hoofdstuk 1 De Eerste Wereldoorlog

Geschiedenis hoofdstuk 1 De Eerste Wereldoorlog

§1 De moderne beleving van tijd

A Het mooie tijdperk

Op 6 april 1896 begonnen in Athene de eerste Olympische Spelen van de moderne tijd. Vanaf de 8^e eeuw v.C. hielden de Grieken de Olympische Spelen om de vier jaar. De restanten van Olympia werden in de 19^e eeuw opgegraven. De Franse historicus Pierre de Coubertin kwam op het idee de Spelen opnieuw te herleven. Toch waren de Olympische Spelen echt iets van de moderne tijd, met boten en treinen die waren uitgevonden konden sporters over de hele wereld komen. De industriële  samenleving had de sport populair gemaakt. Machines namen het werk over en de mensen gingen in kantoren werken. Met sportbeoefening konden ze het gebrek aan lichaamsbeweging en frisse lucht compenseren. Motto voor de spelen; citius, altius, fortius of te wel sneller, hoger, sterker.

Na de Eerste Wereldoorlog werd de periode voor Eerste Wereldoorlog (1890-1914) het mooie tijdperk genoemd (la belle époque). Wat erna kwam was ook mooi, vooruitgangsgeloof en optimisme overheersten. Er kwamen nieuwe dingen zoals de telefoon en het elektrische licht, maakten het leven gemakkelijker. Arbeiders kregen het ook beter. Ze gingen meer verdienen, kregen meer te eten en hoefden minder lang te werken.

B omgaan met tijd

In 1900 werd in grote delen van Europa de nieuwe eeuw op precies hetzelfde moment ingeluid. Dat was iets nieuws, want eerst was er een verschillende tijd van plaats tot plaats. De klok werd ingesteld op de zonnewijzer en zodra de zon zijn hoogste punt bereikte, was het 12 uur. Zo had iedere plaats zijn eigen tijd. Door de komst van de spoorwegen kwam een eind aan de wirwar van de lokale tijden. De spoorwegen hadden voor hun dienstregeling vaste vertrek- en aankomsttijden nodig. Vanaf 1846 zetten de Britten als eersten alle stationsklokken gelijk en nemen als standaard de tijd van de Greenwich in Londen, de Greenwichtijd. In de jaren daarna gebeurde dat ook in andere landen, maar al snel was dat niet meer genoeg. Naarmate het internationale treinverkeer toenam, groeide de behoefte aan internationale afstemming. In 1891 deelden de Europese landen Europa op in drie tijdzones. In Rusland ging de Oost-Europese tijd gelden, die twee uur voorliep op Greenwich. Duitsland kreeg de Midden-Europese tijd, die exact één uur voorliep op Greenwich. Nederland ging over op de Greenwichtijd. Tijdens de bezetting in 1940 voerden de Duitsers in Nederland de Midden-Europese tijd in. En die heeft Nederland nog steeds.

§2 De grote oorlog

A Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog

In 1914 trokken de Europeanen vrolijk ten strijde, maar de oorlog werd ongekend gruwelijk. Pas na vier jaar en drie maanden was de Eerste Wereldoorlog voorbij. Met Amerikaanse hulp dwongen Groot-Brittannië en Frankrijk, Duitsland op de knieën.

De Duitse oorlogsveteraan Erich Maria Remarque schreef een oorlogsroman die werd verfilmd en wereld beroemd werd. Veel mensen gingen hierdoor de Eerste Wereldoorlog zien als een zinloze massaslachting. 

Hoe had het zo ver kunnen komen? Nationalisme had hier een grote rol bij. Duitsland en Rusland wilden meer macht en invloed. Frankrijk wilde wraak op Duitsland voor de nederlaag van 1871. Frankrijk en Rusland hadden een geheime afspraak: als een van hen door Duitsland werd aangevallen, zou de ander Duitsland aanvallen. Ook Groot-Brittannië wilde voorkomen dat Duitsland te machtig werd. Duitsland zelf had een verbond met Oostenrijk. Een andere oorzaak van de oorlog was het militarisme. Moed, discipline en strijdlust stonden hoog in aanzien. De grote landen hadden in een wapenwedloop grote wapenvoorraden opgebouwd en nieuwe wapens ontwikkeld. De vernietigingskracht was enorm toegenomen en de moord op de Oostenrijkse kroonprins was de druppel die de emmer heeft doen overlopen. Dit was een goede reden voor Duitsland om af te rekenen met Rusland, voordat deze een te sterk leger kon opbouwen. Duitsland had al jaren een plan klaar liggen, het Schliefferplan. Eerst zouden de Duitsers vanuit België, Frankrijk binnenvallen. Het plan was dan om Frankrijk binnen veertig dagen te verslaan, waarna de troepen naar het oosten konden worden verplaatst om met Rusland af te rekenen. Snelheid en tijd speelden hierbij natuurlijk een belangrijke rol,  natuurlijk ook voor andere landen. Ze moesten eerder klaar zijn dan de ander. De spanning liep zelfs zo hoog op dat eind juli 1914 mobilisatie kwam. Overal gingen mensen zingend en juichend de straat op, er kwamen toen veel vrijwilligers.

