Feniks 4/5 havo Tijdvak 2: ''Grieken en Romeinen''

Tijd van Grieken en Romeinen

• De Griekse wereld:
• Deze wereld bestond uit verschillende stadstaten (polis)
• Deze waren onafhankelijk, en vochten ook tegen elkaar.
• Maar ze deelden ook zaken als:
  • Goden
  • Kunst
  • Olympische spelen

Hoe werd de polis bestuurd?

• 1) In eerste instantie door een koning. Als een vorst regeert noemen we dit een monarchie (Erfopvolging)
• 2) In de loop van de tijd zien we dat de koning verjaagd wordt en hij plaatsmaakt voor een Aristocratie. Een aristocratie is een bestuursvorm waarin edelen het voor het zeggen hebben.

• Edelen zijn mensen met veel geld die veel aanzien hebben door hun rol in het leger. Omdat zij een belangrijke rol in het leger hebben mogen zij regeren.

• 3) De derde bestuursvorm in tirannie. Een Tiran komt vaak aan de macht door geweld een onderdrukt het volk. Dit is dus vaak een wrede leider.
• Tegenwoordig wordt zo’n leider ook wel een dictator genoemd.
• 4) In de polis Athene ontstaat in 509 . Chr. De democratie. ‘Het volk’ heeft de macht en mag stemmen.
• ‘Het volk’ heeft de macht, maar niet iedereen.
  • Vrouwen mogen niet stemmen
  • Slaven hebben geen stemrecht

• Je mag alleen stemmen als je man bent, uit Athene komt en vrij bent. Mensen die mogen stemmen hebben Burgerschap.
  • Of je rijk of arm bent, maakt niet uit!!
• Athene is een directe democratie.
  • Als burger moet je aanwezig zijn tijdens de volksvergadering om te mogen stemmen.

• Schervengericht: wegstemmen van gevaarlijke politicus

Mythe: Verhaal waarin een Griekse god of held voorkomt

• Mythisch denken: Goden verantwoordelijk houden voor natuurverschijnselen en ziektes.
• Iemand ziek? Offeren bij de god van de geneeskunde.
• Goede oogst? Offeren bij de godin van het graan.

Wetenschappelijk Denken

• Sommige geleerden krijgen kritiek op deze manier van denken en gingen opzoek naar logische oorzaken voor verschijnselen.
• Deze denkers noemen we filosofen (houden zich bezig met wetenschap).
• De Arts Hippocrates kwam tot de ontdekking dar er allerlei natuurlijke oorzaken zijn voor ziektes.
  • Water koken voor je het drinkt!
• Een school voor artsen in Athene

Filosofen

• Filosofen gaan zich niet alleen richten op natuurverschijnselen, maar ook op de samenleving.
• De Griekse filosofen komen in contact met andere volkeren en constateren dat deze volkeren hele andere gewoontes en waarden hebben.

• Geluk. Is geluk voor iedereen hetzelfde?
• Filosofen stellen dus vragen en proberen zo achter de werkelijkheid te komen.

Romeinse Rijk

• Rome begint als stad/stadstaat
• Tot 509 v.Chr. werd Rome bestuurd door een koning.
  • Bestuursvorm: Monarchie
• Vanaf 509 v.Chr. wordt Rome een Republiek
  • Land/rijk zonder koning
• Adellijke families hebben de macht. Deze families kwamen samen in de senaat.
  • In de senaat overlegden deze families over het bestuur.

Romeinse overheersing

• Redenen voor uitbreiding grondgebied:
  • Meer landbouwgrond
  • Meer inwoners = meer belastinginkomsten
  • Troepen tevreden houden (meedelen in de buit)
  • Honger naar macht
• Romeinen waren mild voor de overwonnen volkeren zolang de overwonnen volkeren de Romeinse overheersing accepteerden

• Sommige overwonnen volkeren namen zelfs deel in het leger van de Romeinen.
  
• De Romeinen stichtten een Imperium.
  • Meerdere volkeren worden door één volk bestuurd.

Romeinen komen in aanraking met de Grieken

• Romeinen nemen cultuur over van Grieken en verspreiden die over Europa.
  • Beelhouwkunst
  • Architectuur
  • Kennis
• Romeinen nemen veel klassieke aspecten van de Grieken over, maar komen ook met verbeteringen:
  • Koepels
  • Boogconstructies
  • Gebruik van beton

Van Republiek naar keizerrijk

• De generaals hadden veel aanzien in het Romeinse Rijk
  • Soldaten vochten met name voor hun generaal en voelden zich verbonden aan de generaal
• Een bekende generaal is Julius Caesar. Hij is gelief onder zijn soldaten.
  • Zorgt voor buit voor zijn soldaten
• Caesar probeert de macht naar zich toe te trekken, maar wordt vermoord.
• Er ontstaat een periode van chaos in het Romeinse Rijk (veel burgeroorlogen, oorlog binnen rijk)
• Geadopteerde zoon van Caesar en grijpt de macht en wordt de eerste keizer: Augustus.

