Azië en kolonialisme
In de 16e eeuw zorgden de Portugezen voor de handel van peper en specerijen, vanaf het eind van de 16e eeuw werd de vraag hiernaar zo groot, dat Portugal de vraag niet meer kon voldoen. Er kwam een prijsstijging en “de Republiek” zag zijn kans om op Azië te gaan varen. De hoofdzaak van de reizen was niet eens de handel, maar het feit dat de mogelijkheid van varen op Azië was aangetoont. Toen in 1603 de VOC voor het eerst uitvoer, was het schip zwaar bewapend; de admiraal kreeg de opdracht de Portugezen zoveel mogelijk schade toe te brengen. Ze slaagden erin de Portugese positie op Ambon in te nemen. Het werd de eerste stap op de weg naar een wereldwijde monopolie in de handel van kruidnagel en het was voor het eerst dat de VOC grondgebied in handen had.
Er werden naast kruidnagelen nog een hele hoop andere goederen verhandeld en naar Europa gebracht zoals bijvoorbeeld: zijde, goud, zilver, koper, rijst, zout, balken, lanken, zelfs totale schepen porselein uit China.
Over het algemeen waren de contacten met Azië niet zo goed. De VOC liet niet echt een goede indruk achter in de gebieden die ze veroverde. Bovendien bestond zo’n beetje de helft van de bevolking van de overwonnen steden uit slaven! Toch ontstonden er ook goede dingen uit de contacten met Azië; bijvoorbeeld de wisselwerking van het porselein uit China.
Chinees porselein en Delfts Blauw
In de 17e eeuw was de belangstelling voor China vanuit Europa overweldigend. De jezuïten in China schreven positieve verslagen over een machtig en welvarend land dat bestuurd werd door ambtenaren die geselecteerd waren op basis van kennis en deugd, over de keizer die als verlicht vorst regeerde over de hoogstaande laar van het confusianisme. Filosofen stonden versteld dat er een niet-Christelijk volk kon bestaan met een hoge beschaving. De hogere Europese klasse liet zich portreteren in de gewaden van de Chinese mandarijnen. In europese tuinen verschenen Chinese theekoepels, in de huizen en paleizen Chinese stijlkamers. Chinees porselein werd in enorme hoeveelheden geïmporteerd. De grote belangstelling voor de cultuur van China in de 17e en 18e eeuw werd Chinoiserie genoemd. De vraag steeg veel boven het aanbod uit. Omdat de vraag naar porselein steeds groter werd, gingen in Europa de aardewerk-fabrieken over op de productie van aardewerk naar het model van chinees porselein. In Delft ontstond een van de meest succesvolle fabrieken van deze industrie. Eerst werd aardewerk met blauwe patronen beschilderd op een witte ondergrond, later werd ook veelkleurig beschilderd aardewerk met tinglazuur ontwikkeld.
Er waren Nederlandse kunstenaars die zich met de beschildering van porselein bezig hielden. Cornelis Pronk schilderde ‘de parasoldame’. Deze tekening viel zo goed in de smaak bij het publiek, dat hij vaak geïmiteerd werd. Zowel in Europa als in het verre Oosten. Hierdoor komen er ook steeds meer Europese motieven op chinees porselein in China voor. Wat oook ontstaat in de 17e eeuw is Chine de commande. Er ontstond een behoefte aan gebruiksgoed met Europese vormen zoals mosterdpotjes, kandelaars, zoutvaten, bierkannen en dergelijke. Vanaf 1634 kwam de VOC daarin tegemoet door Europese voorwerpen mee te sturen naar China, om daar nagemaakt te laten worden.
Rond 1700 geeft de VOC haar eigen porseleinhandel op en nemen particulieren handelaren de bevoorrading van de Nederlandse markt over. Onder het privé bestelde porselein komen op een gegeven moment ook schotels en borden voor dei versierd zijn met een familiewapen. Zo komen langzaamaan ook andere voorstellingen op het porselein, zoals afbeeldingen van schepen, bijbelse scènes, episodes uit de klassieke oudheid, of historische gebeurtenissen. Alleen de allerrijksten konden zich dit veroorloven. Dit werd ook chine de commande genoemd, al gaat het hierbij over de afbeelding en niet over de vorm.
