Dekolonisatie en Koude Oorlog in Vietnam

Samenvatting examenkatern “Dekolonisatie en Koude Oorlog in Vietnam" §1.1: Geen veilige vrede, maar Koude Oorlog Na WOI: Rusland streeft een wereldrevolutie na (o.l.v. Lenin en Trotski). De VS willen de wereld (o.l.v. Wilson) “safe for democracy” maken. Wilson pleit voor een internationale volkenorganisatie. Voor het eind van de WOII ontstond de VN. Hierin hadden de VS een actieve rol. Voor de WOII kenden de VS een politiek van isolationisme. De werkelijke macht van de VN kwam bij de veiligheidsraad. De veiligheidsraad functioneerde vanaf ’45 niet goed door de tegenstellingen tussen de VS en SU (Koude Oorlog) §1.2: Koude Oorlog in Europa Na de WOII wilde Stalin, om de SU te beschermen, vanuit het westen een Cordon sanitaire: een communistische invloedssfeer in de aangrenzende landen. Er ontstonden spanningen in Europa: - In de eerste plaats bracht Stalin in de jaren 1944-1948 overal in Oost-Europa communistische regimes aan de macht. - Een tweede spanningsbron was de mogelijkheid dat Stalin zijn invloedssfeer verder zou uitbreiden - Het verslagen Duitsland vormde een derde bron van spanningen - Oprichting van NAVO en Warchaupact

De VS dachten dat Stalin nog steeds uit was op wereldrevolutie. Door de stijgende welvaart in Europa was het communisme niet meer langer aantrekkelijk. In de derde wereld was het communisme nog wel aantrekkelijk. Je kreeg een verplaatsing van het brandpunt van de Koude oorlog. §1.3: Koude Oorlog in Azië Het ontstaan van een wereldwijde containmentpolitiek: de VS gingen ervan uit dat het communisme een wereldwijde wereldbeweging was geworden o.l.v. Moskou. De angst werd veroorzaakt door: 1. de SU kreeg een nucleaire bom (1949) 2. China werd communistisch (1949) 3. de verrassingsaanval op Zuid-Korea. De VS moesten waar ter wereld ook het SU-design voorkomen. §1.4: Koude Oorlog en dekolonisatie De wapenwedloop garandeerde in Europa de vreedzame coëxistentie. Chroestsjov vond dat de SU de strijd moest winnen op basis van economische superioriteit. Mao (China) was fel gekant tegen de politiek van de vreedzame coëxistentie. China ging een agressieve politiek tegen de “imperialistische hoofdvijand” in Azië voeren (Groot-Brittannië en Frankrijk). Vanaf 1945 kreeg het proces van dekolonisatie een rol in de wereldpolitiek. De SU en China probeerden westers gezinde marionettenregeringen in het leven te roepen. Het resultaat: in Zuid-Oost Azië ontstonden bloedige conflicten. Groot-Brittannië verloor India, Birma en Maleisië. Nederland verloor Indonesië, Frankrijk bleef vasthouden aan Indochina: dit met steun uit de VS omdat de onafhankelijkheid in Indochina werd geleid door communisten. §2.1: Vietnam onder de Fransen Indochina (Vietnam, Laos en Cambodja) werd in de tweede helft van de 19e eeuw door de Fransen gekoloniseerd. Er was nauwelijks ontwikkeling en een vrij autoritair bestuur. Rond 1930 had Vietnam alleen war kolenmijnen en lichte industrie. 90% van de bevolking was boer, en vrij arm. In het noorden leed men honger. Alleen Vietnamese handelaren en grootgrondbezitters profiteerden. Er ontstond een inheemse verwesterde aristocratie. Zij woonden in Saigon: het Parijs van het Oosten. De Fransen werden als uitbuiters gehaat. Georganiseerd verzet kwam pas onder het communisme. De leider werd Ho Chi Minh. De visie van Ho (geïnspireerd door Lenin en teleurgesteld door Wilson): 1. vijand: het westerse imperialisme. De opstand moest in 2 stappen. De boeren en inheemse bourgeoisie verzetten zich tegen het Westen, de Fransen. Dan de afschaffing van het privé-bezit (dus na het verdrijven van de Fransen) §2.2: de tijger en de olifant In 