Hoofdstuk 10, VAN BLITZKRIEG TOT HIROSHIMA (Tweede Wereldoorlog)

10. VAN BLITZKRIEG TOT HIROSHIMA

10.1 Een nieuwe oorlog dient zich aan.
10.1.1 Hoe zette Hitler het Verdrag van Versailles buitenspel?
Een van Hitlers eerste acties nadat hij aan de macht was gekomen, was het opzeggen van het Duitse lidmaatschap van de Volkenbond. Hij wilde geen bemoeienis met de Duitse bewapenings-politiek. Hij voerde in maart 1935 de dienstplicht in. Andere landen deden niks. Hitler kon doorgaan. Duitse troepen vielen een jaar later Rijnland binnen. Frankrijk was woedend. Hitler bood aan zijn troepen uit de grensprovincie te trekken als Frankrijk ook zijn eigen grensprovincie demili-tariseerde. Engeland stond Duitsland toe soldaten te legeren in het Rijnland. Dat was het dan voor het Verdrag van Versailles. In 1936 sloot Hitler een verdrag met Mussolini. In maart werd dit uitgebreid naar het Staalpact. Dit bestond uit een bondgenootschap op militair-economisch gebied.

Tussen 1936 en 1940 streden de nationalistische aanhang van Franco tegen de gekozen linkse regering. Franco vond dat Baskenland en Catalonie te veel vrijheid kregen, en dat Spanje uit elkaar zou vallen. De regering had landbouwgronden onteigend voor een betere economie. Grootgrond-bezitters waren de dupe. De kerk stond onder controle, er werd bezuinigd op het leger. De helft van de bevolking stonden met de Sovjet-Unie, die wapens, goederen en geheim agenten stuurden, achter de regering. De andere helft en Hitler & Mussolini achter Franco. Hitler bombardeerde Guernica als militaire oefening op 27 april 1937 op een overvol marktplein. Een kwart van de bevolking, 1600 mensen, gingen dood. Franco won, en Spanje zou dat tot zijn dood in 1975 blijven.

Hitler wilde Oostenrijk bij Duitsland voegen, en nodigde de president Schuschnigg uit voor een gesprek. Hitler blafte hem af, deed alsof hij het op een oorlog gemunt had, en Oostenrijk zwichtte. Schuschnigg benoemde de Oostenrijkse nazi Seyss-Inquart tot kanselier van Oostenrijk. Deze anschluss moest nog wel worden goedgekeurd door de bevolking. 99% van beide landen was voor. Al in 1935 had Hitler al eens via zo'n referendum een stuk grond erbij gekregen. Saarland, wat bestuurd werd door de Volkenbond. En toen ook het Rijnland gemilitariseerd was, en Oostenrijk bij Duitsland was gevoegd, leefde Hitler zijn idee van een Groot-Duitsland helemaal op. Frankrijk en Engenland deden niks, Hitler kon nog een beetje verder gaan.

10.1.2 Wat waren de gevolgen van de appeasement-politiek?
Nu wilde Hitler Sudetenland hebben, wat via het Verdrag van Versailles nu bij Tsjechoslowakije hoorde. Sudeten-Duitsland wilden dat ook wel graag. De regering echter niet, en zocht steun bij de Sovjet-Unie en Frankrijk. Stalin begreep de angst, en zou hulp bieden als Frankrijk en Engeland dat ook deden. De Fransen en Engelsen wilden geen problemen, en Engeland ging praten met Hitler. Zijn gesprek had erg weinig zin. Hij probeerde vervolgens samen met Frankrijk Tsjechoslowakije over te halen. Dit had ook geen zin. Mussolini nodigde Frankrijk, Engeland en zijn vriend Duitsland uit. Stalin en Tsjechoslowakije waren gek genoeg niet uitgenodigd. Tijdens deze conferentie van Munchen werd overeengekomen dat Duitsland Sudetenland mocht hebben. Geef Hitler een vinger en hij pakt je hele hand, hij bezette vervolgens heel het land! Tegen alle afspraken in. Wederom deden Frankrijk en Engeland niks, ze wilden een oorlog voorkomen. Die appeasement-politiek had niet geholpen, Hitler wilde Polen.

Op 23 augustus 1939 werd het non-agressiepact gesloten tussen Rusland en Duitsland. Dat hield in dat Polen verdeeld zou worden en Rusland en Duitsland elkaar niet zouden aanvallen. De Sovjet-Unie zou behoorlijke invloed krijgen in Estland, Letland en Litouwen. Hij zou dan niet bemoeien met een oorlog met Frankrijk en Engeland.
Dit verdrag was er omdat Duitsland geen tweefrontenoorlog wilde, en Rusland meer tijd nodig had nadat Stalin alle hoge officieren had laten vermoorden. Tijdwinst was voor beide partijen van levensbelang.

