Samenvatting historische contexten 1.3 Amsterdam in de Gouden Eeuw

Historische Contexten 1.3 Amsterdam in de Gouden Eeuw

Amsterdam neemt de leiding

Het bleek al snel zo te zijn dat Amsterdam de beste voorwaarden had om tot stapelmarkt uit te groeien-> stad/haven, waar handelsgoederen worden opgeslagen in afwachting van tekorten en hogen prijzen. Amsterdamse handelaren speelden sinds een lange tijd een hoofdrol in de graanhandel met het Oostzee gebied. De Republiek lag ook op een kruispunt van handelsroutes. Handelaren sloegen graan en andere handelswaren op in Amsterdamse pakhuizen om hogere prijzen af te wachten. De Amsterdamse regenten-> rijke burgers met bestuurs functie, stimuleerden de stapelmarkt functie van de stad. Daar haalden zij zelf ook voordeel uit. Het stadsbestuur zorgde voor betere infrastructuur-> uitbreiden van de haven.

VOC en WIC

In 1954 achterhaalden Amsterdamse kooplieden de zeeroute naar Azie. Nu konden Hollandse kooplieden ook directe handel voeren met Azie. Er waren inmiddels meerdere handelscompagnieen die met elkaar concurreerden. De Staten-Generaaal voegde deze handelscompagnieen samen tot één bedrijf. De Verenigde Oost-Indische Compagnie-> VOC. De VOC kreeg het handelsmonepolie op Azie-> Alleenrecht om in een bepaald gebied of in een bepaald product handel te drijven. Ze mochten:

• Handelsovereenkomsten sluiten
• Forten bouwen
• Oorlog voeren
• Vijandige schepen overmeesteren

Voor gebieden aan de Atlantische Oceaan werd ook één compagnie opgericht. De West-Indische Compagnie-> WIC. De WIC deed aan:

• Het bouwen van forten en handelsnederzettingen
• het stichten van kolonien 
• Kaapvaart
• Deelnemen aan de Spaanse slavenhandel

Er onstond een oorlogseconomie-> oorlog zorgde voor een bloeiende nijverheid, want er werd winst gehaald met de bouw van schepen, wapens en uitrusting.

Innovatie

De economie in de Republiek kenmerkte zich door innovatie. Bijvoorbeeld de uitvinding van het fluitschip-> groot laanvermogen en weining bemanning. Christaan Huygens ontwikkelde een klok die tijdmeting op zee verbeterde. Windmolens werden gebruikt voor het malen van graan, het zagen van planken en het droog malen van polders. UItvinders konden hun uitvinding aanmelden bij de Staten-Generaal of de Gewestelijke staten. Die beschermden het met een octrooi tegen illegale namaak.

De dertig jarige oorlog

In het Heilige Roomse Rijk waren er in de 16de eeuw steeds meer steden en vorsten overgegaan tot het Lutheranisme in de 16de eeuw. Dit leidde tot een oorlog tussen Karel V en de katholieken. In 1555 was de Ausburgse religie vrede gesloten-> vorsten bepaalden nu zelf de religie in hun gebied. Maar erbleven spanningen. Deze spanningen leidden in 1618 tot de 30 jarige oorlog tussen katholieke en protestante vorsten. Dit had invloed op de economie. Handelaren in de Republiek zagen hier voordeel in en exporteerden producten naar Duitse gebieden. Ook wapenhandelaren uit de Republiek profiteerden hiervan.

Engeland en Frankrijk 

De Engelse koning Karel l wilde zijn bestuursmacht versterken. Hij verhoogde de belestingen en probeerde hij de Engelse staatskerk dichter bij de Katholieke kerk te brengen. Ook ontbond hij het parlement. zijn acties liepen uit op een burgeroorlog en de koning werd vermoord. De monarchie werd afgeschaft en Engeland was 10 jaar een republiek. Frankrijk vocht tijdens de 30 jarige oorlog aan de protestante kant terwijl Frankrijk Katholiek was. Dit deden ze om meer land te krijgen. Ze waren meer gefocust op macht gefocust op de macht dan op godsdienst. Maar na een tijd veranderde dit, de Katholieke Franse koning Lodewijk XlV eiste dat alle Franse Calinisten Katholiek werden of het land verlieten. Veel van hun emigreerden naar de Republiek. Hierdoor werd de economie van de Republiek nog meer versterkt.

Arbeidsmigranten

Niet alleen protestanten maar ook Joden vluchtten naar de Republiek, omdat ze hun geloof niet meer mochten uitoefenen in andere landen. Door de bloeiende economie trok de Republiek steeds meer mensen aan. Zij gingen in de Republiek werken of meldden zich aan voor de VOC of WIC. Amsterdam moest uitgebreid worden door de vele inwoners.

Een deftig bestaan

Het stadsbestuur werd steeds meer een oligarchie-> bestuursvorm waarbij een kleine groep rijke mensen het bestuur in handen heeft. Deze regenten verdienden veel geld door handel. Ze gingen steeds meer in luxe leven. Er is sprake van aristocratisering-> proces waarbij mensen de leefwijze van edelen nabootsen.

De vrede van Munster

In 1648 tekenden Spanje en de Republiek de vrede van Munster. Stadhouder Willem ll en zijn aanhangers de oranjegezinden, waren niet blij met de vrede, want vrede zorgde voor eeb verkrimping van het leger en dat was slecht voor de machtspositie van de stadhouder, want de stadhouder was legeraanvoerder. Willem ll wilde de macht van Amsterdam breken door de stad te veroveren en de oranjegezinden aan de macht te helpen. Maar dit plan werd nooit uitgevoerd. Toen willem ll stierf besloten de staatsgezinden-> voorstanders van een sterke machtspositie voor de Staten-Generaal en de Gewestelijke Staten, geen nieuwe stadhouder aan te stellen, omdat de oorlog met Spanje voorbij was.

Protectionisme

Engeland en Frankrijk waren jaloers op de rijkdom van de Republiek. In 1651 werd in Engeland de act of navigation opgerticht-> in de Engelse havens mochten goederen alleen worden aangevoerd door Engelse schepen of schepen die uit hetzelfde land kwamen als de goederen. Handelaren uit de Republiek probeerden dit te omzeilen . Dit leidde drie oorlogen tussen Engeland en de Republiek. De Franse economie had het moeilijk. De minister van finsncieen, handel en nijverheid-> Colbert was een groot voorstander van het Mercantilisme-> economische theorie die ervan uitging dat iueder land een zo groot mogelijk deel van de wereldecononmie moest bemachtigen en daarom protectionistische maatregelen als staatmonepolies en invoerrechten bevorderde. Colbert stimuleerde de oprichting van handelscompagnieen met handelsmonepolies voor Franse kolonieen. Hij hield buitenlandse producten tegen, maar liet goedkope grondstoffen toe. Deze bescherming van de Franse markt heet protectionisme.