1930 richtte Ho Chi Minh in Homg Kong de ICP op. Dit was een nationalistische beweging. Na de hongeroproer werden in Indochina veel ICP-leden door de Fransen geëxecuteerd. In 1941 werd op de chinees-vietnamese grens de Vietminh (nationale bevrijdingsbeweging) opgericht. De leider werd (van het leger) Vo Nguyen Giap. Na WOII gaf Ho het sein tot de algemene opstand. In september ’45 riep hij in Hanoi de onafhankelijkheid uit. Ho kreeg geen steun van de VS en de VS steunden Frankrijk die in Vietnam terugkeerde. Eind ’46 brak een oorlog uit tussen Frankrijk en de Vietminh. Ho paste de guerrillatactiek toe (snel verschijnen, veel schade aanrichten en weer even snel verdwijnen). Stalin erkende de DRV (democratische Republiek Vietnam) niet. Pas toen China communistisch werd ontstond interesse voor Vietnam. China kon met steun van de SU het communisme exporteren. Frankrijk kreeg vanaf 1950 geld en materiele steun van de VS. Dit in het kader van de containmentpolitiek. §2.3: Het vertrek van de Fransen Eind ’53 werd Frankrijk door hun vele oorlogsslachtoffers in Vietnam oorlogsmoe. Het gevolg was een conferentie in Genève. In de aanloop vond Dien Bien Phu plaats. Dit was een poging van de Frasen om de Vietminh van Laos af te snijden. De Fransen werden echter verrassend verslagen met veel slachtoffers en krijgsgevangenen. De steun van Groot-Brittannië en/of de VS bleef achterwege. Eisenhouwer kwam tijdens de conferentie met de dominotheorie. Het besluit van de conferentie: - Vietnam wordt verdeeld langs de 17e breedtegraad (zo ontstaan Noord- en Zuid-Vietnam). - Het terugtrekken van de Vietminh ten noorden van de grenslijn. - Een directe wapenstilstand. - Vietnam moet neutraal blijven. - Geen van beide delen mocht aansluiten bij militaire bondgenootschappen. - Troepen mogen niet versterkt worden en er mogen geen buitenlandse groepen worden toegelaten. - In ’56 zouden nationale verkiezingen komen

China en de SU dwongen HO akkoord te gaan met Geneefse Akkoorden. De VS besloten na de Geneefse Akkoorden in Zuid-Vietnam een anti-communistische natie op te bouwen en komen tot de vorming van een ZOAVO. Dit is tégen de geest van Genève. §2.4: twee vijandige staten De VS en Zuid-Vietnam weigerden vrije verkiezingen uit te schrijven zoals besloten in de Geneefse Akkoorden. De communistische zege stond al vast, dachten ze. De SU en China ondersteunden Ho met zijn roep om vrije verkiezingen niet. In Noord-Vietnam ontstond een communistische staat met een planeconomie en éénpartijstelsel. Franse bedrijven werden in het noorden van Vietnam genationaliseerd en er kwam een herverdelingscampagne op het platteland. Het doel: - steun onder de arme boeren te verwerven - de “klassenvijand” uitschakelen - de voedselproductie opvoeren. Na deze politiek werd het privé-bezit alsnog afgeschaft (1958). De industrie en handel kwam in handen van de staat. In 1961 start het 5-jaar plan. Doel: een versnelde industrialisatie. In Zuid-Vietnam kwam de anticommunist en katholiek Ngo Dinh Diem aan de macht. De door de VS gewenste democratie kwam in Zuid-Vietnam niet van de grond. Corruptie via de hoogtij en Diem benoemde familieleden op belangrijke posities en bevoordeelde de katholieke minderheid. Met geld van de VS bouwde hij een politiestaat op. Diem onderdrukte op harde wijze (executies, martelingen en gevangenis) het communistisch verzet. Dit tot genoegen van de VS. §3.1: Volksopstand in Zuid-Vietnam Vóór 1959 streefde Noord-Vietnam naar een vreedzame hereniging met Zuid-Vietnam. In 1959 wijzigde Hanoi zijn koers: - In Zuid-Vietnam werden de communisten met vernietiging bedreigd. - De haat tegen het Diem-regime nam in Zuid-Vietnam