10.2 De Tweede Wereldoorlog
10.2.1 Hoe verliep de Tweede Wereldoorlog?
Op 1 september 1939 viel Duitsland het westelijk deel van Polen aan. Het duurde niet lang voor de Russen, zoals afgesproken, het oostelijk deel binnen vielen. Halverwege september was Polen verslagen. Op 3 september waren Engeland en Frankrijk officieel in oorlog met Duitsland. Er gebeurde echter nog niet veel. In het voorjaar van 1940 waren Noorwegen en Denemarken aan de beurt, om de vrije aanvoer van ijzererts uit neutraal Zweden veilig te stellen. Hulp van Engeland kwam te laat, en was slecht georganiseerd. De Duitse aanval via de Noorse haven Narvik was een succes.
Op 10 mei 1940 opende Hitler de aanval op Nederland, Belgie, Luxemburg en Frankrijk. Nederland hield 4 dagen stand, Belgie 18. Op 14 juni werd Parijs veroverd. Frankrijk gaf zich over. De Blitz-krieg was een succes.
In Engeland werd Chamberlain gedwongen om af te treden, en Churchill was zijn opvolger. De Engelsen gebruikten een nieuw wapen, de radar, waardoor vliegtuigen voortijdig uitgeschakeld konden worden. Het verlies van de Slag om Engeland was Hitler zijn eerste nederlaag.
22 juni 1941, Duitsland had Rusland aangevallen (Operatie Barbarossa). De Duitsers boekten in korte tijd honderden kilometers terreinwinst. De winter brak aan en de Russen startten een tegen-offensief. 100.000 Duitse soldaten stierven door bevriezing, en de Russen roken hun kans.

Sinds eind november 1941 was er een Japanse vloot onderweg naar Hawaii, waar zich de belangrijkste Amerikaanse marinebasis bevond: Pearl Harbor. 7 december deden de Japanners een verrassingsaanval. Honderden torpedovliegtuigen en bommenwerpers zorgden ervoor dat bijna de hele Amerikaanse vloot was vernietigd en honderden mannen verdronken brandend. Japan wilde Azie veroveren, en Amerika mocht hen niet voor de voeten lopen. Amerika verklaarde de oorlog aan Japan. Duitsland en Japan waren bondgenoten en dus verklaarde Duitsland de oorlog aan Amerika.
Duitsland, Italie en Japan waren de asmogendheden, Engeland, Sovjet-Unie en de VS de grote alliantie, ookwel de geallieerden.

De Amerikaanse oorlogsproductie was indrukwekkend. De resultaten hiervan waren terug te zien op het slagveld. Vanaf 1942 leden Duitsland en Japan hun eerste nederlagen. De Slag bij Stalingrad, tussen Hitler en Stalin, duurde bijna een half jaar. Stalin wilde hoe dan ook de slag winnen. Dat lukte uiteindelijk ook in 1943, maar er waren 1,5 miljoen doden gevallen. Dit was het begin van het einde voor Hitler.

6 juni 1944, de Geallieerden landden in Normandie. Ruim 150.000 soldaten probeerden een doorbraak te forceren in het westelijk front, daar had ook Stalin op aangedrongen. D-day, de grootste militaire operatie ooit. D-day slaagde. Rusland vocht aan het oostelijk front en de race om Berlijn was begonnen. Hitler en zijn vrouw Eva pleegden zelfmoord op 30 april 1945, op 2 mei veroverde het Rode Leger Berlijn, op 8 mei viel het Derde Rijk. De oorlog in Europa was voorbij.

Als de VS Japan wilde verslaan, dan zouden er miljoenen Amerikanen sterven. Daarom zette de VS de atoombom in. Hiroshima was het eerste doelwit, op 6 augustus 1945. De Japanse keizer Hirohito gaf zich, ondanks de tienduizenden doden, niet over. 3 dagen later was Nagasaki aan de beurt. Na dreiging van de VS om hier mee door te gaan op andere steden, gaf Japan zich over. 15 augustus 1945 was de oorlog voorbij.

10.2.2 Wat betekende de oorlog voor Nederland?
Nederland wilde neutraal blijven, maar dat werd niet gerespecteerd. 10 mei 1940 was Nederland zonder enige waarschuwing aangevallen door Duitsland. Nederland had helemaal niet gerekend op een oorlog, en er was heel weinig geld uit gegeven aan de verdediging. Het leger was slecht getraind, we hadden niet een moderne tank en de geweren kwamen uit 1895.
Duitsland wilde een snelle overwinning halen, maar Nederland hield langer stand dan verwacht. Duitsland eiste overgave, anders zou Rotterdam gebombardeerd worden. Het ultimatum was nog niet verstreken en toch waren de Duitse bommenwerpers al onderweg. Rotterdam werd gebombardeerd om half 2 's middags. 900 Rotterdammers kwamen om, 78.000 mensen waren dakloos. Utrecht, Den Haag en Amsterdam zouden volgen. Nederland gaf zich over op 15 mei.

