De eerste mensen

Hoofdstuk 2 De eerste mensen

1. Mensen en hun culturen.

De oudste skeletten van mensachtige wezens zijn gevonden in Oost-Afrika. Daar leefde een apensoort in afzondering. Deze apen maakten een andere ontwikkeling door dan alle andere apen. Deze ontwikkeling werd veroorzaakt door een verandering van klimaat in dat gebied. Zij wisten zich aan te passen aan de uitgestrekte graslanden die het gevolg waren van de klimaatverandering (andere beenderen, grotere hersenpan, rechtop lopen).
In Afrika zijn ook de oudste resten van andere voorouders van de mens gevonden.


Alle mensen horen volgens de biologie tot een soort. Wel zijn er verschillen, maar het is nog steeds een raadsel hoe etnische verschillen tussen groepen mensen zijn ontstaan. Een etnische groep is een groep mensen met lichamelijke kenmerken die anders zijn dan bij andere groepen mensen. Deze kenmerken zijn erfelijk (huidskleur).

Onder een cultuur verstaan we het denken en doen van een bepaalde bevolkingsgroep. Tot cultuur behoren onder meer economie, politiek, godsdienst, taal, sport en rechtspraak.
Voor het ontstaan van verschillende culturen bestaan 2 uiteenlopende verklaringen:
De verschillen tussen culturen hebben temaken met verschillen tussen etnische groepen (onzin).
Verschillen tussen culturen bestaan doordat groepen mensen in de loop van de tijd een eigen geschiedenis hebben meegemaakt. Elk kind word in een bepaalde groep geboren en opgevoed, het leert de gewoonten van de groep. De gewoonten zijn langzaam gegroeid/veranderd in de tijd. Hierdoor kan in de loop van de tijd dus ook de cultuur veranderen. (met handen eten- mes en vork)

2. Verzamelen en jagen: zo beginnen alle groepen.

In het begin verspreidden de mensen zich in kleine groepen over de hele aarde. Iedere groep kreeg daardoor een eigen geschiedenis en dus een eigen cultuur. Toch hadden alle groepen ook grote overeenkomsten:
Alle groepen leefden van het verzamelen van planten en vruchten, van de jacht en van de visvangst.
De groepen verzamelden alleen maar voedsel voor korte tijd.
De groepen bleven zelden lang op dezelfde plek. Ze leefden daarom in de open lucht, in grotten of in zeer eenvoudige hutten.
Er was geen ingewikkelde organisatie nodig om de groep te besturen.

Magie is iets doen waarvan men denkt dat het een geheimzinnige ‘kracht’ heeft. Op veel plaatsen zijn aanwijzingen gevonden dat mensen probeerden de natuur door magie te beheersen.
Het leven zat voor de eerste mensen vol geheimen. Voor hen waren veel dingen onbegrijpelijk: leven en dood, dag en nacht, de wisseling van seizoenen, slecht en goed weer.

Door daarvoor goden te gebruiken konden ze het onbegrijpelijke toch verklaren. De godsdienst gaf de mensen een gevoel van veiligheid.

3. De overgang naar landbouw

In de geschiedenis zijn 2 vernieuwingen van enorme betekenis:
De overgang van jagen en verzamelen naar landbouw (tussen 7000 -3000 voor Christus)
De overgang van landbouw naar industrie (19e eeuw)

De eerste vernieuwing vond al duizenden jaren gelden plaats. Als gevolg daarvan veranderde er veel in het leven van de mensen:
Ze trokken niet meer rond maar bleven op een plaats, kregen meer vrije tijd, meer welvaart, meer zekerheid en huisdieren.
Ze gingen in grotere groepen leven.
Ze bouwden huizen.
De belangrijkste middelen van bestaan werden akkerbouw en veeteelt.
I.p.v. leren kleding gingen ze wollen kleding dragen.
Om water en andere dingen in te bewaren ging men nu pottenbakken.

De tweede vernieuwing heeft inmiddels in het westen (Europa en Amerika) plaats gevonden. Maar in veel niet-westerse landen zijn akkerbouw en veeteelt nog steeds de belangrijkste middelen van bestaan. Mensen begonnen voor het eerst met akkerbouw en veeteelt ongeveer 7000 voor Chr. De periode van akkerbouw en veeteelt heeft dus ongeveer 9000 jaar geduurd. De periode van het jagen en verzamelen heeft veel langer geduurd. Ruim 30.000 tot 50.000 jaar.
De oudste sporen van landbouw zijn gevonden in Mesopotamië, het gebied tussen de rivieren Eufraat en Tigris, waar nu Irak ligt.


