HC koude oorlog

VS: to make the world safe for democracy

SU: communistische wereldrevolutie

• nieuwe bondgenoten
• economische samenwerking met nieuwe landen

1949: na burgeroorlog pleegt Mao Zedong communistische staatsgreep in China. Chinese regering vlucht naar Taiwan.

Volksrepubliek China wordt tweede communistische grootmacht.

China uit veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Taiwan komt erin.

Angst van verenigde staten voor een communistisch blok in Azië wordt versterkt. Ook omdat veel nationalistisch bewegingen in de koloniën communistisch zijn.

Trumandoctrine/containmentpolitiek wordt wereldwijd toegepast.

1954, president Eisenhower: deminotheorie

De Amerikaanse angst dat na een communistische overwinning in een bepaald gebied ook andere gebieden in die regio in communistische handen zouden vallen.

Communistische landen zien containmentpolitiek als een voorbeeld van westers imperialisme.

1949: grote paniek in verenigde staten

• Sovjetunie doet een geslaagde kernproef.
• Communistische machtsovername in China

President Truman moet laten zien dat hij niet ‘soft on communism’ is

De Korea-oorlog biedt die mogelijkheid

Korea na tweede wereldoorlog verdeeld in russische en amerikaanse zone. Weinig interesse van beide landen. In 1949 verlaten troepen het land.

1950: communistisch Noord- Korea valt met toestemming van Stalin het democratische Zuid-Korea aan.

VS roepen veiligheidsraad van Verenigde Naties bijeen. Sovjetunie boycot veiligheidsraad vanwege Taiwankwestie. Verenigde naties sturen tropen naar Korea onder Amerikaanse leiding

1950-1953: Korea-oorlog

Noord Korea gesteund door China en Rusland door materiële steun en militaire steun

Zuid Korea gesteund door VN met name door Verenigde Staten door materiële en militaire steun.

Resultaten Korea-oorlog:

• Wapenstilstand
• Grens ongeveer hetzelfde als 1950
• Korea blijft verdeeld in een communistisch noorden en een democratisch zuiden

Zuid Korea wordt buiten communistische invloedssfeer gehouden.

1946-1954: guerrillaoorlog tussen communistische Vietminh en Frankrijk.

De Vietminh krijgt steun vanaf 1950 steun van China en Sovjetunie

Verenigde Staten gaan Frankrijk steunen.

1954: slag bij Dien Bien Phu

Hier worden Fransen definitief verslagen door de Vietminh.

1954: Akkoorden van Genève

• Vietnam wordt tijdelijk verdeeld langs de 17e breedtegraad
• Geen van beide delen mag zich aansluiten bij militaire bondgenootschappen of militaire bases van andere landen op zijn grondgebied toelaten.
• In 1956 worden nationale verkiezingen gehouden, waarna het land zal worden verenigd.

Reacties op de akkoorden van Genève:

Russen: blij, er was geen militair conflict met VS en na verkiezingen zou heel Vietnam communistisch zijn.

China: blij, rust aan de zuidgrens en Noord-Vietnam bleef afhankelijk van China

VS: blij, Zuid-Vietnam wordt buiten de communistische invloedsfeer gehouden.

VS tekenen slotverklaring niet. VS zijn bang voor de uitslag van de verkiezingen.

Noord-Vietnam: communistisch, onder leiding van Ho Chi Minh, steun van SU en China

Zuid-Vietnam: kapitalisme, marionettenregering, steun van VS

Communistische Vietcong strijdt in Zuid-Vietnam tegen Zuid-Vietnamees leger

1954-1964: burgeroorlog in Zuid-Vietnam

Zuid Vietnamese regering wordt gesteund door VS politieke en materiële steun

Vietcong wordt gesteund door China en Rusland militaire en materiële steun

1964: tonkinincident

Vermoedelijke aanval op Amerikaans marineschip door Noord-Vietnam

Tonkinresolutie = Amerikaanse regering krijgt onbeperkte militaire macht van het Amerikaanse congres.

Vanaf 1964: Amerikaans ingrijpen in Vietnam

• Meer dan 500.000 soldaten in Zuid-Vietnam
• Zware bombardementen in Zuid- en Noord-Vietnam

Ondanks massale militaire inzet blijk de door China en de SU gesteunde Vietcong niet te verslaan.