De Duitsers waren in eerste instantie milt tijdens de bezetting. De belangrijkste bestuurder werd de Oostenrijker Arthur Seyss-Inquart. Alleen de politieke partijen behalve de NSB werden verboden in 1941. Anton Mussert had de NSB opgericht in 1931 en rook nu zijn kans. Een aantal NSBers konden zo burgemeester worden. Dit was collaboratie, samen werken met de vijand.
Nederland werkte zo goed en kwaad als het ging mee met de Duitsers. Ambtenaren moesten een arierverklaring tekenen in het najaar van 1940. 200.000 mensen deden dat, slecht 8 weigerden.

De inval had, behalve in Rotterdam, weinig grote schade aangericht. De werkloosheid was wel erg hoog, zo'n 26%. De Duitsers gaven veel orders aan Nederlandse bedrijven. Arbeiders werden naar Duitsland gelokt. Reclamecampagnes hadden niet heel veel zin, dus werden 600.000 tot 700.000 arbeiders verplicht in Duitsland te gaan werken. Honderdduizenden mensen besloten hier voor onder te duiken. Het ging slechter en slechter met de economie. Veel producten waren alleen nog op de bon of helemaal niet meer verkrijgbaar. Duitsers eisten bovendien producten op zonder te betalen.

In september 1944 werd Antwerpen bevrijd, en het gerucht ging dat het niet lang meer zou duren voor de Geallieerden ook Nederland zouden komen bevrijden. Duitsers en NSBers sloegen op de vlucht. De geallieerden stopten echter bij de grens, omdat de bevoorrading de opmars niet had kunnen bijhouden. Deze gebeurtenis staat bekent als Dolle Dinsdag.
Op 12 september trokken de Amerikanen Zuid-Limburg binnen en er werden verschillende gemeenten bevrijd. In de loop van 1944 volgden de rest van Limburg, Brabant en Zeeland. Op 13 maart 1945 was de koningin weer terug uit Londen, weer op Nederlandse bodem.

Op 17 september 1944 deelde Radio Oranje mee dat massale geallieerde luchtlandingen waren uitgevoerd bij Arnhem. De Duitsers wonnen de slag echter, en voedseltransporten werden beperkt. Om niet te sterven van de honger, werden hongertochten ondernomen naar het platte land, en mensen aten zelfs bloembollen en suikerbieten. 20.000 mensen zijn omgekomen tijdens deze hongerwinter. Eind maart startten de Geallieerden een nieuw offensief. Noord- en Oost-Nederland werden bevrijd en op 5 mei 1945 tekenden de Duitsers in Wageningen de overgave. NSBers werden gevangen genomen, vrouwen die een relatie hadden gehad met een Duitser werden uitgescholden en op straat kaalgeknipt.

10.3 De Holocaust
10.3.1 Hoe verliep de Holocaust?
Vanaf het moment dat de NSDAP aan de macht kwam, kwam de discriminatie op allerlei manieren tot uiting. Joden werden niet meer toegelaten tot universiteiten en joodse hoogleraren werden ontslagen. Joden mochten de cafes, restaurants en bioscopen niet meer in. Boeken van joodse schrijvers werden verboden en vaak verbrand. De joden werden geisoleerd in de maatschappij.
Op 15 september 1935 werden joden gedegradeerd tot tweederangsburgers. Hun burgerrechten werden afgenomen, huwelijken tussen joden en niet-joden waren verboden.
Vanaf 1938 werd op grote schaal geweld gebruikt door de nazi's tegen de joden. In de nacht van 9 op 10 november 1938 werden joden aangevallen, synagogen, winkels en huizen in brand gestoken. Dit wordt de kristallnacht genoemd. De moord op een Duitse diplomaat in Parijs door een jood was de rechtvaardiging voor dit geweld. De joden mochten zelf de schade betalen. Dit was allemaal bedoeld om de joden Duitsland te laten vertrekken. Veel deden dit ook.
Omdat niet alle joden vertrokken, werden er nieuwe plannen bedacht. Nazi Reinhard Heydrich liet joden in speciale wijken opsluiten. Joden waren niet toegestaan de wijken te verlaten. Tijdens WOII werden deze getto's ook gebouwd in bezette gebieden, zoals in Warschau, Praag en Amsterdam.
Vanaf januari 1941 waren joden verplicht zich te laten registreren. Begin mei 1942 moest iedere jood een jodenster dragen. Regelmatig pakten nazi's joden op en schoten ze dood. Mensen werden uit hun huizen gehaald, naar een afgelegen plek gebracht en kregen de opdracht een kuil te graven, hun kleren uit te trekken en aan de rand van de kuil te gaan staan. De SS'ers schoten hen dood, andere gevangenen werden gedwongen de kuilen dicht te gooien.

