2.1 de Griekse wereld + antwoorden Leerdoelen

                              1. bloed        3. gele gal

                              2. slijm          4. zwarte gal

Het lichaam hield zelf de balans tussen deze vier. Als dit niet goed functioneerde werd een sneetje in de ader gemaakt (aderlating). Tot de 19e eeuw werd dit gevolgd en geaccepteerd als beste ‘medicijn’.

Denken over de samenleving

Elk volk had zijn eigen karakter en gedrag. De Grieken constateerden dat al snel bij de Perzen. Filosofen zochten naar begrippen, zoals rechtvaardigheid, geluk en moed. Verschillende sofisten (rondtrekkende specialisten op gebied van filosofie) vonden dat er geen algemene waarheid was:

          1. Protagoras (ca. 490-420 v. Chr.) Je probeert vooral mensen van je stand-        punt te overtuigen.

Sommige filosofen/sofisten waren het daar niet mee eens:

1. Sokrates (ca. 469-399 v. Chr.) Hij ondervroeg mensen om de ware betekenis te vinden van bepaalde begrippen.

2. Plato (ca. 427-347 v. Chr.) Leerling van Sokrates, hij vond dat alle basisbegrippen waren aangeleerd, maar behalve een getrainde filosoof, niemand zo’n begrip kon bevatten.

Denken over politiek: democratie

In Athene ontwikkelde er in de 5e eeuw v. Chr. een democratisch systeem. De volksvergadering was hierin erg machtig. Bijna alle politieke functies waren in die tijd toegankelijk voor Atheners met burgerschap. Politiek betekende oorspronkelijk dan ook: het functioneren als burger in de polis. Vrijheid en gelijkheid stond voorop in het democratische Athene. Deze twee begrippen golden wel alleen voor mannen. Niet voor vrouwen, niet-Atheners en slaven. Als je mee wilde beslissen als mannelijke Athener moest je persoonlijk aanwezig zijn in de volksvergadering (directe democratie). Voornamelijk sofisten hadden een behoorlijke invloed op het volk. Zij wisten namelijk hoe je men het snelst kon overtuigen. Zij gingen ook langs adelijke families om daar zonen les te geven hoe je het volk kan laten overtuigen. De machtigste politici kwamen nog steeds uit adellijke families (eveneens Perikles).

Tegenstanders van de democratie

Andere rijke Atheners trokken zich juist terug en gingen Sparta volgen. Hier had de aristocratie het heft in handen en niet het ‘domme’ volk. In 431 v. Chr. brak er de Peloponnesische oorlog uit. De antidemocratische, en juist aristocratische Atheners werden al snel verdacht verklaard als handlangers van de vijand.

Athene tegen Sparta

In 480 v. Chr. hadden de Grieken de Perzische vloot verslagen en kort daarna het landleger. Na deze oorlog was het wel snel afgelopen met de Griekse eensgez-indheid. Athene was als grote militaire en economische grootmacht uit de oorlog gekomen en dat moest wel tot problemen leiden met de andere grootmacht: Sparta.

De Spartanen waren een heel strijdlustig volk. Het had een leger van hoplieten (zwaarbewapende soldaten). In Sparta werd de macht gedeeld door twee koningen, een raad van wijzen en vijf eforen (bestuurders). Toen de Peloponnesische oorlog uitbrak, stonden de twee machtsblokken tegenover elkaar. Aan de Spartaanse kant stonden de meeste poleis van het Griekse vasteland. Uiteindelijk moest Athene zich overgeven en werd de democratie opgeheven. Er kwam een oligarchie (regering van rijken), alleen dit werd niet op prijs gesteld door het volk en er kwam snel daarna weer een democratie. Sparta was zodanig verzwakt dat het andere poleis niet meer kon onderwerpen. De koning van Macedonië (Phillipos) lukte dit wel. Hij veroverde heel Griekenland en maakte een einde aan de zelfstandige Griekse poleis.

Leerdoelen

1. Je kunt Griekse filosofen noemen en voorbeelden van hun ideeën geven:

Socrates (over de samenleving) het zoeken naar begrippen d.m.v                      ondervraging van het volk.

Plato (over de samenleving) ieder basisbegrip is aangeleerd, maar alleen              getrainde filosofen kunnen dit bevatten.

Pythagoras (over de natuur) alles bestaat uit getallen en heeft allemaal                   verhoudingen met elkaar.

Demokritos (over de natuur) alles bestaat uit de kleinste deeltjes: atoma.

2. Je kunt aangeven hoe Griekse denkbeelden doorwerken tot in de moderne tijd:

          De architectuur, beeldende kunst en literaire kunst is nog steeds van onze tijd          en is overgenomen door de Grieken. Het bleef een goed voorbeeld voor latere         kunst. Daarom wordt dit tijdperk en deze kunst ‘klassiek’ genoemd.

3. Je kunt beschrijven hoe de democratie in Athene werkte:

          In de democratie was de volksvergadering erg belangrijk. Mannen met burger-          schap mochten daarheen en stemmen over hoe het moest worden regeert in    de stad. Sofisten speelden ook een belangrijke rol, omdat zij meestal het volk          overtuigden met bepaalde tactieken. Alleen mannen in burgerschap mochten       stemmen: vrouwen, niet-Atheners en slaven hadden geen kiesrecht. Bij een   volksvergadering moest je aanwezig zijn, anders had je geen recht om mee       te doen aan deze gebeurtenis (directe democratie).