Reisverslagen
In de de 17e eeuw, de tijd van de cultuur van de Burgerij, werd de wereld verder verkend. Zo ook door kunstenaars. Een voorbeeld van zo’n kunstenaar was Johan Nieuhof. Johan Nieuhof leefde van 1618 tot 1672. Hij was een Nederlandse wereldreiziger en deed verslag van zijn reizen naar Brazilië, China en Indië. In de 17e eeuw was Joan Nieuhof de meest toonaangevende schrijver over China. Als hofmeester van de VOC-ambassade naar Peking had Johan Nieuhof in 1655 de speciale instructie gekregen om alle steden, dorpen, paleizen, rivieren, vestingen en andere merkwaardige gebouwen die hij passeren mocht in af te beelden. Bij thuiskomst in 1658 heeft hij zijn notities en aantekeningen aan zijn broer Hendrik gegeven. Na drie maanden was hij alweer op weg naar nieuw avontuur. Hendrik heeft met zijn aantekeningen en schetsen een boek gemaakt over China, het boek bevatte 150 prenten die door de uitgever overigens sterk zijn bewerkt. Het blijkt namelijk dat de tamelijk sobere tekeningen van landschappen, steden, dorpen en volkstypes, allemaal wat ‘exotischer’zijn gemaakt. Het beeld is als het ware 'verchineest'. Waar de tekeningen bijvoorbeeld huizen met rechte daken hebben, laten de tekeningen in het boek gekrulde daken zien. Kleding is exotischer gemaakt. Er werden palmbomen getekend zonder dat die op de tekeningen voorkomen en sterker nog zonder dat die ter plekke groeiden. De vertekening van deze prenten heeft het beeld van China sterk beïnvloed. De meeste uitingen van Chinoiserie (de ‘hype’ die toentertijd speelde dat alles wat met China te maken had populair werd) In de 18de eeuw zouden er zonder dat boek misschien wel anders hebben uitgezien.
L
links de oorspronkelijke tekening van Nieuhof, rechts die van in het boek.
Tulpen
In de 17e eeuw was er een grote belangstelling voor exotische bloemen en planten, men kweekte ze eerst alleen voor medicinale doeleinden maar nu in de gouden eeuw waren ze ook voor de sier. In 1593 nam de bioloog Carolus Clusius de eerste tulpenbol vanuit wenen mee naar de Hortus Botanicus in Leiden. Al snel werd het een zeer geliefde bloem en werd voor de bol superhoge prijzen betaald. Het liep zo erg op, dat voor 1 bol bedragen werden neergelegd die vergelijkbaar zijn met de prijs van een Amsterdams grachtenhuis. Ook de tegelindustrie maakte dankbaar gebruik van de tulp als motief voor de vele beschilderingen, maar ook schilders. De tulp werd het handelsmerk van Nederland. Naast de klomp verschijnen tulpen in alle mogelijke materialen en uitvoeringen.
Bronnen:
www.digischool.nl
www.wikipedia.nl
In de 16e eeuw zorgden de Portugezen voor de handel van peper en specerijen, vanaf het eind van de 16e eeuw werd de vraag hiernaar zo groot, dat Portugal de vraag niet meer kon voldoen. Er kwam een prijsstijging en “de Republiek” zag zijn kans om op Azië te gaan varen. De hoofdzaak van de reizen was niet eens de handel, maar het feit dat de mogelijkheid van varen op Azië was aangetoont. Toen in 1603 de VOC voor het eerst uitvoer, was het schip zwaar bewapend; de admiraal kreeg de opdracht de Portugezen zoveel mogelijk schade toe te brengen. Ze slaagden erin de Portugese positie op Ambon in te nemen. Het werd de eerste stap op de weg naar een wereldwijde monopolie in de handel van kruidnagel en het was voor het eerst dat de VOC grondgebied in handen had.
Er werden naast kruidnagelen nog een hele hoop andere goederen verhandeld en naar Europa gebracht zoals bijvoorbeeld: zijde, goud, zilver, koper, rijst, zout, balken, lanken, zelfs totale schepen porselein uit China.
Chinees porselein en Delfts Blauw
In de 17e eeuw was de belangstelling voor China vanuit Europa overweldigend. De jezuïten in China schreven positieve verslagen over een machtig en welvarend land dat bestuurd werd door ambtenaren die geselecteerd waren op basis van kennis en deugd, over de keizer die als verlicht vorst regeerde over de hoogstaande laar van het confusianisme. Filosofen stonden versteld dat er een niet-Christelijk volk kon bestaan met een hoge beschaving. De hogere Europese klasse liet zich portreteren in de gewaden van de Chinese mandarijnen. In europese tuinen verschenen Chinese theekoepels, in de huizen en paleizen Chinese stijlkamers. Chinees porselein werd in enorme hoeveelheden geïmporteerd. De grote belangstelling voor de cultuur van China in de 17e en 18e eeuw werd Chinoiserie genoemd. De vraag steeg veel boven het aanbod uit. Omdat de vraag naar porselein steeds groter werd, gingen in Europa de aardewerk-fabrieken over op de productie van aardewerk naar het model van chinees porselein. In Delft ontstond een van de meest succesvolle fabrieken van deze industrie. Eerst werd aardewerk met blauwe patronen beschilderd op een witte ondergrond, later werd ook veelkleurig beschilderd aardewerk met tinglazuur ontwikkeld.