4. Het ontstaan van de mens

Hoe zijn de mensen ontstaan? Daarover wordt verschillend gedacht. Bijna elke godsdienst heeft een ander antwoord. Een godsdienstig antwoord staat in de bijbel. Een totaal ander antwoord was de evolutie- leer van de Engelse onderzoeker Charles Darwin.

Bron 1: het scheppingsverhaal in de bijbel
De bijbel is een van de oudste boeken op aarde (2500 jaar geleden geschreven). Volgens de bijbel maakte god de hemel de aarde en alles wat leeft in 6 dagen. En op de 6de dag maakte hij de mens na Zijn beeld.

Bron 2: de evolutieleer
In de 19de eeuw werd de gelovige wereld in opschudding gebracht door de Engelse natuuronderzoeker Charles Darwin. Op 22 jarige leeftijd ging hij mee met een wetenschappelijke onderzoekingstocht naar Zuid-Amerika (bij de Galapagos-eilanden).
Op basis van de dieren die hij daar bestudeerde ontwikkelde hij de evolutieleer.
Darwin raakte ervan overtuigd dat de mensen zich net als de dieren hadden ontwikkeld uit een lager staande voorganger. Door de strijd om te overleven waren zij in de loop van honderdduizenden jaren aangepast aan hun omgeving. Deze opvatting over de langzame verandering (evolutie) van mens en dier word de evolutieleer genoemd.

5. De Olduvaikloof: woonplaats van de eerste mensen

De ontwikkeling van de mens:
De voorloper van de mens: 3,7 miljoen voor Chr. - 2 miljoen voor Chr. Leefde in Afrika. Grootte: 1 tot 1,5 meter.

Voormens: leefde in Afrika van 2,5 miljoen voor Chr. - 1,5 miljoen voor Chr. Grootte: ca. 1,45 meter. Konden wapens en gereedschappen maken van stenen en botten.
Vroege mens: leefde van 1,8 miljoen voor Chr. - 300.000 voor Chr. Leefde eerst in Afrika later ook in Azië en Europa. Grootte: ca. 1,65 meter. Ontdekte vuur.
Oude mens: leefde in Afrika, Azië en Europa van 300.000 voor Chr. - 40.000 voor Chr. Grootte: ca. 1,60 meter. Geloofde in leven na de dood (denk aan begraven worden met wapens en voedsel)
Mens van nu: leefde eerst in Afrika, later overal. Grootte: 1,60 tot 1,85 meter. Van 100.000 voor Chr. - nu.

6. Geheimen van grotten en graven

In grotten in Spanje, Frankrijk en Noord-Afrika zijn ruim 30.000 jaar oude grotschilderingen gevonden. De kunstenaars gebruikte hun vingers en veren om te schilderen. De schilderingen zijn gemaakt van houtskool, witte, gele of rode aarde en fijngemalen soorten stenen. De grotten met schilderingen waren moeilijk toegankelijk en niet bewoond. Er werden dieren op rots wanden geschilderd (jachttaferelen).
In graven werden ook veel beeldjes van vrouwen gevonden. Dat heeft te maken met dat de vrouw in die tijd werd gezien als een god. De moedergodin.

7. Prehistorie in Nederland

Prehistorie word de tijd in de geschiedenis genoemd waarover door niemand in die tijd zelf geschreven is. In bijna iedere cultuur houdt de Prehistorie op een ander moment op. Over het gebied waar ons land is ontstaan heeft de Romein Caesar het eerst geschreven. Dat was in de eerste eeuw van Christus.

Bronnen in de Prehistorie in Nederland:
Oudste werktuigen in ons land 200.000 tot 150.000 jaar oud.
Oudste werktuigen in Oost-Afrika 2.000.000 jaar oud.


Hunebedden zijn de bekendste monumenten van ons land uit de Prehistorie. Het zijn graven voor de mensen van een dorp. Ze zijn gebouwd in de periode 3500 - 2700 voor Chr. In die tijd ook grote stenen monument in Frankrijk (Carnac) en in Engeland bij Stonehenge.

Veenlijken zijn een andere bron uit de Prehistorie. Goed bewaarde lijken uit veengebieden. Gevonden in Denemarken, Noord-Duitsland, Engeland en Nederland. Bekendste veenlijk Nederland meisje van Yde (1897). Meisje gewelddadige dood gestorven. Veel veenlijken vertonen sporen van gewelddadige dood. Volgens Romeinse geschiedschrijver Tacitus betrof het Germaanse lafaards, zedenmisdadigers en ontrouwe vrouwen.