toe. Noord-Vietnam hervatte de gewapende strijd. Een gewapende opstand en politiek verzet in het zuiden moest tot hereniging leiden. Noord-Vietnam zond in het geheim infiltranten en wapens naar het zuiden. Dit gebeurde via de Ho-Chi-Minhroute (door de jungle van Laos). Vanuit Hanoi werd alle opositie tegen Diem in Zuid-Vietnam georganiseerd in het NLF (Nationaal Bevrijdingsfront). Het leger van de NLF kreeg de naam “de Vietcong”. In Zuid-Vietnam nam het verzet tegen Diem vanaf 1960 sterk toe. De VS probeerden de onvrede weg te nemen bij de boerenbevolking door landbouwhervormingen (versterkten dorpen). Dit werkte de onvrede verder in de hand. §3.2: Alarm in het Witte Huis Toen Kennedy president werd vond hij dat Zuid-Vietnam beschermd moest worden tegen het communisme. Chroestsjov beloofde ook, dit in tegenstelling tot zijn politiek van vreedzame coëxistentie, Zuid-Vietnam te steunen in de strijd tegen het imperialisme. Zowel China als de SU wilden echter geen directe confrontatie met de VS in Vietnam. De VS kwamen met twee mogelijkheden. Óf een diplomatieke oplossing, óf militair ingrijpen. Beiden wees Kennedy af. Wel koos hij voor het sturen van militaire adviseurs. Om de contraguerrillaoorlog mogelijk te maken keurde hij (Kennedy dus) het gebruik van napalm en ontbladeringsmiddel goed. De VS trainden het Zuid-Vietnamees leger in de strijd tegen de vietcong. In 1963 (moord op Kennedy) waren er 16000 Amerikaanse adviseurs in Vietnam. De CIA organiseerde in 1963 een staatsgreep tegen Diem. Deze werd later vermoord. Johnson (opvolger van Kennedy) zette de Amerikaanse politiek richting Vietnam voort. In december ’63 kwam er een bericht in het Witte Huis: de vietcong is aan een snelle opmars in Zuid-Vietnam begonnen. §3.3: Johnsons dilemma President Johnson had 3 mogelijkheden: kerwapens inzetten, terugtrekken of troepen sturen. Kernwapens zouden kunnen leiden tot WOIII. Internationaal en binnen de VS werd aangedrongen op een diplomatieke oplossing: de vietcong beheerste inmiddels de helft van het platteland. Er was chaos in de steden, er was een instabiele regering en de bevolking was oorlogsmoe. De VS: onderhandelen is alleen mogelijk als in Saigon een stabiele regering zit en als de situatie op het slagveld verbeterd is. De VS hielden vast aan de dominotheorie. Een zwakke VS zou internationaal het prestige van de VS ondermijnen. Hard militair ingrijpen weigerde Johnson. Zijn “great society” had voorrang en een oorlog zou dit onbetaalbaar maken. De oorlog was onvermijdelijk. Johnson koos voor een beperkte oorlog. Oorlog werd gevoerd met conventionele middelen (geen chemische stoffen). Geen invasie in Noord-Vietnam (conflict met China vermijden). Noord-Vietnam werd alleen uit de lucht aangevallen. §3.4: Johnsons oorlog

Het tonkin-incident (’64) werd door de VS gezien als een systematische onuitgelokte agressie van Hanoi. Dit leidde tot de Tonkin-resolutie van het congres. De VS mogen alles doen om de agressie van Noord-Vietnam tegen te gaan of te vergelden. Dit gaf Johnson de volledige vrije hand. Zijn mening (ook na de gewonnen verkiezingen) bleef: geen VS-soldaten rechtstreeks in de strijd brengen en eerst een stabiele regering in Saigon. Maar het ontbreken van een stabiele regering maakte militaire actie nodig. Februari ’65: Operatie Rolling Thunder. Het systematisch bomberderen van Noord-Vietnam met als doel de vietcong te isoleren van de bevoorrading. De vietcong bleek flexibeler dan gedacht. Johnson ging op grote schaal VS-soldaten sturen naar Zuid-Vietnam. In ’68 waren er 540000 VS-soldaten aanwezig in Zuid-Vietnam. De vietcong bleef sterk door: machtige bondgenoten (SU, China), bewapening en training van China en de materiele steun van de SU en de harde opstelling van de SU na de vreedzame coëxistentie. §4.1: het Tet-offensief De VS dachten dat de sleutel tot de overwinning was: Noord-Vietnam op de knieën dwingen. Daarvoor hadden ze 2 middelen: - systematisch bombarderen - Ho-Chi-Minhroute onder vuur nemen. Belangrijke doelen durfde Johnson niet te bombarderen (gevaar: direct conflict met SU en China). Het gevolg was dat Noord-Vietnam zonder problemen werd bevoorraad. In Zuid-Vietnam voerde de vietcong (VC) o.l.v. Giap een guerrillaoorlog. De reactie van de VS: “search and destroy” en “bodycount van gedode VC-strijders”. Dorpen werden platgebrand en napalm werd gegooid, plus het verschrikkelijke Angent Orange (gebieden werden totaal ontbladerd). De VS doodden veel VC-strijders en de steden werden stabiel (rust). Was een overwinning nabij? Januari ’68: Tet-offensief. Communistische commando’s drongen de VS-ambassades in Saigon binnen. In steden begonnen gevechten tussen de VC en het Zuid-Vietnamese leger. Vele dorpen vielen in communistische handen. Het Tet-offensief werd toch gebroken (tegenslag voor Giap). West-Moreland vroeg om meer troepen. Johnson weigerde. De oorlog was met meer soldaten toch niet te winnen. De president stopte met bombardementen en wilde onderhandelen. Noord-Vietnam stemde toe. De onderhandelingen begonnen 13 mei 1968 in Parijs. §4.2: Groeiend verzet in Amerika De Vietnamoorlog heeft de VS aan het einde van de jaren ’60 diep verdeeld. 3 factoren speelden hierbij een rol: de media, de anti-oorlogsbeweging en de groeiende verdeeldheid in de politiek. Vietnam was de eerste televisieoorlog. Pers en tv waren aanvankelijk niet erg kritisch. Dit veranderde door het artikel in de NewYork Times, waarin gemeld werd dat burgerdoelen in Hanoi werden getroffen. Het eerste verzet ontstond aan universiteiten. Er werd een petitie ingediend om de bombardementen onmiddellijk te stoppen. Het verzet werd ook versterkt door de opkomst van de “protestgeneratie”: de VS hebben in Vietnam niets te zoeken en het gevaar van het communisme valt mee. De studenten hielden discussiebijeenkomsten (teach-in). Ook prominente (van naam bekende) Amerikanen gingen zich tegen de oorlog verzetten. Echte parlementaire debatten waren er niet. Johnson loog over de toestand aan het front om zijn “Great Society” in stand te houden. De defensiebegroting werd toch door het congres afgekeurd omdat de democraten hun eigen president niet wilden afvallen en de democraten wilden de militairen in Vietnam niet in de steek laten. De twijfel over de oorlog groeide echter. §4.3: 1968 Het vertrouwen in Johnsons Vietnampolitiek daalde toen Fullbright (vooraanstaand democraat) afstand nam van Johnson en door hoorzittingen die op tv rechtstreeks te zien waren. Congres en bevolking viel uiteen in “duiven” (onderhandelen en stoppen van de oorlog) en “haviken” (nog harder optreden van de VS). Walter Cronkite verklaarde- na de livebeelden van de gevechten in de stad (Tet-offensief)- dat de oorlog niet te winnen was. Tegelijkertijd kenden de VS een roerige periode (moord op Bobby Kennedy en Martin Luther King). Op de democratische conventie werd Humphrey als nieuwe presidentskandidaat naar voren geschoven. De republikein Nixon won de verkiezingen en beloofde een einde te maken aan de oorlog. Hij geloofde wel heilig in de dominotheorie. Hij wilde geen verlies leiden, maar “peace with honour”. Hij wilde de oorlog “vietnamiseren”: 1. Zuid-Vietnamees leger sterker maken
2. VS moeten zijn militairen terugtrekken
3. Maar wel bombarderen vanuit de lucht. Verder zocht Nixon diplomatiek contact met China en de SU. Zij moesten Noord-Vietnam tot vrede dwingen. De eerste besprekingen met Noord-Vietnam volgden in Parijs , met een centrale rol voor Henry Kissinger. §4.4: Nixon’s oorlog Om vrede te bereiken breidde Nixon de oorlog uit: bombardementen op Laos en Cambodja om zo de Ho-Chi-Minhroute te treffen. De operatie moest geheim blijven. In de VS ontstonden felle protesten (vooral bij universiteiten) toen hij besloot tot een invasie in Cambodja. In de VS werden de protesten explosief na de dood op 4 studenten. Het congres hield Nixon verder tegen. In Vietnam bleef de positie op het slagveld en de krachtsverhoudingen hetzelfde. De geheime diplomatie tussen Kissinger en Noord-Vietnam zat muurvast. Noord-Vietnam wilde alleen staken met vechten wanneer de VS vertrokken en het Zuid-Vietnamese leger van Van Thieu verdwenen. De VS pasten driehoeksdiplomatie toe: druk op Noord-Vietnam opvoeren door 2 bondgenoten (China, SU) tegen elkaar uit te spelen (vijandschap tussen Moskou en Peking was wegens een grensconflict hoog opgelopen). Dit mislukte echter. Voorjaar 1972: massaal offensief van Noord-Vietnam richting Zuid-Vietnam. 120000 militairen met sovjettanks. Reactie VS: heftige bombardementen. Ook op de spoorlijnen bij de Chinees-Vietnamese grens. Nixon en Kissinger stonden onder hoge druk. De verkiezingen naderden en het congres dreigde de financieringen stop te zetten. Bovendien waren er nog maar 10000 VS-soldaten in Vietnam. Het resultaat was het akkoord van 1972. De VS zouden binnen 60 dagen vertrekken. De Vietcong mocht zijn positie in Zuid-Vietnam behouden en ze zouden met het regime van Zuid-Vietnam verkiezingen uitschrijven. Latere voorstellen van Van Thieu werden door Noord-Vietnam geweigerd. Na de verkiezingen in de VS volgden de zwaarste bombardementen op Noords-Vietnam. In 1972 werd Hanoi gebombardeerd en burgerdoelen geraakt. Dit leidde internationaal tot veel protest. Toch voerde China de druk richting Noord-Vietnam op. Hernieuwde onderhandelingen leidden tot de Parijse Vredesakkoorden. Na de akkoorden voerde de SU de wapenleveranciers richting Noord-Vietnam op. De VS bouwden zijn steun richting Zuid-Vietnam af: Noord-Vietnam startte een offensief. 30 april: val van Saigon. Zuid-Vietnam werd onderdeel van Democratische Republiek Vietnam. §5.1: Ontwricht Vietnam De oorlog speelde zich alleen af op het grondgebied van Zuid-Vietnam. Noord-Vietnam werd alleen gebombardeerd. Heel veel activiteiten (fabrieken) werden ondergronds gebouwd. Door de dienstplicht in Noord-Vietnam waren er genoeg jonge mensen voor de Ho-Chi-Minhroute. In Noord-Vietnam waren ook ernstige voedseltekorten. De VS bombardeerden de rode delta. Hulp kwam uit China, en door de strak geleide communistische economie was er toch een karige voedseldistributie. Zuid-Vietnam was het centrum van het strijdtoneel. Landbouw was verwoest door napalm en “agent orange”. Vele boeren vluchtten naar de grote steden (Saigon, Hue, Da Nang). De boerenbevolking zat klem tussen het vechtende Zuid-Vietnamese leger en de Vietcong. Toch was Zuid-Vietnam welvarender. De economie en banen in de steden werden ook gestimuleerd door de aanwezigheid van de Amerikanen (horeca, drank-en tabaksindustrie, het gokwezen en prostitutie). Infrastructuur werd wel vernietigd (met name op het platteland) en syeden groeiden explosief. Er waren 100000-en oorlogsslachtoffers, en dit bij een zwaar onderontwikkelde gezondheidszorg. De scheiding tussen Noord-Vietnam en Zuid-Vietnam ontstond al in de Franse tijd. Noord-Vietnam was arm en agrarisch (later ook nog onder communistisch regime). Zuid-Vietnam had een stedelijke samenleving en grote inkomensverschillen.