Er waren Nederlandse kunstenaars die zich met de beschildering van porselein bezig hielden. Cornelis Pronk schilderde ‘de parasoldame’. Deze tekening viel zo goed in de smaak bij het publiek, dat hij vaak geïmiteerd werd. Zowel in Europa als in het verre Oosten. Hierdoor komen er ook steeds meer Europese motieven op chinees porselein in China voor. Wat oook ontstaat in de 17e eeuw is Chine de commande. Er ontstond een behoefte aan gebruiksgoed met Europese vormen zoals mosterdpotjes, kandelaars, zoutvaten, bierkannen en dergelijke. Vanaf 1634 kwam de VOC daarin tegemoet door Europese voorwerpen mee te sturen naar China, om daar nagemaakt te laten worden.
Rond 1700 geeft de VOC haar eigen porseleinhandel op en nemen particulieren handelaren de bevoorrading van de Nederlandse markt over. Onder het privé bestelde porselein komen op een gegeven moment ook schotels en borden voor dei versierd zijn met een familiewapen. Zo komen langzaamaan ook andere voorstellingen op het porselein, zoals afbeeldingen van schepen, bijbelse scènes, episodes uit de klassieke oudheid, of historische gebeurtenissen. Alleen de allerrijksten konden zich dit veroorloven. Dit werd ook chine de commande genoemd, al gaat het hierbij over de afbeelding en niet over de vorm.
Reisverslagen
In de de 17e eeuw, de tijd van de cultuur van de Burgerij, werd de wereld verder verkend. Zo ook door kunstenaars. Een voorbeeld van zo’n kunstenaar was Johan Nieuhof. Johan Nieuhof leefde van 1618 tot 1672. Hij was een Nederlandse wereldreiziger en deed verslag van zijn reizen naar Brazilië, China en Indië. In de 17e eeuw was Joan Nieuhof de meest toonaangevende schrijver over China. Als hofmeester van de VOC-ambassade naar Peking had Johan Nieuhof in 1655 de speciale instructie gekregen om alle steden, dorpen, paleizen, rivieren, vestingen en andere merkwaardige gebouwen die hij passeren mocht in af te beelden. Bij thuiskomst in 1658 heeft hij zijn notities en aantekeningen aan zijn broer Hendrik gegeven. Na drie maanden was hij alweer op weg naar nieuw avontuur. Hendrik heeft met zijn aantekeningen en schetsen een boek gemaakt over China, het boek bevatte 150 prenten die door de uitgever overigens sterk zijn bewerkt. Het blijkt namelijk dat de tamelijk sobere tekeningen van landschappen, steden, dorpen en volkstypes, allemaal wat ‘exotischer’zijn gemaakt. Het beeld is als het ware 'verchineest'. Waar de tekeningen bijvoorbeeld huizen met rechte daken hebben, laten de tekeningen in het boek gekrulde daken zien. Kleding is exotischer gemaakt. Er werden palmbomen getekend zonder dat die op de tekeningen voorkomen en sterker nog zonder dat die ter plekke groeiden. De vertekening van deze prenten heeft het beeld van China sterk beïnvloed. De meeste uitingen van Chinoiserie (de ‘hype’ die toentertijd speelde dat alles wat met China te maken had populair werd) In de 18de eeuw zouden er zonder dat boek misschien wel anders hebben uitgezien.
L
links de oorspronkelijke tekening van Nieuhof, rechts die van in het boek.
Tulpen
In de 17e eeuw was er een grote belangstelling voor exotische bloemen en planten, men kweekte ze eerst alleen voor medicinale doeleinden maar nu in de gouden eeuw waren ze ook voor de sier. In 1593 nam de bioloog Carolus Clusius de eerste tulpenbol vanuit wenen mee naar de Hortus Botanicus in Leiden. Al snel werd het een zeer geliefde bloem en werd voor de bol superhoge prijzen betaald. Het liep zo erg op, dat voor 1 bol bedragen werden neergelegd die vergelijkbaar zijn met de prijs van een Amsterdams grachtenhuis. Ook de tegelindustrie maakte dankbaar gebruik van de tulp als motief voor de vele beschilderingen, maar ook schilders. De tulp werd het handelsmerk van Nederland. Naast de klomp verschijnen tulpen in alle mogelijke materialen en uitvoeringen.
Bronnen:
www.digischool.nl
www.wikipedia.nl
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden