Geschiedenis H6 (leerdoelen)

Hoofdstuk 6: Tijd van regenten en vorsten

Kenmerkende aspecten

1. Wereldwijde handelscontracten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.
2. De bijzonder plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.
3. Het streven van vorsten naar absolute macht.
4. De wetenschappelijke revolutie.

6.1 Rijk door handel overzee

• Je kunt omschrijven hoe de geografische omstandigheden in de Republiek leidden tot economische veranderingen.

Door te natte lage gebieden in de (west-)Republiek konden boeren geen gewassen meer verbouwen (inklinking, waardoor er geen akkerbouw meer mogelijk was), dus gingen ze specialiseren in veeteelt. Boeren konden hun eigen keuzes maken. Aan de oostkant was het minder nat en gingen ze specialiseren in handelsgewassen. Specialisatie en commercialisering is belangrijk voor de economie.

• Je kunt uitleggen waarom er door de graanhandel meer handel en een groters handelsnetwerk ontstond.

Amsterdam was de belangrijkste havenstad van West-Europa. Ze haalden graan uit het Oostzeegebied en werden in Amsterdam opgeslagen voor verder transport en doorverkoop, waardoor het handelsnetwerk groter werd. Ook door de wereldeconomie en het handelskapitalisme groeide dit.

• Je kunt uitleggen waarom in de Republiek, landbouw, nijverheid, handel en scheepvaart steeds nauwer met elkaar verweven raakten.

De Republiek was veel bezig met handel via scheepvaart en door de scheepvaart nam de nijverheid toe, omdat al deze schepen moesten gebouwd, uitgerust en onderhouden worden. De gewassen van de landbouw werden bewerkt tot eindproducten en weer geëxporteerd naar eigen land of andere landen voor verdere handel. Dit alles bij elkaar zorgde voor een stijging van de welvaart in de Republiek.

• Je weet dat de economische voorspoed van de Republiek jaloezie opwekte in Engeland en Frankrijk, en je kunt beschrijven hoe deze landen daarop reageerden.

Engeland werkte de Republiek tegen met de Act of Navigation (1651). Alleen Britse handelsschepen mochten in Britse havens komen, of schepen die uit hetzelfde land kwamen als hun lading. De Engelsen waren ook bereid om oorlog te voeren. Frankrijk besloot om hoge invoerrechten te vragen, waardoor de import van goederen uit het buitenland wordt verminderd en de export wordt vergroot.

6.2 Wie heeft de macht?

• Je kunt beschrijven hoe het particularisme de staatsinrichting van de Republiek heeft beïnvloed.

De gewesten streefden naar zelfstandigheid en onafhankelijkheid. De vertegenwoordigers van de Gewestelijke Staten gingen naar de Staten-Generaal om te vergaderen. De macht van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden lag al snel bij de Gewestelijke Staten. Zo waren ze niet afhankelijk van één vorst.

• Je kunt de kenmerken van het absolutisme in Frankrijk noemen.
  Er was centralisatie in de politiek. Alle macht is in de handen van de koning. De belangen van de koning zijn gelijk aan die van het land; “l’état, c’est moi” (de staat, dat ben ik) – Lodewijk XIV
• Je kunt beschrijven hoe in Engeland uit de strijd tussen de koning en het parlement de eerste constitutionele monarchie ontstond.
  De macht van de koning werd beperkt door de Magna Carta (1215). Bij een constitutionele monarchie is de macht van de koning vastgelegd in de grondwet. Hierdoor moet de koning de macht delen met het Engelse parlement.

Overzicht

Republiek

Engeland

Frankrijk

Positie van erfelijke vorst:

Afwezig

Zwak

Sterk

De hoogste macht in handen van:

Staten-Generaal

Koning en parlement

Koning

Invloed van het volk op het bestuur:

Groot

Redelijk groot

Nagenoeg afwezig

Belangrijkste godsdienst:

Calvinisme

Anglicaanse Kerk

Katholicisme

• Je kunt de overeenkomsten en de verschillen beschrijven tussen de staatsinrichtingen van de Republiek, van Frankrijk en van Engeland.
   

6.3 Wetenschap en kunst

• Je kunt uitleggen dat de wetenschappelijke revolutie een gevolg is van de kritische manier van denken uit de Renaissance.
  Sommige wetenschappers zetten vraagtekens bij de Bijbel. In de 17e eeuw zijn er zo veel nieuwe ontdekkingen gedaan dat we spreken van een wetenschappelijke revolutie. Onderzoekers bouwden voort op het werk van de Renaissance.
  - kennis uitbreiden door middel van observatie en experimenten
  - kennis alleen betrouwbaar als bewezen door zintuigelijke waarneming
  - klassiek religieuze ideeën maken plaats voor modern-wetenschappelijke ideeën
• Je kunt met een voorbeeld duidelijk maken hoe door experimenteel onderzoek de wetenschappelijke kennis werd uitgebreid.
  Bijvoorbeeld het onderzoek naar bacteriën en pantoffeldiertjes door Antoni van Leeuwenhoek of het heliocentrisch onderzoek van Copernicus. Door deze ontdekkingen veranderde het wetenschappelijke wereldbeeld.
• Je kunt beschrijven hoe de overheid wetenschappelijk onderzoek kan bevorderen.
  De overheid wilde via experimenteel onderzoek tot toepasbare nieuwe kennis komen. Het politieke doel: de Franse superioriteit op het gebied van de kennis en wetenschappen aantonen en het moest ook economisch nut hebben.
• Je kent de overeenkomsten en de verschillen tussen de aard en de functie van beeldende kunst in de Republiek en in Engeland en Frankrijk.
  De kunst in Engeland en Frankrijk ging namelijk over de hofcultuur. De opdrachtgevers waren vooral de koningen. Er was geen hofcultuur in de Republiek, opdrachtgevers waren adel en burgers en schilders richtten zich op technische precisie en realisme. Ze schilderden dagelijkse taferelen, portretten, groepsportretten, landschappen, stadsgezichten, stillevens en historiestukken.