Kritiek op VS neemt steeds verder toe in de westerse wereld, vooral van protestgeneratie

President Nixon probeert een uitweg te zoeken. Zijn oplossing: driehoeksdiplomatie

China, Rusland en VS. Door middel van diplomatieke betrekkingen met China en Sovjetunie proberen de VS Noord-Vietnam tot vrede te dwingen.

1972: Bezoek Nixon aan China

Eerste Amerikaanse president die de communistische Volksrepubliek China bezoekt

Resultaten:

• Volksrepubliek China treed toe tot de veiligheidsraad van de VN (i.p.v. Taiwan)
• Betere verhoudingen tussen VS en China

1973: Amerikaanse troepen verlaten Vietnam. Direct breken nieuwe gevechten uit tussen de Vietong en het Zuid-Vietnamese leger

1975: Noord-Vietnam neemt in een paar weken Zuid Vietnam in.

Heel Vietnam wordt communistisch.

1951-1980: ook in Afrika vindt proces van dekolonisatie plaats.

Strijd tussen VS en SU om uitbreiding van de eigen invloedsfeer in Afrika.

1975: burgeroorlog in Angola tussen MPLA en FNLA

Portugal verleent Angola onafhankelijkheid

MPLA: communistisch en krijgt steun van SU

FNLA: gesteund door VS

MPLA wordt officiële regeringspartij. FNLA richt een tegenregering op. Burgeroorlog duurt tot 2002. MPLA wint. Teleurgesteld over de beperkte hulp van de SU is MPLA niet langer communistisch.

Waardoor liep de Koude Oorlog op kritieke momenten niet uit op een directe militaire confrontatie tussen beide grootmachten, 1955-1963?

1955: BRD wordt lid van NAVO en DDR wordt lid van Warschaupact.

Er was een stabiele verhoudingen in Europa, Westen grijpt niet in bij opstanden in Oost-Europa.

1956: opstand in Hongarije

Reden: Ontevredenheid over beleid SU, er zijn massale protesten

Hierdoor wordt de regering gedwongen af te treden. Nieuwe regering wil uit Warschaupact treden. Warschaupact valt Hongarije binnen. Via radio wordt westen om hulp gevraagd. Westen grijpt niet in uit angst voor Derde Wereldoorlog. Waardoor de Hongaarse opstand wordt neergeslagen.

Neerslaan van Hongaarse Opstand door SU leidt tot woedende reacties van bevolking in het westen.

Dit zorgt voor de bestorming van Felix Meritis in Amsterdam

Dit is het hoofdkantoor van de communistische parij Nederland en het hoofdkantoor van communistische krant ‘de waarheid’

Demonstranten zijn opgehitst door berichten in de media. Er wordt geweld gebruik, maar de burgemeester wil geen politie inzetten. Pas na klachten van de leider van de CPN bij de minister van justitie grijpt de politie in.

1953: Stalin overlijdt. Chroesjtsjov is zijn opvolger en hij pleit voor vreedzame co-existentie = geen oorlog, maar vreedzaam naast elkaar leven van kapitalisme en communisme. Enige ontspanning tussen West en Oostblok. Toch blijft er spanning bestaan.

1953: Stalin overlijdt. Chroesjtsjov is zijn opvolger en hij pleit voor vreedzame co-existentie = geen oorlog, maar vreedzaam naast elkaar leven van kapitalisme en communisme. Enige ontspanning tussen West en Oostblok. Toch blijft er spanning bestaan.

1961: tweede crisis rond West-Berlijn

Chroesjtsjov eist dat VS vertrekken uit West-Berlijn. Amerikaanse president Kennedy weigert. Veel Oost-Duitsers vluchten via Oost-Berlijn naar het westen. Sovjetunie besluit tot bouw van de Berlijnse muur.

1963: ‘ich bin ein Berliner’toespraak van president Kennedy in Berlijn.

Ik voel me net zoveel Berlijner want ik steun jullie en vecht tegen het communisme.

Doel: aantonen dat Verenigde Staten West-Berlijn niet in de steek zouden laten.

• Steun aan bevolking van West-Berlijn
• Kritiek op beleid van Sovjetunie

1959: Cuba wordt communistisch na een staatsgreep.

Bondgenootschap met Sovjetunie

1962: Cubacrisis= SU bouwt raketinstallaties op Cuba

Kennedy eist dat deze installaties weggehaald worden.