Op 20 januari 1942 kwamen 15 belangrijke nazi's bij elkaar aan de Wannsee in Berlijn. Tijdens deze Wannsee Conferentie werden afspraken gemaakt over het bouwen van concentratiekampen. Dit was de 'endlosung', de oplossing voor het jodenvraagstuk: hoe komen we zo snel mogelijk van alle joden af. Joden zouden door middel van het gifgas voor ongedierte Zyklon B worden vergast.
Auschwitz, Chelmno, Belzek, Sobibor en Treblinka moesten gaan dienen als fabrieken om efficient en onzichtbaar joden uit te moorden. Deze lagen allemaal in Polen. Er was berekend dat er ongeveer 11 miljoen joden woonden in Europa, die moesten allemaal dood. Zo'n grootschalige volkenmoord, genocide, was nog nooit eerder gebeurd.

10.3.2 Hoe was het leven in een concentratiekamp?
De eerste trein vanuit Nederland vertrok op 15 juli 1942 vanuit het Drentse Hooghalen. 1137 joodse mannen, vrouwen en kinderen werden naar kamp Westerbork gebracht. Dit was in de jaren 30 opgezet om joodse vluchtelingen uit Duitsland op te vangen. Nu was het een verzamelplaats om joden 'tewerk te stellen in het Oosten'. Joden mochten 25 kilo meenemen, waaronder proviand voor onderweg, kommetje, lepel, 2 dekens, beddenlinnen, warme kleding en stevige schoenen. Messen en scharen mochten niet mee. Onderweg was er geen eten en drinken. Veel joden stierven al voordat ze aankwamen in de kampen als Auschwitz en Treblinka.

Ouderen, gehandicapten en moeders met kinderen werden meteen vergast. Gezonde sterke mannen en vrouwen moesten dwangarbeid verrichten. Vaak moesten er producten geproduceerd worden voor Duitse bedrijven, en werden gevangenen ingezet bij het vernietigingsproces. Ze moesten de treinwagons leeg halen, de spullen de mensen hadden mee genomen sorteren, gaskamers met dode mensen opruimen, gouden kiezen en tanden uit de lijken halen, en ze dan in verbrandings-ovens stoppen. Na enkele maanden werk vielen veel joden dood neer. De spreuk die boven de ingang stond, 'Arbeit macht frei', werd zo een niet na te vertellen waarheid.

Vele tienduizenden joden besloten onder te duiken. In Nederland zaten in 1943 ongeveer 25.000 joden ondergedoken, in geheime ruimtes die waren gemaakt in huizen, of in bijvoorbeeld Artis. Dieren werden goed verzorgd, en hier konden de joden het eten vandaan halen. Anne Frank zat ondergedoken in Amsterdam. Zij, haar ouders en zus Margot, werden op 4 augustus 1944 alsnog ontdekt door de Duitsers, en naar verschillende concentratiekampen gebracht. Anne kwam via Auschwits terecht in Bergen-Belsen. In maart 1945 overleed ze op 15 jarige leeftijd. Alleen haar vader Otto overleefde de oorlog. Van Anne Frank haar dagboek dat haar leven in het Achterhuis verteld, zijn meer dan 30 miljoen exemplaren verkocht.
Van de 107.000 gedeporteerde Nederlandse joden hebben slechts 5450 het overleefd. Dit percentage ligt zo vreselijk laag omdat we hier in Nederland een goed administratie systeem hadden, wat het voor de Duitsers erg makkelijk maakte om joden op te sporen. Het enige echte verzet wat Nederland heeft gepleegd, was de Februaristaking. op 25 en 26 februari 1941 staakten duizenden mensen in Amsterdam en omgeving tegen het oppakken en afvoeren van joden. Er vielen doden en de staking werd gebroken. Er is geen sprake meer geweest van massaal verzet.

Begin 1945 werden de concentratiekampen als eerst ontdekt door de Russen. De Duitsers waren meestal al gevlucht en een groot deel van de gevangen waren aan hun lot overgelaten. De joden waren nauwelijks in staat om blij te zijn.
De Duitsers zagen dit al in 1944 aankomen en begonnen al een aantal kampen te evacueren. Dit gebeurde per trein, en vaak ook te voet. Tijdens deze dodenmarsen kwamen naar schatting 100.000 mensen om.