverlies groter en de schade aan het land enorm en toch slaagde Duitsland erin zich politiek en economische te herstellen. De herstel betalingen was hoog, maar uiteindelijk heeft Duitsland maar een fractie betaald. Het echte probleem was dat de Duitsers niet wilden accepteren dat hun de grote verliezers waren. -Politieke geweld: Wat zich afspeelde tussen november 1918 en eind 1923 was eigenlijk een burgeroorlog. Soldaten arbeiders en matrozen wilden van Duitsland een radenrepubliek maken. De SPD wilde echter de invoering van een parlementaire democratie en geleidelijk hervormingen. Rechtse milities, vrijkorpsen scheidde de Duitse socialisten in communisten en sociaal-democraten. De communisten vormden de Spartakusbond en deden in jan. 1919 in Berlijn een greep naar de macht. De spartakusopstand mislukte en de leiders Rosa Luxemburg en Karl Liebknecht werden vermoord door leden van een vrijkorps. Er vonden vanaf toen veel gevechten plaats in Duitsland. In januari 1923 besloot de regering niet langer door te gaan met de herstelbetalingen. Franse troepen bezetten daarop het Roergebied om Duitsland te dwingen te betalen. Het gevolg van een algemene staking was dat de inflatie nu volledig uit de hand liep en de economie ineenstortte. In deze chaotische omstandigheden deed Adolf Hitler een poging om de macht te grijpen in November 1923. 3.5 Hitler besloot om politicus te worden en werd in september 1919 lid van een kleine rechtse partij, de Duitse arbeiderspartij. Na enige tijd werd hij leider van de partij. In 1920 werd de partij omgedoopt tot Nationaal Socialistische partijprogramma af, het 25-punten programma. In juli 1921 werd Hitler de absolute leider van de NSDAP. Gestimuleerd door het succes van Mussolini deed Hitler in november 1923 een greep naar de macht. De staatsgreep werd een jammerlijke mislukking. 3.6 Intussen had de Weimarrepubliek zich hersteld van de crisis 1923. De inflatie was beteugeld. Met de Fransen kwam het tot overeenkomsten over het hervatten van de herstelbetalingen en het terugtrekken uit het Rijnland. Maar in 1929 stortte de economie van de VS volledig in. Door deze ineenstorting stortte de economie van Duitsland ook in. In januari 1933 kreeg Hitler eindelijk de kans een regering te vormen. 3.7 Slechts een minderheid van de arbeiders had op de NSDAP gestemd en daardoor vreesde ze dan ook verzet van de arbeiders tegen het nieuwe regime. Duizenden socialisten en communisten werden gearresteerd en in concentratie kampen gestopt. Alle Duitse arbeiders werden georganiseerd in de DAF. De werkloosheid daalde spectaculair door omvangrijke publieke werken, de opbouw van een leger en de wapenindustrie. De arbeiders dienden wel hun aandeel mee te leveren. Daarom werden geleidelijk de productienormen opgevoerd. Het werd verboden ontslag te nemen of zonder toestemming van baan te wisselen. Hoofdstuk 3,paragraaf 1 en 2: de tweede wereldoorlog. 1.1 1934 Hitler en de Nazi’s in Duitsland zijn gevestigd, en kunnen nu werk gaan maken van hun buitenlands politiek programma. De hoofddoelen hierbij waren: - ‘de smaad van het dictaat van Versailles uitwissen”. - Alle door Duitsers bewoonde gebieden inlijfen. - Het Europa vrij van joden. Het systeem van de volkenbond bleek onder druk niet aan de eisen te voldoen

Japan zei haar lidmaatschap van de volkenbond op en steeds meer landen gingen onderling een soort bonden sluiten, bovendien begon Hitler met de herbewapening van het grensgebied en ondanks Franse protesten werden er geen maatregelen getroffen tegen Duitsland. Engeland en Frankrijk begonnen een appeasement-politiek tegen Duitsland. Men wilde de eisen van het verdrag van versailles veranderen, dit zorgde ervoor dat niemand ingreep ten opzichte van Duitsland, Italie en Japan. De conferentie van Munchen was het hoogtepunt van de appeasement-politiek. Duitsland had Oostenrijk na de Anschluss al ingelijfd en wilde dit ook met de Sudeten-Duitsers. Duitsland kreeg z’n zin en zlefs heel Tslechie werd ingelijfd en Slowakije werd een vazalstaat van Duitsland. Maar Groot-Brittannie en Frankrijk namen nog geen maatregelen tegen het opkomend fascisme. De Mantsjoerije werd een japanse vazalstaat, dit was een gevolg van de crsis in japan.. Japan dacht dat ze de problemen alleen op konden lossen door het voeren van een veroveringsbeleid in Azie.. japan ging volgens Rooseveld te ver en Amerika besloot tot een olie-embargo tegen Japan, pas als Frans Indochina en China ontruimd zouden zijn zou er weer olie geleverd worden. Rooseveld en Churchill besluiten tot de Atlantic Charter ( ongeveer als de 14 punten van Wilson,zie boek) .7 december...het drama : Pearl harbor (japanse vliegtuigen sloegen toe op de marinebasis van de VS op hawaii). 2.1 1 september 1939 viel Duitsland Polen binnen. 3 september verklaarden GB en Frankrijk
