Samenvatting Biologie voor jou H4 P1 t/m 4 | Biologie voor jou VWO 1

H4. Ordening

4.1. Het ordenen van organisme.

Biologen gebruiken de kenmerken van cellen & DNA om organisme te ordenen. De eerste groepen die ontstaan zijn bij het indelen van organisme zijn: bacteriën, archaea en eukaryoten. Bacteriën en archaea lijken op elkaar en worden samen prokaryoten genoemd. De domeinen worden verder ingedeeld in rijken, zo heb je van het domein eukaryoten: schimmels, planten en dieren.

Bij indeling van rijken worden celkenmerken gebruikt zoals: celkern, celwand en bladgroenkorrels.

Bacteriën en archaea hebben geen celkern, Eukaryoten wel. Bacteriën en archaea zijn eencellig, in tegenstelling tot Eukaryoten die zijn meestal veelcellig.

Dieren onderscheiden zich van andere organisme doordat ze geen celwanden hebben.

4.2. Soorten en rassen.

Organisme behoren tot dezelfde soort als ze nakomelingen kunnen krijgen, en die nakomelingen ook nakomelingen kunnen krijgen.

Het DNA van cellen is opgebouwd uit vier bouwstenen de letters: C-G-A-T, Dit zijn de basen. De volgorde van deze bouwstenen noemen we DNA-sequentie.

Zie DNA als een ladder en elke trede bestaat uit twee helften een helft is altijd A, T, C of G als de ene helft A is is de andere helft T en als de ene helft C is is de andere G.

DNA-sequencen betekent eigenlijk dat je het DNA gaat lezen, je gaat elke trede van de trap lezen.

4.3. De domeinen bacteriën en archaea.

Bacteriën en archaea planten zich voort door deling, er ontstaan twee kleine cellen die groeien tot ze even groot zijn als de oorspronkelijke cel.

Archaea lijken veel op bacteriën maar van binnen hebben ze ook eigenschappen van eukaryote cellen. Archaea leven onder extreme omstandigheden, zoals hete en/of hele zure bronnen (bijv, je maag).

Bacteriën komen overal voor.Meeste bacteriën voeden zich met resten van organisme.

Er komen voedingsstoffen vrij als bacteriën bezig zijn met het opruimen van (dode) organismen, deze voedingsstoffen zijn handig voor planten. Bacteriën worden ook gebruikt om voedsel te maken zoals: yoghurt en zuurkool.

Infectie houdt in dat er gevaarlijke bacteriën in je lichaam zitten die ziektes kunnen veroorzaken. Infectieziekte kunnen worden bestreden met antibiotica. Antibiotica maakt de celwanden kapot, bacteriën hebben een celwand jij niet daarom ben jij veilig en de bacteriën niet.

4.4. Het rijk van de schimmels

Gisten zijn eencellige schimmels. veelcellige schimmels bestaan meestal uit draden die schimmeldraden heten.

Gisten planten zich voort door deling, er ontstaat een knop aan de gist, daaruit groeit een nieuwe gistcel. Veelcellige schimmels planten zich voort door sporen, sporen zijn cellen waaruit nieuwe schimmels ontstaan.

de meeste soorten schimmels voeden zich met resten van organisme. schimmels kunnen ook voedsel bederven, of last worden van mensen in huis (denk aan badkamer). Schimmels kunnen ook ziektes veroorzaken, zoals zwemmerseczeem.

Schimmels worden ook gebruikt voor het maken van voedsel, denk aan: Brood, wijn, schimmelkaas, bier. Bij brood zorgt gist voor meer lucht in  het brood en bij bier en wijn voor het ontstaan van alcohol.