B Het oorlogsverloop

Dit wil je ook lezen:

Online oplichting

Op 4 augustus 1914 viel Duitsland, België binnen. Britse troepen hielpen de Belgen, maar de Duitsers denderden door en ze lieten een spoor van vernieling achter. Na 35 dagen hielden de Fransen de Duitsers net op het nippertje tegen. De Duitsers trokken zich tientallen kilometers terug en verstopten zich in loopgraven. De Fransen, Britten en Belgen deden hetzelfde. De komende drie jaar lag dit westfront vast. De generaals probeerden er wel doorheen te breken, maar de verdedigers waren in het voordeel. De Britten vielen in 1916 aan bij de rivier de Somme. De aanval liep vast. Zodra de Britten hun loopgraven uitkwamen werden ze  met machinegeweren beschoten. In 1916 vielen de Duitsers aan bij Verdun, maar dat was ook voor korte duur.

De Duitsers hadden een tweefrontenoorlog willen voorkomen, maar die kregen ze toch. In het oosten vochten ze samen met Oostenrijk tegen Rusland. Zo sloot Turkije zich later aan bij de centralen (Duitsland en Oostenrijk) en Italië bij de geallieerden.

In 1917 stortte Rusland zich bij het oostfront. Lenin sloor daarbij een wapenstilstand met Duitsland en nu kon Duitsland zijn troepen naar Frankrijk verplaatsen. De Verenigde Staten hadden nu ook de oorlog tegen Duitsland verklaard en de Britten hadden nu ook de tank en door dat alles moest Duitsland zich overgeven. Dat gebeurde op elf november 1918 (11-11-1918).

De oorlog was voorbij en er waren miljoenen soldaten omgekomen. Veel lichamen waren verpulverd door granaatinslagen of weggerot in de modder. Het aantal gewonden was ruim twee keer zo hoog als het aantal doden. Velen waren voor hun leven verminkt of voorgoed psychisch beschadigd.

Geallieerden ‘’winnen’’ doordat de VS mee gaat doen. (Rusland heeft zich al teruggetrokken.) geallieerden bepalen de inhoud van het verdrag in Versailles. Het wordt een strafrede voor Duitsland. Duitsland moet:

1. Grondgebied afstaan
2. Kolonies afstaan
3. Vloot en leger verkleinen
4. Herstelbetalingen doen.

§3 Revolutie in Rusland

A Het einde van het tsarenrijk

In 1914 was Rusland het grootste land op aarde, met 160 miljoen inwoners. Rusland had het grootste leger, grote hoeveelheden olie, ijzererts en steenkool. Maar Rusland had ook zwakke punten. Het was bijvoorbeeld een veelvolkerenstaat met minder dan de helft van de bevolking dat Russisch was. In Polen, Tsjetsjenië en andere delen van het tsarenrijk waren de mensen tegen de Russische overheersing en Rusland had ook wel een zwakke economie. De industrialisatie was nog maar net op gang gekomen, dus meer dan 80% van de bevolking was boer en straatarm. De macht was in de handen van de tsaar en zijn bureaucratie, waarin de adel zat. De adel was blij met deze plek en genoten van hun leventje. Kritiek was er bijna niet, dat werd namelijk onderdrukt door de politie en de geheime diensten.

De Februarirevolutie

Al het onvrede kwam in januari 1905 tot uitbarsting. In Sint-Petersburg was er de ‘’bloody Sunday’’. Er werden daar bijna 200 mensen vermoord door het leger. Er was daardoor het hele jaar onrust en om dat weg te nemen liet tsaar Nicolaas II een parlement kiezen, de Doema, maar dat veranderde bijna niks omdat hij zelf alle touwtjes nog in handen hield. In de Eerste Wereldoorlog stortte Rusland als eerste in. In de winter van 1916-1917 was er een te grote voedseltekort. In februari 1917 braken in Sint-Petersburg demonstaties uit. Ze wilden brood. De tsaar stuurde het leger erop af, maar tienduizenden soldaten sloten zich bij de sovjets aan. De sovjets zijn de raden die de fabrieken en de legereenheden gingen besturen. Voor de tsaar was er geen andere mogelijkheid dan af te treden en de Doema vormde een regering; Rusland werd dus voor het eerst een republiek.

De Oktoberrevolutie

Door de Februarirevolutie stortte Rusland in een chaos. De nieuwe regering zette de oorlog voort, maar veel soldaten gingen niet meer naar t front en keerden terug naar hun dorpen. De invloed van de communisten groeiden en beloofden een eind te maken aan de oorlog. In oktober grepen de communisten met een staatsgreep de macht. Ze bezetten alle belangrijke gebouwen en namen de regering gevangen. Ze lieten daarna het volk een grondwetgevende vergadering kiezen, maar omdat zij maar een kwart van de stemmen kregen werd dat na de eerste bijeenkomst al afgeblazen. Rusland werd een eenpartijstaat en alle andere partijen werden verboden. Tegenstanders werden vermoord of in gevangenissen en strafkampen gezet.