§5.2 Soldaten en veteranen De Vietnamoorlog was een working class-war. Drievierde van de militairen van de VS kwam uit een sociaal-economisch lage klasse. Het verzet kwam vooral vanuit de welvarende middeklasse. Nixon in ’69: alleen negentien-jarigen moeten nog dienen (vanwege de vele kritiek en omdat door vietnamisering minder soldaten nodig waren). De gemiddelde leeftijd van de VS-soldaat in Vietnam was 21. Eén op de vijf die stierf was jonger dan 20 jaar. De omstandigheden in Vietnam waren zwaar: tropisch klimaat, veel gewonde en gedode soldaten, de guerrillaoorlog en het maken van burgerslachtoffers. Dit alles leidde tot frustraties: heroïneverslaving, deserteren (overlopen) en het schenden van mensenrechten (My Lai). Bij thuiskomst volgde grote psychische, sociale en lichamelijke problemen (vietnamsyndroom). Tegenwoordig is er veel respect voor Vietnamveteranen. Het kan de politieke carrière nog bepalen (zie Kerry, Bush). §5.3: Een nationaal trauma De Vietnamoorlog zorgde ervoor dat: 1. het Europees positieve beeld over de VS (American way of life) minder werd. 2. door de oorlogsuitgaven had de Vietnamoorlog economische consequenties. De dollar werd minder waard en de koppeling tussen de dollar en andere munten werd losgelaten. De Europese economieën gingen zich ook meer op elkaar richten. De recessie in de VS leidde ook tot het falen van de “Great Society”. 3. In de VS stonden twee groepen tegenover elkaar: de voorstanders/tegenstanders van de Vietnamoorlog. Tegenstanders werden als “the enemy within” gezien. Deze tegenstelling, én het feit dat het congres geen geld meer voor de Vietnamoorlog wilde geven speelde Noord-Vietnam in de kaart. De positie en de invloed van het congres werd ook door de “War Powers Act” (1973) versterkt. In 1971 was het vertrouwen in de president en de regering al geschaad door de Pentagon Papers. Het Watergate-scandal leidde tot het einde van Nixon. Het gevoel van rechtvaardigheid in de eigen natie was tot het nulpunt gedaald. Door een liegende president en een zinloze oorlog werd Vietnam een nationaal trauma. §5.4: De wereld na Vietnam Door de Vietnamoorlog werd de relatie tussen de VS en Europa moeizamer (ook door afkeuring van de kerstbombardementen). De relatie tussen de VS, China en de SU werd een stuk beter: ze zochten naar een oplossing van de Vietnamoorlog, en beperking van de wapenwedloop. De détentepolitiek (Kissinger, Nixon) leidde tot het SALT-akkoord (1972). 1. Toenadering tot China leidde tot erkenning van de volksrepubliek door de VS en de toelating van China tot de veiligheidsraad. 2. In 1975 kwamen er ook afspraken met de SU over mensenrechten. 3. De VS gingen zich bij internationale conflicten ook voorzichtiger opstellen
Deze 3 punten zijn gevolgen van de Vietnamoorlog binnen de internationale verhoudingen. De nationale gevolgen voor Vietnam: 1. Vele slachtoffers en verminkingen onder de burgerbevolking. 2. De gevolgen van Agent Orange, ook voor de volgende generaties. 3. Het duurde jaren voordat de landbouw was hersteld. In Cambodja kwam het regime van Pol Pot aan de macht (“Killing Fields”). Vietnam greep in en China viel als antwoord Vietnam binnen. Veel Zuid-Vietnamesen vluchtten voor het communistische regime: bootvluchtelingen. Vanaf 1986 werd de relatie met de VS beter. De economie in Vietnam werd iets losser gelaten. Vanaf 1993 blokkeerden de VS de internationale hulp aan Vietnam niet meer.