Thema 1: Organen en Cellen

amenvatting “Organen en cellen” Biologie voor jou  VMBO 3A

1.1

7 levensverschijnselen:

• Bewegen
• Ademhalen
• Voeden
• Voortplanten (“hebben levenscyclus”)
• Uitscheiden (= stoffen afgeven aan de omgeving)
• Groeien
• Waarnemen (zien/horen/ruiken/voelen)

1.2

Van groot naar klein:

• Organisme                         = levend wezen
• Orgaanstelsel                   = groep van samenwerkende organen (bijv. ademhalingsstelsel, verteringsstelsel, skelet, bloedvatenstelsel, spierstelsel, zenuwstelsel)
• Orgaan                                = deel van een organisme met een of meerdere functies
• Weefsel                              = groep cellen met dezelfde vorm en functie (bijv. beenweefsel, spierweefsel, zenuwweefsel)
• Cel

Torso = model van de romp van een mens

Middenrif = spierwand die borstholte en buikholte scheidt

Bij veel weefsels zoals beenweefsel ligt tussen de cellen de tussencelstof; dit is dood materiaal

Leer ook afbeelding 4, 5 en 8 uit je boek

1.3

Preparaat = voorwerp dat je bekijkt onder de microscoop

Microscoop onderdelen:

• Oculair = bovenste lens waar je doorheen kijkt
• Tubus = buis die het licht doorlaat naar het oculair
• Revolver = draaischijf waaraan de objectieven zitten
• Objectief =lens aan de revolver
• Tafel = hier leg je het preparaat op
• Preparaatklem
• Diafragma = draaischijf die de hoeveelheid licht regelt
• Grote (stel)schroef = hiermee kun je grof scherpstellen
• Kleine (stel)schroef = hiermee kun je fijn scherpstellen
• Statief = hiermee pak je de microscoop vast

Een preparaat bestaat uit:

• Voorwerpglas, met daarop hetgeen je wilt bekijken in een druppel vloeistof
• Dekglas

Leer ook afbeelding 9 uit je boek

1.4

De plantaardige cel bevat:

• Celkern > regelt alles in de cel en bevat DNA
  • Kernplasma = vloeistof in de celkern
  • Kernmembraan = vliesje om de celkern
• Cytoplasma > vloeistof in cel met opgeloste stoffen
• Celmembraan > vliesje om cel dat boel bij elkaar houdt
• Vacuole > blaasje gevuld met vocht dat zorgt voor stevigheid van de cel
• Celwand > stevige laag om de cel heen (= tussencelstof dus geen onderdeel van de cel)
• Intercellulaire ruimte > kleine holtes gevuld met lucht of water, die liggen tussen de celwanden van naast elkaar gelegen cellen
• Plastiden = korrels in het cytoplasma. 3 soorten:
• Bladgroenkorrels > zitten in groene deel van de plant > fotosynthese uitvoeren
• Kleurstofkorrels > geven rode/oranje/gele kleur aan bloem of vrucht
• Zetmeelkorrels > kleurloos en zit zetmeel in opgeslagen

Plastiden kunnen van het ene type naar het andere overgaan. Bijv. rijpen van tomaat: bladgroenkorrels veranderen in kleurstofkorrels

Leer ook afbeelding 17

1.5

Een dierlijke cel bevat:

• Celkern (kernplasma en kernmembraan)
• Cytoplasma
• Celmembraan

En bevat geen:

• Plastiden
• Celwand (dus ook geen intercellulaire ruimte)
• Vacuole

Leer ook afbeelding 21

1.6
Celkern bevat chromosomen (alleen zichtbaar als cel gaat delen)

Chromosomen = DNA + eiwitten

DNA bevat erfelijke eigenschappen

46 chromosomen van mens kun je ordenen in chromosomenportret

Elke lichaamscel heeft “23 paar” chromosomen

1.7

Cellen delen, vanwege groei en vervangen oude cellen

Celdeling 2 stappen:

• Kerndeling > celkern in tweeën
• Celdeling = mitose
  • Uit 1 moedercel ontstaan 2 dochtercellen met evenveel chromosomen, waarna cytoplasma wordt bijgevormd = plasmagroei

Chromosoom wordt pas zichtbaar vlak voor deling cel (= spiraliseren)

• Elk chromosoom bestaat nu uit twee DNA-ketens die aan elkaar vastzitten. Beide ketens zijn kopie van elkaar.
• Tijdens celdeling gaan deze twee kopieën uit elkaar. Elk naar 1 van de 2 dochtercellen

Leer ook afbeelding 26 t/m 30

1.8

Opzet van een onderzoek
1) Probleemstelling formuleer je in een onderzoeksvraag
2) Je formuleert een veronderstelling (verwacht antwoord onderzoeksvraag) = hypothese
3) Werkplan met je onderzoeksopzet

• gebruik een proefgroep en een controlegroep
• voer een proef met grote aantallen uit
• In een proef slechts 1 factor variëren

4) Resultaten: waarnemingen in grafieken/tabellen
5) Conclusie: wat is het antwoord op je onderzoeksvraag / klopte je hypothese?