4. Je kunt enkele verschillen noemen tussen de democratie in Athene en de democratie in onze huidige samenleving:

          1. Er is geen volksvergadering;

          2. Er is een Trias Politica;

          3. Vanaf 18 jaar kiesrecht, ondanks geslacht;

          4. Er word niet meer geloot.

5. Je kunt voorbeelden geven van de ideeën uit de Griekse wetenschap en van toepassingen van dergelijke ideeën:

          1. eerste vrij nauwkeurige benadering van de omtrek van de aarde

          2. eerste wereldkaarten (chronologie)

          3. medische wetenschap, zoals anatomie en dat zenuwen in de hersenen        samenkomen en intelligentie zich daar bevindt (en niet in het hart).

6. Je weet waarom de Griekse beschaving dominant was en hoe die zich buiten Europa verspreidde:

De Griekse beschaving was dominant, omdat de Grieken erg standvastig       waren qua het behouden van hun cultuur. Als zij hun ergens gingen vestigen       werd dezelfde taal gesproken, ende cultuur hielden ze ook vast. Veel niet-      Grieken namen dit over en dit zorgde voor een enorme verspreiding ver buiten       Griekenland. Deze verspreiding noemen we het hellenisme. (Hellas=Griekenland). Grieken gingen uit Griekenland voor zaken, zoals handel, bankzaken of wetenschap. Ook wanneer je iets wou bereiken in de        samenleving, moest je wel Grieks kunnen spreken en schrijven, en de cultuur

De Griekse beschaving was dominant, omdat de Grieken erg standvastig       waren qua het behouden van hun cultuur. Als zij hun ergens gingen vestigen       werd dezelfde taal gesproken, ende cultuur hielden ze ook vast. Veel niet-      Grieken namen dit over en dit zorgde voor een enorme verspreiding ver buiten       Griekenland. Deze verspreiding noemen we het hellenisme. (Hellas=Griekenland). Grieken gingen uit Griekenland voor zaken, zoals handel, bankzaken of wetenschap. Ook wanneer je iets wou bereiken in de        samenleving, moest je wel Grieks kunnen spreken en schrijven, en de cultuur

hebben.

7. Je kunt een aantal belangrijke stappen aangeven in de ontwikkeling van het Jodendom:

          In de ontwikkeling van het Jodendom zijn er een paar belangrijke stappen.          Hellenisering vinden we namelijk ook terug bij de Joden, de oudste mono-      theïstische godsdienst:

                    1. 586 v. Chr. Joden worden als slaven vanuit Palestina, naar het                      koninkrijk Mesopotamië gestuurd. Vanaf dat moment leefden ze in

                    diaspora (een volk verstrooid over vele landen).

                    2. Na vijftig jaar mochten Joden terug, maar blijken veel in Babylon                 te wonen. Joden trekken naar Syrië, Klein-Azië en Egypte.

                    3. Joden vergaten het Hebreeuws en gingen over op het Grieks. Ze

                    lieten de Thora in het Grieks vertalen.

8. Je weet waarom de Griekse en Romeinse beschavingen dominant waren in hun tijd:

          De Griekse en de Romeinse beschavingen waren in die tijd de grootste staten

          en hadden een eigen cultuur met een enorm volk. Binnen de volkeren was er  een gigantische eensgezindheid en het was erg nationalistisch ingesteld.       Iedereen paste zich aan de cultuur en het waren de allergrootste wereldrijken.     Als jij onderdeel van de samenleving was (incl. de taal etc.) had je gewoon de    beste kansen om hogerop in de samenleving te komen.

9. Je kunt het verschil benoemen tussen de Griekse en Romeinse Oudheid:

10. Je kunt aangeven hoe het Christendom zich ontwikkelde:

          1. Christendom ontstaat (het jaar 0)

          2. de Christenen worden vervolgd door Romeinen (bv. Nero, jaar 64)

          3. Het Christendom krijgt een plekje in de samenleving. Armen, vrouwen en slaven voelden zich aangetrokken aan het feit dat rijkdom en status er niet toe   deed en dat je juist alles deelt en voor de armeren zorgt.

4. Romeinse keizer (Constantijn de Grote) wordt Christenen en zorgt ervoor dat de sekte een staatsgodsdienst wordt.

          5. Rome wordt christelijk.

11. Je kunt beschrijven hoe en waarom de Grieks-Romeinse cultuur ten onder ging:

          Grote groepen plunderende Germanen die rondtrokken bereikten het Rom- einse rijk. Het Oosten van het Rijk kon de mensen afkopen, maar het Westen       niet. Zij werden geplunderd en rond de vijfde en zesde eeuw vonden er veel          Volksverhuizingen plaats.  De Germanen dwongen de keizers hun bondgen-        oten te worden, maar met hun eigen leiders en bestuur. Zo werden er staten in        het Romeinse Rijk gevestigd. Germanen plunderden het hele Rijk en het Rijk   werd steeds kleiner. In 476 werd de keizer afgezet door een Germaanse gen-     eraal. Dit was het einde van het West-Romeinse Rijk. Het Oost-Romeinse       Rijk bestond tot 1453. De Germanen hebben het Romeinse Rijk verwoest en    iedereen vergeet Rome.

12. Je kunt aangeven waarom verschijnselen uit de Romeinse Oudheid in Europa terug te vinden zijn:

          Toen al waren ze erg ver met de architectuur, beeldhouwkunst en op gebied     van taal en cultuur. Onze hedendaagse taal heeft bijvoorbeeld Griekse leen-    woorden.