Thema Gaswisseling en Uitscheiding

Thema Gaswisseling en Uitscheiding - Samenstelling voorurine: veel water met o.a. glucose, ionen en ureum ( in lage concentratie). Water en andere nuttige stoffen, zoals glucose, worden selectief uit de voorurine gehaald: ‘terugresorptie’. - Samenstelling urine: water met o.a. ionen en ureum (in relatief hoge concentratie). (=> geen glucose in urine) - Aminozuren die in het darmkanaal in het bloed zijn opgenomen, worden via de poortader naar de lever vervoerd. Een deel wordt afgevoerd via de leverader. Een ander deel word in de lever omgezet in gedeeltes mèt, en gedeeltes zonder stikstof. Uit de stikstofhoudende delen kunnen andere, niet-essentiële aminozuren worden gevormd. Ook kunnen ze worden afgebroken. (Hierbij komt ammoniak vrij, die in de lever wordt omgezet in ureum. Dat wordt aan het bloed afgegeven en door de nieren uitgescheiden.) - In de lever wordt ammoniak omgezet in ureum. Ook worden in de lever de meeste plasma-eiwitten gevormd. (waaronder fibrinogeen en enkele andere stollings-factoren.) In de lever kunnen onder andere ook niet-essentiële vetzuren worden gevormd uit andere vetzuren, aminozuren of monosachariden. In de lever kan een beperkte hoeveelheid vet worden opgeslagen. De lever is ook belangrijk bij ontgiftiging van het bloed. Haalt gifstoffen uit bloed (alcohol, drugs) en maakt ze onwerkzaam. Dan weer terug in het bloed afgegeven en door nieren uitgescheiden. Sommige gifstoffen kunnen niet onwerkzaam worden gemaakt (kwik, strychnine), deze worden opgeslagen in lever. – Werking & bouw van de nieren…Dis ‘n lang verhaal :S… Door nierslagaders stroomt zuurstofrijk bloed naar de nieren. Door nieraders stroomt het bloed weg uit de nieren. Een nier bestaat uit nierschors, niermerg en nierbekken. (zie afb. 36, blz 124). Nieren spelen belangrijke rol bij uitscheiding afvalstoffen, lichaamsvreemde stoffen, overtollig water en overtollige zouten. De verwijderde stoffen samen heten urine. Vooral door de uitscheiding van overtollig water en overtollige zouten kan de osmotische waarde van het internet milieu constant worden gehouden. In nierschors en niermerg liggen per nier ongeveer een miljoen niereenheden. Een niereenheid (nefron), bestaat voor het grootste deel uit een nierbuisje. Hier wordt urine gevormd. Nierbuisjes monden uit in verzamelbuisjes. Via hun komt urine in nierbekkens. In nierbekkens wordt urine verzameld. Via urineleiders afgevoerd naar urineblaas, (tijdelijke opslag). Nierbuisje bestaat uit 2 gekronkelde delen en een lus (‘lus van Henle’). Aan begin nierkanaaltje bevindt zich nierkapseltje (‘kapsel van Bowman’) Een aanvoerend nierslagadertje (= vertakking van nierslagader), vertakt zich in nierkapsel tot een kluwen van haarvaten (haarvatenkluwen heten ‘glomerulus’) Nierkapseltje + haarvatenkluwen: ‘een lichaampje van Malpighi’. (afb 38, blz 125) Haarvaten van de glomerulus verenigen zich tot afvoerend nierslagadertje. Dit vertakt zich tot een haarvatennet om het nierbuisje. Haarvaten verenigen zich daarna tot een nieradertje. – Invloed longen, mogelijke aantasting + gevolgen daarvan. Schadelijke stoffen inademen, zonder dat je dat wil (bijv luchtverontreiniging) Bewust schadelijke stoffen inademen: roken. Ziekte aan ademhalingsstelsel: bijv cara. Cara is verzamelnaam voor: astma, bronchitis en longemfyseem. Symptomen lijken sterk op elkaar. Astma: Spierweefsel in de wand van bronchiolen trekt zich onbewust samen. Vaak is het slijmvlies in bronchiolen verdikt. Klacht: Last van aanvallen van benauwdheid, die plotseling kunnen opzetten. Bronchitis: Een ontsteking van de luchtpijp, bronchiën of bronchiolen. Klacht: Je moet vaak hoesten. Longemfyseem: uiteinden van de bronchiolen en longblaasjes zijn minder elastisch geworden. Klacht: Je hebt het voortdurend benauwd. – Functies slijmvlies in de luchtwegen. Neusholte is bekleed met neusslijmvlies. De buitenste laag cellen bestaat uit trilhaarepitheel. Daar komen slijm producerende cellen en trilhaarcellen in voor. Door verschillende oorzaken is inademen door de neus gezonder dan door de mond: Neusharen houden grote ingeademde stofdeeltjes tegen. Kleine stofdeeltjes en ziekteverwekkers blijven aan het slijm kleven. Door beweging van trilharen wordt slijm naar keelholte vervoerd, waar het samen met het speeksel wordt ingeslikt. Binnenstromende lucht wordt bevochtigd en verwarmd. Het reukzintuig keurt de binnenkomende lucht. - Ademhalingen. Bij ribademhaling (/ borstademhaling) bewegen de ribben en het borstbeen. Bij middenrifademhaling (/buikademhaling) beweegt het middenrif. Bij normale ademhaling vind beide tegelijk plaats. Rustige inademing: buitenste tussenribspieren trekken de ribben en het borstbeen omhoog en naar voren. Tegelijkertijd platten de middenrifspieren het middenrif af. (Daardoor worden organen in buikholte weggedrukt en komt buikwand iets naar voren). Bewegingen ribben, borstbeen & middenrif veroorzaken een volumevergroting van borstholte. Hierdoor ook longen volumevergroting. Tijdens deze volumevergroting is luchtdruk in longen lager dan druk van buitenlucht. Het gevolg: lucht van buiten wordt longen ingezogen. Rustige uitademing: Passief. De spieren die inademing hebben veroorzaakt, ontspannen zich. Ribben + borstbeen keren terug naar oorspronkelijke stand. Middenrif terug in koepelvormige stand. Borstholte & longen volumeverkleining. Tijdens deze volumeverkleining is luchtdruk in longen hoer dan druk van buitenlucht. Het gevolg: lucht stroomt naar buiten. Diepe ademhaling: spieren in de hals kunnen zich samentrekken. Hierdoor ribben & borstbeen nog iets verder omhoog. Diepe uitademing: binnenste tussenribspieren kunnen zich samentrekken. Hierdoor wordt borstkas met kracht kleiner gemaakt. - Samenstelling in- en uitgeademde lucht. (ademvolume: hoeveelheid lucht die per ademhaling ingeademd wordt). (inspiratoir reservevolume: maximale lucht die ingeademd kan worden). (expiratoir reservevolume: maximale lucht die uitgeademd kan worden). (vitale capaciteit: hoeveelheid lucht die in 1 ademhaling max. kan worden ververst). – Overtollige zouten raken we vooral kwijt via de urine. (Door uitscheiding van overtollig water en overtollige zouten kan de osmotische waarde van het interne milieu constant geworden houden. – Ureum wordt gevormd in de lever. Het is afkomstig van de stof ammoniak. (ammoniak komt vrij bij de afbraak van stikstofhoudende delen)