Chroesjtsjov haalt raketten niet terug. Reden = VS hebben ook raketten in Europa en Azië die gericht zijn op de SU. Als reactie doet VS een Amerikaanse marineblokkade van Cuba

Russische schepen met raketten zouden worden tegen gehouden. Aanval op VS zou met kernwapens worden beantwoordt. Russische schepen draaien op het laatste moment om.

Resultaat:

• Geen kernoorlog
• Raketten SU van Cuba
• Raketten VS uit Turkije

Waardoor name de spanningen tussen Oost en West af, 1963-1991?

Na de Cubacrisis beseffen VS en SU dat de koude oorlog dreigt uit te lopen op een onbeheersbaar nucleair conflict.

• Kernwapenwedloop kan tot kernoorlog leiden
• Financiële kosten van kernwapenwedloop  zijn te hoog.

Gevolg: Détente = periode van ontspanning tussen VS en de SU vanaf het einde van de jaren ’60 tot het einde van de jaren ‘70

VS en SU gaan streven naar crisisbeheersing

• Betere communicatie via directe telexverbinding (‘hot line’)
• Wapenonderhandelingen om het aantal atoomwapens te verminderen

1972: SALT 1-Verdrag = onderhandelingen

• Vermindering van aantal strategische wapens
• Niet verder uitbreiden van aantal lanceerinstallaties

Ondanks betere betrekkingen blijven VS en SU vasthouden aan controle over hun invloedssferen.

1968: Praagse Lente

Nieuwe Tsjechoslowaakse regering wil ‘socialisme met een menselijk gezicht’

• Persvrijheid
• Afschaffing van de censuur
• Meer economische vrijheid
• Minder macht communistische partij

SU is bang voor overslaan vrijheid naar andere landen. Warschaupact valt Tsjecho-Slowakije binnen en zet regering af.

1968: invoering Brezjnevdoctrine door SU

Bij bedreiging van het socialisme in een land hebben de ander socialistische landen de plicht om dat land te hulp te komen.

Intern: opstanden door burgerbevolking

Extern: bedreigingen vanuit het westen.

Steeds meer protest door bevolking in het westen tegen kernbewapening.

1981: Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam

Dit protest was tegen een besluit van de NAVO dat er kernwapens in Europa geplaats zouden worden, deze zouden ook in Nederland geplaatst worden.

450.000 mensen demonstreren tegen de plaatsing van 48 kernwapens in Woensdrecht door de VS

1983: Start van het SDI-project door de VS

Bouw van een raketschild in de ruimte, waarbij raketten van de SU buiten de dampkring kunnen worden vernietigd. Het project is nooit afgekomen, maar het is nooit afgemaakt door de hoge kosten.

SU beseft dat ze de wapenwedloop niet meer kan betalen. Dit zorgt voor grote onrust.

Jaren ’70 en ’80: Sovjetunie raakt steeds verder op achterstand bij het westen

Redenen:

• Mislukken planeconomie zorgde voor tekorten en technologische achterstand
• Te hoge kosten kernwapenwedloop

1985: Gorbatsjov wordt leider van de communistische partij in de SU

Hij wil het communisme hervormen

Binnenlandse hervormingen:

• Glasnost (openheid), afschaffing van de censuur van de media.
• Perestrojka (hervorming), vervanging van planeconomie door vrije markteconomie

Buitenlandse hervormingen:

Brezjnevdoctrine werd losgelaten. Landen in het Oostblok kregen toestemming voor invoering van een democratie met meerdere politieke partijen.

Gevolgen van loslaten Brezjnevdoctrine:

Einde van communistische regimes in Oost-Europa

Polen: Solidariteit eist vrije verkiezingen en wint deze van de communistische partij

Hongarije: communisme wordt afgeschaft, grens met Oostenrijk wordt opengesteld.

DDR: veel Oost-Duitsers vluchten via Hongarije naar het westen. Massale demonstraties tegen het regime.

9 november 1989:

Hoge regeringsfunctionaris zegt dat de grens naar West-Duitsland per direct geopend wordt.

Dit zorgt voor de val van de Berlijnse muur. Oostblok is uiteengevallen.

Dit zorgde in Europa voor meer Europese samenwerking:

1992: Oprichting EU

Vanaf 2004: toetreding Oost-Europese landen tot de EU

1991: afscheiding van republieken van de SU

Gorbatsjov wordt afgezet. Jeltsin is de nieuwe leider. Sovjetunie wordt opgeheven en de communistische partij wordt verboden.