Romeins Imperium = Rijk

• Groot rijk door:
  • Goed geleid leider
  • Sterke grenzen (limes). In vredestijd waren deze grenzen open en handelen Romeinen met andere volkeren
• Vanaf het jaar 0 tot het jaar 200 spreken we over de Romeinse vrede: Pax Romana. Er waren weinig oorlogen binnen het rijk.

Romeinen zorgden voor:

• Landbouwstedelijkesamenleving: Een samenleving waarin zowel mensen leven die op het platteland wonen als in de stad.
  • Romeinen stichtten veel steden
• Goede wegen.
  • Gevolg: goed voor handel en het leger
• Veiligheid
  • Door een sterk leger
• Goed bestuur
  • Wetgeving: duidelijke wetten waaraan mensen zich moesten houden

Verschil tussen Oost en West

• In het Oosten zijn er al grote steden. De romeinen nemen hier juist zaken over van de Grieken.
  • Bouwkunst (verbeteringen)
  • Kunst
  • Filosofie
• In het Westen stichten de Romeinen steden, theaters en badhuizen. Daarnaast nemen de Germanen gebruiken en cultuur over als:
  • Taal (Latijns)
  • Kleding (toga)
• Dit overnemen van de Romeinse cultuur noemen we Romanisering.

Jodendom

• Jodendom is de eerste monotheïstische godsdienst. Ontstaat waarschijnlijk 3000-4000 jaar geleden.
• Aanbidden één god: Jahweh
• Heilige boek: ‘Tenach’
• De joden zijn het uitverkorene volk (speciale band met god)
• Volgens de Tenach zouden de joden rond 600 v.Chr. zijn verdreven uit het heilige land (Palestina). Zij zouden nu verspreid leven, dit noemen we de Diaspora.
• De Joden wachten op de Messias (verlosser). De verlosser moet de joden bevrijden en naar het beloofde land leiden.

Jezus van Nazareth

• Jezus van Nazareth
  • Liefde en verdraagzaamheid
  • Opkomen voor armen en zwakke mensen
  • Status en rijkdom niet belangrijk
  • Hiernamaals is belangrijk
• De volgers van Jezus gaan in hem de verlosser (Messias/Joodse verhaal) zien.
• Verhaal over Jezus staat in de Evangeliën: Nieuwe testament
  • Tientallen jaren na zijn dood opgeschreven.
• Uiteindelijk wordt Jezus gekruisigd

Eerste Christenen

• Veel aantrekkingskracht, een toegankelijke
  • Iedereen welkom (arm/rijk)
• Volgers van Jezus gaan zijn boodschap verkondigen.
• Keizers bang dat dit ten koste gaat van hun macht.
  • Christenen willen ook niet offeren bij de Romeinse goden.
• Christenen gebruikt als Zondebok
  • Verantwoordelijk voor nederlagen
  • Verantwoordelijk voor ziektes
  • In brand steken van een stad
• Vervolgingen van Christenen in het Romeinse Rijk

Christendom in het Romeinse Rijk

• Keizer Constantijn staat het christendom in 313 toe, deze beslissing wordt het edict van Milaan
• Christendom wordt vooral gebruikt om eenheid binnen het rijk te krijgen.
• Keizer ging zich intensief met de kerk bemoeien om zo invloed uit te oefenen.
• Constantijn vertrekt uit Rome en maakt van Constantinopel de nieuwe hoofdstad.
• 391: keizer Theodosius maakt van het Christendom de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk.
  • Andere religies verboden!

• In 395 volgt er een scheiding van het Romeinse rijk:
• West- en Oost-Romeinse(byzantijnse Rijk).
• Het oosten is veel welvarender en is beter instaat om de vijandige stammen buiten de deur te houden.

In 476 valt het West-Romeinse Rijk uit elkaar

• Externe oorzaken: Vanaf 200 na christus plunderen Germaanse stammen steeds vaker delen van het romeinse rijk (volksverhuizing).
• Om deze plunderingen te voorkomen, kopen de Romeinen deze stammen af, dit kost veel geld waardoor het Romeinse Rijk steeds minder geld heeft.
• Interne oorzaken: ook bestuurlijk waren er veel problemen. Veel generaals proberen de macht te grijpen waardoor er veel instabiliteit is in het bestuur.
• Veel incapabele keizers komen aan de macht en dit resulteert ook in instabiliteit.

Volksverhuizing

• Vanaf de vierde eeuw trekken steeds veel Germaanse stammen het West-Romeinse Rijk binnen. Dit noemen we de volksverhuizing.

Kenmerken West-Romeinse Rijk

• Politiek
• Over het algemeen goed bestuurd (Pax Romana)

• Militair
• Sterk leger dat goed gedisciplineerd was => Veiligheid!

• Hoe kwamen mensen aan hun voedsel en geld
• Landbouw stedelijke samenleving: meeste mensen leefden op het platteland van de landbouw, maar ook grote steden waar mensen woonden en werkten in de nijverheid.

• Cultureel / Religieus
• Romeinse goden (polytheïsme), maar steeds meer geloven in het christendom (monotheïsme), wordt de staatsgodsdienst.