Hoofdstuk 12

Samenvatting hoofdstuk 12                                     

Nederland was er slecht aan toe na de oorlog. Er was veel schade (30% van het nationale vermogen). Veel mensen hebben onderdoken gezeten (joden maar ook vanwege arbeidsinzet), Vele overleefden de oorlog ook niet.  Nederland was leeggeplunderd, verwoest en door terreur en genocide getroffen.

Het Nederlandse volk werd echt een eenheid onder leiding va Wilhelmina. Voor de oorlog was er een zuilenstelsel. Iedereen behoorde tot een zuil. Toppolicici vonden elkaar in het idee dat een mens pas echt mens is als hij deel uit maakt van een gemeenschap: wederzijdse verantwoordelijkheid van individu en samenleving. Het ging om geestelijke vernieuwing, gerechtigheid, barmhartigheid en naastenliefde. Dit heet personalisme.

In het echt gebeurde dit ook. De PvdA (SDAP) legde niet meer de nadruk op het socialisme, maar kwam op voor de minderen in de samenleving. De Katholieke partij kwam op voor de massa. PVDA en KVP hadden een lange 12-jarige coalitie tot 1958. Zij vormden de regering van de wederopbouw. Helaas kropen de Nederlanders weer terug in het vertrouwde hokjesdenken. Echte katholieken stemden niet meer op de PVDA en deed alles weer vanuit een katholieke point of view.

Na de oorlog waren de lonen laag om de investeringen en de vernieuwingen te laten komen. Gelukkig kregen we Marshallhulp in natura en in geld.

Na de oorlog moedigden de Japanners het nationalisme aan in Nederlands-Indië. Toen Japan had verloren werd Engeland de bestuurder. Wegens weinig troepen konden die weinig uitrichten.  Nederland had niet door dat het voorbij was met de kolonie.  Pemoeda’s zijn jeugdige nationalisten die zich tegen de Nederlanders hadden gekeerd.

Er werd onderhandeld met de nationalisten die de onafhankelijkheid al had uitgeroepen en heel Java onder controle had. Nederland vond Soekarno, Hatta, Sjahrir collaborateurs. Het kwam tot het akkoord van Ling-Gadjati (1946): Erkenning van republikeins gezag over Java en Sumatra + oprichting van de VS van Indonesië, bestaande uit de Republiek, Borneo en Oost-Indonesië.

Nederland verwierp dit akkoord. Er volgeden twee politionele acties (1947 & 1948). Het was militair optreden tegen de nationalisten van de Republiek Inonesia door Nederlandse dienstplichtige militairen en het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (veel Molukkers) . Het werd een soort guerrillaoorlog. Nederland erkende de onafhankelijkheid onder druk van Amerika (was tegen kolonialisme). Op 27 december 1949 werd de soevereiniteit overgedragen.  Achtergebleven KNIL’ers riepen een onafhankelijke republiek uit in oost-Indonesië (de Molukken). Deze Republik Malkuku Selatan moest het afleggen tegen het Indonesische leger.

12.2

Door de Marshallhulp en de geleide loonpolitiek (overheid houdt de lonen laag) en de industrialisatie werd Nederland in snel tempo een industrieland met een sterke dienstensector. Werknemers en werkgevers leerden een toezicht van de rooms-rode coalitie samen te werken. De regering stelde organisaties in waarin dat kon zoals de sociaal-economische raad en de stichting voor d arbeid. De regering kwam met wetten voor de verzorgingsstaat. Vrouwen werkten niet veel door het ingeburgerde kostwinnaarsprincipe.

Jongeren waren na de bevrijding gegrepen door de Amerikaanse cultuur.  Jazz en Rock-’n Roll kwamen in Nederland. Nederlandse jeugd gingen zich afzetten tegen de oudere generatie. Ze wilden hun ouders provoceren door nietsdoen, rondhangen, verkeerde muziek te luisteren en met elkaar te vrijen zonder degelijke huwelijkse bedoelingen.   

In de jaren zestig en zeventig kwam er een revolutie tegen het kapitalisme. Ze vonden dat de Amerikanen ook schuldig waren aan de harde sfeer waarin atoomwapens elk moment een eind kon maken aan alle beschaving. 

Provo ontwierp plannen waarin alles samen gecombineerd werd met induviduele vrijheid, maatschappijkritiek en kunstzinnigheid. Zoals de witte fiets en het wittevrouwen plan. Wit stond voor geweldloosheid. Provo’s verstoorden het huwelijk van Beatrix. Een Duitser werd in de ogen nog geassocieerd met de Duitse bezetter.

Een culturele revolutie is een omwenteling in waarden en normen, politiek en maatschappelijk van de jaren 60 en 70 dit uitte zich in kleding, muziek, genotsmiddelen, waarden en met normen.

In 1958 stopte de rooms-rode coalitie. De KVP had er genoeg van om dingen aan het volk op te leggen.  In 1963 zei bisschop Bekkers:  het eigen geweten het richtsnoer in het huwelijk.  Het gebruik van voorbehoedsmiddelen binnen het huwlijk werd vrijgegeven. Hij vond dat de kerk als individue zijn verantwoordelijkheid moest nemen. De band tussen KVP en kerk werd losser en de verzuiling in de politiek liep ten einde. Confessionele partijen verloren stelselmatig verkiezingen. De volwassenen verbraken nu ook het naoorlogse veleden.

Hans van Mierlo richtte D66 op. De tegenstellingen in de politiek werd een nieuwe ideologie. D66 stond voor helderheid door de tegenstellingen. ze wilden de verzuiling afbreken net als de PvdA. Hans Wiegel verstekte deze polarisatie (zaken waar mensen niet overeen zijn benadrukken wat lijdt tot scherper tegenoverstellen van de politieke partijen). Wiegel bespeelde emoties van de kiezer. De tv werd een belangrijk medium.

12.3

Door de oplevende economie kwam er een tekort aan arbeiders in de jaren zestig. Er kwamen gastarbeiders uit mediterrane gebieden.  De algemene bijstandswet (1965) en de arbeidsongeschiktheid (WAO 1967)  maakte duidelijk dat de overheid voor de burgers zorgt. Door de gasbel in Groningen (1960 ontdekt) kreeg iedereen voortaan goedkope energie. Iedereen was aan elkaar gelijk ongeacht positie of status.

 Dit heet het gelijkheidsideaal). In 1972 trad kabinet Den Uyl aan. Dit was een coalitie met PvdA, D66, PPR plus enkele confessionele partijen.  Hij zorgde voor meer democratie op de universiteit en in het bedrijf.

In 1974 kwam er een koppeling tot stand tussen de lonen en de uitkeringen.  Ook kwam er een koppeling tussen inflatie en de loonontwikkeling, de automatische prijscompensatie. De lonen stegen mee met de inflatie.  Suriname wilde niet zonder Nederland verder. 1/3 van de Surinamers emigreerden naar Nederland in 1975 toen zij onafhankelijk werd. Een andere maatregel die paste bij de geest van vernieuwing was de afsluiting van de Oosterschelde via de waterkering. Dit spaarde het milieu.

Dolle Mina’s (naar Wilhelmina) onthulden hun buik met de leus: baas in eigen buik. Ze wilden dat zij zelf mochten beslissen over abortus of niet. Van Agt (KVP) was het niet eens met zijn kabinet over het sluiten van de abortuskliniek in Bloemenhove. Het moraal was afgezakt. Fatsoen en burenhulp waren belangrijk, niet inspraak van studenten op de universiteit.