Duistland de oorlog. Hitler werd al snel heer en meester op grote delen van het vaste land van Europa. Maar de aanval van Duitsland op de luchtmacht van GB leidde tot een nederlaag van Duitsland... Ook Mussolini was actief en in 1941 veroverde het Duits-Italiaanse leger de Balkan en Griekenland. Voor Duitsland bleef echter de Sovjet Unie het belangrijkste deel. Vlak voor moskou stopte de duitse opmars. Na een lange veldslag slaagde de Russen er in het Duitse leger in te sluiten. Op 6 juni 1944 : D-day , de geallieerden wilden Duitsland op het land verslaan , dit leidde tot een invasie. Maar Nederland boven de rivieren had te kampen met een enorm zware hongersnood... De Russische opmars aan het oostfront ging ondertussen onweerstaanbaar verder. De Wehrmacht kon de geallieerden niet meer tegen houden.Op 9 mei was de tweede wereldoorlog afgelopen. § 2.2. President Roosevelt had beloofd om de Japanners terug te pakken vanwege Pearl Harbor. Juni 1942 De Japanse overwinningen slaan over tot een verlies. Vanaf hier is de VS die steeds wint. April 1945 Roosevelt sterft. Zijn opvolger Truman nam een verreikend besluit: IN het geheim was er al gewerkt aan de ATOOMBOM. 6 aug 1945 VS werk eerste atoombom op HIROSJIMA drie dagen later werd NAGASAKI getroffen. Ook verklaarde Rusland (SU) rond deze tijd de oorlog aan Japan. 2 sept 1945 einde WOII in Azië. Potsdam conferentie = hier werden afspraken gemaakt over Duitsland, Berlijn en de Poolse grenzen in definitieve regelingen. Paragraaf 3. De holocaust? hier moet je de fases van kenne! De Tweede Wereldoorlog onderscheidde zich van alle eerdere oorlogen door de (systematische) terreur. Slachtoffers van hun geloof in het superieure ‘Arische Herrenvolk’ waren in eerste instantie de als minderwaardige ‘Untermenschen’ beschouwde joden en zigeuners. >Mein Kampf <<?? gaf hij de joden de schuld van de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog, van de communistische revolutie in Rusland en, tegelijkertijd van het kapitalisme. Vreemde samentrekking sprak hij van: ‘joods-bolsjewistische grootkapitaal’ , wat de oorzaak zou zijn van alle oorlog en ellende in de wereld. Toen Hitler aan de macht kwam, kon hij zijn denkbeelden in praktijk brengen. Vanaf april 1933 begonnen de nazi's een ??boycot?? van joodse ondernemingen in Duitsland. Vooral de nazi-aanhang onder de kleine middenstand hoopte op een grootscheepse boycot van de grootwinkelbedrijven die in joodse handen waren. In 1935 werden in Neurenberg de ‘rassenwetten’ ??afgekondigd??. Huwelijken tussen joodse en niet-joodse Duitsers werden verboden. Hierna volgden allerlei maatregelen die de bedoeling hadden de joden te isoleren en het uit de maatschappij te stoten. Vanaf 1938 moesten al het joodse vermogen en joodse bedrijven geregistreerd worden. De nacht van 9 op 10 november word de ‘Kristalnacht’ genoemd. In die nacht werden synagoges verbrand, winkels stukgeslagen en honderden joden vermoord door de SA. (wat is SA???) Er werden ook nog 30.000 joden naar kampen gevoerd. Aan de Duitse joden werd hiervoor een ‘schadevergoeding’ van 1 miljard mark opgelegd. (wat bedoelen ze met dit?) Het leek de bedoeling van de nazi’s de joden uit Duitsland te dwingen tot emigratie, dit mislukte
hoewel toch een groot aantal Duitse joden het land wist te verlaten (huh dat was toch juist bedoeling?????) In de loop van 1939 werden er allerlei maatregelen genomen om in naderende oorlog de vervolging van joden in bezette gebieden voor te bereiden. Het stempelen van J in het paspoort werd uitgebreid tot de verplichting van een STER te dragen, concentratiekampen werden ingericht. Het besluit tot ‘Endlösung der Judenfrage’ door het vernietigen van de joden in Europa was toen al door de nazi-top genomen. De oorlog gaf het de kans op uitvoering. In Polen in 1939 en in Rusland in 1941 gingen de ??Einsatzgruppen?? al moordend tekeer. Op de Wannsee-conferentie (jan. 1942) werden de plannen concreet. Na inval in Sovjet-Unie waren miljoenen joden