Hoofdstuk 12: historische context

Hoofdstuk 12. Duitsland

12.1 Het Duitse keizerrijk (1871-1919)

• Wat betekende de vorming van het Duitse keizerrijk voor het machtsevenwicht tussen de Europese grootmachten?
• Duitsland in 1871
• Voor 1871: Wilhelm I en Bismarck leiders van Pruisen
• Wilhelm I in Versailles tot keizer gekroond
• Duitse rijk is

• Politieke grootmacht door Bismarck
• Economische grootmacht door industrialisatie
• Militaire grootmacht door het leger in Pruisen

• Daardoor klopte het machtsevenwicht niet en wordt er een buitenlands beleid opgericht: de Alliantiepolitiek

• 1884-1885: Conferentie van Berlijn

• Verdeling van koloniën in Afrika; werd netjes over gesproken, zodat er geen oorlog kwam over die koloniën

• Weltpolitiek van Wilhelm II

• In 1888 volgt WII WI op en vervangt de alliantiepolitiek door de weltpolitiek

• Gericht op het idee dat Duitsland een wereldrijk moet worden

• 1898: vlootwet: opschroeven van het budget van de Duitse marine

• Vormgeving aan internationale ambitie (koloniën beschermen)
• Engeland (en andere Europese landen) onder druk zetten
• Prestige; nationale trots

• Aanloop naar WO I

• Structurele oorzaken

• Weltpolitiek
• Militairisme
• Bondgenootschappen

• Aanleiding

• Aanslag op Franz Ferdinand

• Begin van de oorlog

• OH valt Servië binnen
• Rusland mobiliseert voor aanval van Duitsland/OH
• Von Schliefenplan: geen 2 frontenoorlog voor Duitsland; eerst Rusland de oorlog verklaren, dan Frankrijk, Frankrijk als eerste aanvallen en verslaan en dan Rusland aanvallen en verslaan

->Mislukt

• Slag om de Marne

• Het geallieerde leger had de centralen in delen gehakt en daardoor ontstond een loopgravenoorlog -> Von Schliefenplan
• Nieuwe wapens: prikkeldraad, mitrailleur, gifgas, vliegtuigen
• Totale oorlog: samenleving die om het oorlog voeren draait

• Einde van de oorlog

• Rusland geeft over
• Duitsers gaan ten onder

11-11-1918: Wapenstilstand

1919: Verdrag van Versailles

12.2 De Republiek van Weimar (1919-1933)

• Welke factoren leidden tot de ondergang van de Republiek van Weimar?
• De Republiek van Weimar
• Parlementaire democratie
• Wankelende machtsbasis, want de conservatieven, communisten en socialisten gaan niet samen

• Spartacusopstand

• Communistische opstand
• Wilden socialistische republiek onder leiding van ‘raden’
• Vooral in het Ruhrgebied en Berlijn

• Verdrag van Versailles

• Duitsland krijgt de schuld van WO I
• 12% van zijn gebieden afstaan
• Geen koloniën
• Kleiner leger en geen wapens
• Enorme herstelbetalingen

Gevolgen Verdrag van Versailles

• Politiek-strategisch
• Sociaal: communisten vs. nationalisten; ontstaan dolkstootlegende
• Economie: hyperinflatie: daling van geldwaarde door herstelbetalingen

• Het Dawesplan

• Amerikaans plan waarin Duitsland door middel van leningen geholpen wordt bij het doen van de herstelbetalingen

• Economische crisis van Amerika

• 24 oktober 1929: black Thursday
• Wereldwijde economische crisis
• Oorzaken:

• Cultureel: optimisme: ‘Live now, pay later’
• Politiek: weinig toezicht op de banken
• Economisch: overproductie door WO I

• Aanleiding:

• Beurskrach: gigantische daling van de aandelenbeurs

Gevolgen voor Duitsland:

• Dawesplan zakt in; Amerika leent geen geld meer aan Duitsland waardoor Duitsland Engeland en Frankrijk niet kan betalen
• Gigantische werkloosheid waardoor nieuwe onrusten ontstonden

• Opkomst Hitler en NSDAP

• Hitler maakt NSDAP massapartij

• Moderne propaganda en communicatiemiddelen
• Redenaarstalent
• Intimidatie
• Beloofd het Verdrag van Versailles te verwerpen
• Crisis weg; economisch herstel

• 1930: Hitler als rijkskanselier
• Opbouw van een totalitair systeem door tegenstanders te vermoorden/verbannen
• Stelt noodverordening op: Hitler regeert zonder parlement

• Start van de dictatuur van Hitler

12.3 Nazi-Duitsland (1933-1945)

• Welke gevolgen had het nationaalsocialisme voor Duitsland en Europa?
• De nazificatie van Duitsland
• Totalitair regime: regime dat een totale controle van de maatschappij nastreeft, inclusief het denken en doen van alle mensen

• Nazificatie door terreur, censuur en propaganda

• Rijkscultuurkamer: gelijkstelling van alle Duitsers

• Controleert alle kunst, literatuur, film en muziek

• Concentratiekamp Dachau: eerst bedoeld voor het heropvoeden van tegenstanders en later vooral voor Joden
• Volkgemeinschaft: volkseenheid op basis van ras en een hiërarchische structuur waarbij individuele belangen ondergeschikt zijn aan het belang voor het volk

• Vooral Joden het slachtoffer

• Neurenbergerwetten: vooral tegen Joden

• Burgerschapswet: wie is Duits en wie niet?
• Huwelijk tussen Duitsers en Joden verboden
• Alleen raszuivere, gezonde mensen mochten kinderen krijgen

• Aanloop naar WO II

• Hitler voerde een buitenlandse politiek

• Eerst gericht op aansluiting van alle Duitstalige landen
• Daarna op lebensraum

• 1 maart 1938: vrijwillige aansluiting van Oostenrijk
• Reactie Europa: Engeland wil oorlog voorkomen: Appeacementspolitiek
• Conferentie van München:

• Duitsland mag Sudetenland, als hij geen andere landen zou veroveren

• Polen wordt in het geheim verdeeld onder Rusland en Duitsland

• Engeland accepteert dit niet en verklaart oorlog aan de centralen

• 1941-1942: Operatie Barbarossa: Keerpunt in de oorlog

Ondertussen had Duitsland bijna heel Europa in bezit

• De Wannseeconferentie: Hoe komen we uit de oorlog?

• Endlösung: vergassing in de concentratiekampen

• Het einde van WO II

• 1943: Slag bij Stalingrad
• 1944: D-Day