Biologie - H11 - voortplanting

Deze samenvatting is van Biologie, Nectar 5e editie vwo 2-3 H11

11.1 

Wanneer is een jongen vruchtbaar? 

In de puberteit gaan hormonen van de hypofyse de productie van zaadcellen op gang laten komen. Er gebeuren twee dingen als de hormonen bij de zaadballen komen:

1. Zaadballen gaan zaadcellen maken, vanaf dan is een jongen vruchtbaar
2. De Zaadballen maken het hormoon Testosteron, secundaire geslachtskenmerken ontstaan, zoals lage stem,borst- en schaamhaar

De eerste zaadlozing wordt soms natte droom genoemd. Alle zaadcellen die gemaakt  worden worden opgeslagen in de bijballen. Zaadballen en bijballen liggen in de balzak.

als een jongen seksueel opgewonden is krijgt hij een ✨erectie✨. extra bloed gaat naar de zwellichamen, penis wordt stijf. Als een jongen klaarkomt krijgt hij een zaadlozing:

1. Spiertjes in bijballen trekken samen, zaadcellen worden in zaadleiders geperst.
2. Zaadcellen gaan langs de zaadblaasjes en prostaat, deze voegen zaadvocht toe aan de zaadcellen, dit mengsel heet sperma
3. Bij de prostaat komt  sperma in de urinebuis en verlaat het de penis: de zaadlozing

Wanneer is een meisje vruchtbaar?

Eicellen zijn de voortplantingscellen van een vrouw, in de puberteit rijpen ze voor het eerst door hormonen uit de hypofyse. een onrijpe eicel neemt vocht en voedingsstoffen op. Een meisje merkt dat ze vruchtbaar is als ze voor het eerst ongesteld is.

Wanneer wordt een meisje ongesteld?

Vanaf de puberteit is een meisje ongeveer eens in de 28 dagen ongesteld. Van de ene menstruatie tot de ander heet de menstruatiecyclus, die gaat zo:

1. Er rijpt een eicel in een van de eierstokken, in de follikel (blaasje waarin eicel ligt) neemt de rijpende eicel vocht en voedingsstoffen op
2. Baarmoederslijmvlies wordt dikker, dit is er omdat de baarmoeder geschikt wordt gemaakt voor een (mogelijk) kindje
3. Ovulatie,follikel barst open en rijpe eicel komt in de eileider, dit heet de eisprong of ovulatie, de dagen rond de eisprong vormen de vruchtbare periode van de vrouw.
4. Menstruatie, vaak is er geen bevruchting en gaat de eicel dood, slijmvlies druppelt samen met bloed uit de vagina. De vrouw heeft haar menstruatie

De puberteit start bij meisjes als de hypofyse hormonen afgeeft:

Hypofyse → Productie hypofysehormonen → eierstokken →rijping eicellen en productie oestrogeen → door oestrogeen ontstaan secundaire geslachtskenmerken.

Hoe wordt de menstruatiecyclus geregeld?

Vier verschillende hormonen regelen de menstruatiecyclus.

1. eerst geeft de hypofyse FSH af, FSH stimuleert de groei van de Follikel
2. de follikel produceert vóór de ovulatie oestrogeen, oestrogeen remt FSH en stimuleert groei baarmoederslijmvlies. 
3. Door veel Oestrogeen in bloed komt er LH uit de hypofyse, daardoor treedt de ovulatie op.
4. Na de ovulatie zorgt LH ervoor dat het follikel vet opneemt, het follikel heet dan ook wel het gele lichaam, het gele lichaam produceert nu veel progesteron, hierdoor rijpen er geen eicellen en het baarmoederslijmvlies groeit door.
5. Als de eicel niet bevrucht is neemt de productie van oestrogeen en progesteron af, de menstruatie komt weer op gang en begint de cyclus opnieuw.

11.2

Hoe ontstaat een zwangerschap?

ALs een man tijdens de geslachtsgemeenschap klaarkomt komt er ongeveer 3 ml sperma in de vagina, vlak bij de baarmoedermond. Als de vrouw net  een eisprong heeft gehad kunnen de zaadcellen een rijpe eicel tegenkomen. De eerste zaadcel dringt de eicel binnen en beide kernen versmelten met elkaar. Dit heet de bevruchting. Er kunnen geen andere zaadcellen bij. Na de bevruchting gebeuren er een aantal dingen:

• Bevruchte eicel begint te delen in eileider
• Uiteindelijk is er een bolletje cellen, bolletje gaat richting baarmoeder
• Na ong 6 dagen is de innesteling, het bolletje zet zich vast in het baarmoederslijmvlies, bolletje cellen is nu een embryo, nu is de vrouw zwanger.

Hoe ontstaat een embryo precies?

Zo gaat de innesteling van het bolletje (toekomstige embryo) in de baarmoederwand.

• na ong 5 dagen na bevruchting ontstaat de kiemschijf, holte in bolletje cellen. 
• De buitenste cellen worden vlokken die in de baarmoederslijmvlies groeien, later wordt dit de placenta.
• Tussen de vlokken en de kiemschijf (daaruit ontstaat de embryo) vormt al snel een steel; de navelstreng.

De vlokken maken het hormoon HCG

1. HCG voorkomt dat een nieuwe eicel rijpt, (vrouw wordt dus niet meer ongesteld)
2. HCG zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies niet wordt afgestoten.

Hoe voorkom je zwangerschap?

Met voorbehoedsmiddelen voorkom je dat een vrouw zwanger wordt, een voorbehoedsmiddel moet makkelijk in gebruik zijn, niet schadelijk en natuurlijk zwangerschap voorkomend zijn. Verschillende voorbehoedsmiddelen zijn:

• Condooms, vangt sperma op en beschermt tegen soa’s
• Pil, De pil bevat oestrogeen en progesteron, deze hormonen zorgen ervoor dat er geen eicellen rijpen en geen eisprong is, ook is de baarmoedermond dikker zodat zaadcellen moeilijker naar binnen komen.
• Anticonceptiepleister+hormoonstaafje, Deze geven ook hormonen af die de eisprong tegenhouden, de pleister plak je op en het staafje wordt onder je huid geplaatst.
• Spiraaltje, dit wordt door een arts in de baarmoeder geplaatst. Het maakt zaadcellen minder vruchtbaar en een bevruchte eicel kan niet innestelen en uitgroeien
• Sterilisatie, Het doorsnijden van de zaadleiders of eileiders. Er komen bij de man geen zaadcellen voor in het sperma en bij de vrouw kunnen er geen zaadcellen komen bij de man. sterilisatie is definitief

Andere methoden dat geen ‘middelen’ zijn bestaan ook, ze zijn wel onbetrouwbaar

• Coïtus interruptus, man trekt zijn penis terug uit de vagina voordat hij klaarkomt
• Periodieke onthouding, stel heeft geen geslachtsgemeenschap in vruchtbare periode

Wat kun je doen bij een noodgeval?

Als je bevrucht bent zonder dat je dat wil door bijv de pil te vergeten kan je:

1. de morning-afterpil nemen, pil onderdrukt ovulatie en voorkomt innesteling, kan alleen binnen 72 uur nadat een vrouw seks heeft gehad en hoe eerder hoe beter.
2. Als een vrouw te laat is met de morning-afterpil kan ze in een abortuskliniek het embryo uit de baarmoeder weg laten halen, dat heet abortus. Een vrouw heeft eerst een gesprek of ze het zeker weet en mag alleen als ze niet langer dan 24 weken zwanger is

11.3

Hoe veranderen moeder en kind?