in handen van de Duitsers gevallen. Deze, met de joden uit al eerder bezette gebieden, moesten overgebracht worden naar kampen in Polen. Daar zouden ze hun einde vinden, uitgeput door dwangarbeid en slechte voedselrantsoenen, of in de gaskamers van de vernietigingskampen Auschwitz, Belzec, Chelmno, Sobibor en Treblinka. Om de naderende ??deportatie?? en vernietiging te vergemakkelijken gingen de Duitsers in de bezette gebieden over tot concentratie van hun slachtoffers. De joden werden gedwongen in getto’s te wonen. (getto’s dat waren afgesloten stadsdelen, bestuurd door joodse raden die de opdrachten van de Duitsers stipt moesten uitvoeren) In Theresiënstadt in Tsjechië werd een voorbeeldgetto ingericht, bedoeld voor rijke en getalenteerde joden en geschikt om gecontroleerd te worden door het Rode Kruis en daarom bruikbaar voor propaganda. Soms vochten de joden terug. In mei 1943 besloot de ?SS? het getto van Warschau te ontruimen en de joden te deporteren. Met binnengesmokkelde wapens verzetten joodse strijdgroepen zich fel tegen de SS’ers. Slechts door de inzet van tanks en vlammenwerpers en het opblazen van alle gebouwen kon het verzet bedwongen worden. De overgebleven joden werden alsnog gedeporteerd naar vernietigingskampen. Toen de omvang van de Holocaust duidelijk werd na de oorlog, riep dit talloze vragen op. -Hoe was het mogelijk dat de nazi’s zo ver gevorderd waren met hun ‘Endlösung’? De direct verantwoordelijken, de kampbeulen en de leiders van het Derde Rijk, werden zoveel mogelijk opgepakt en berecht. Maar zij waren lang niet de enige die een rol hadden gespeeld. De discussie over de verantwoordelijkheid van anderen dan de directe betrokkenen en de invloed van andere factoren blijft voortdurend doorgaan. bijv. – hadden de Geallieerden niet in kunnen grijpen door de spoorlijnen en de kampen te bombarderen? – zijn alle Duitsers medeschuldig? - De rol van Hitler en de oorlog als factor die de uiteindelijke holocaust mogelijke heeft gemaakt, blijft daarnaast een voortdurende vraag en onderzoek. discussie zonder eind.
H 4 Nederland bezet, 1940, 1945. Op 10 mei 1940 viel Duitsland Nederland binnen. Nederland bood amper tegenstand en , na de bombardementen op R’dam, capituleerde, na 4 dagen, Nederland. 13 mei was de Koningin (en haar ministers) naar London gevlucht
Capitulatie = overgave. Duitsland nam het bestuur over, maar alle ambtenaren, burgemeesters bleven op hun post. Alleen de vertrokken top werkt vervangen. Wat kon NL voor Dld betekenen? 1. Nederlandse mannen konden vechten voor het Duitse rijk. 2. Nederlandse arbeiders konden werken in de oorlogs industrie
3. Nederlandse bedrijven konden hun productie afstemmen op de Wehrmacht. 4. Nederland moest ook nat.-soc. Gaan denken = nazificatie
in de loop van 1940 kwam de media langzaam in handen van Dld. Vele dingen werden verboden, of je werd tot dingen verplicht: Artsenkamer(voor artsen) en de Kultuurkamer(voor artiest e.d.) De Joden werden steeds meer geïsoleerd door de Duitsers. Ze mochten niet in de luchtafweer daarna geen ambtenaar en rechter zijn. Ook moest elke ambtenaar een verklaring in vullen waarin stond dat hij geen joodse voorouders had. = Arierverklaring. Jan 1941 joden krijgen een j in het persoonsbewijs = paspoort
In feb 1941 eerste razzia’s ? uit solidariteit brak in A’dam de februarie-staking uit.? werd hard ingeslagen. Nadat de Joden op 1 plaats samen waren gebracht werden ze vervoerd naar doorgangskampen om daarna naar de vernietingskampen of concentratiekampen vervoerd te worden. Nadat de Duitsers doorhadden dat de nazificatie was mislukt en Dld steeds meer verloor werden er maatregelingen in gevoerd ? militaire krijgsgevangenen (die eerst waren vrij gelaten) werden in Duitsland te werk gesteld. ? In het oosten breekt de april mei staking uit. Arbeidseinsatz = alle Nederlandse mannen werden te werk gesteld in Dld. Alleen met een ausweis = een bewijs waarin stond dat je in nl. nodig was. Hoefde je niet naar Dld. Sept 1944 zuiden NL bevrijd. ? spoorwegstakingen ? geen aanvoer van eten voor het noorden? hongerwinter
5 mei NL bevrijd. Wat waren de houdingen van de Nederlanders. 1. accommodatie = aanpassing, proberen het leven voort te zetten, groot deel van de Nederlanders. 2. Collaboratie = De bezetter steunen en helpen, in leger gaan en zo. • verzet = je verzetten tegen de bezetter, hulp geven aan onderduikers, vervalsen papieren.