Hoofdstuk 7: Eten

Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl

 

Samenvatting Nectar Thema 7 Gezond Eten Klas 2/3

7.1
Eetgewoonte                    = wat je gewend bent te eten, hoe je eet en wanneer je dat doet
Voedingsmiddelen         = alles wat je eet of drinkt
Voedingsstoffen             = bruikbare bestandsdelen van voedingsmiddelen
Voedingsvezels                = alle onverteerbare stoffen in plantaardig voedsel, die de spieren in je darmen activeren

3 functies voedingsstoffen:

• Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl
• Bouwstoffen: voor groei, ontwikkeling en herstel van cellen
• Energierijke stoffen = Brandstoffen: energie leveren
• Beschermende stoffen: tegen ziektes

Eiwitten

Bouwstof

Koolhydraten

Brandstof

Vetten

Brandstof + bouwstof

Water

Bouwstof (rol bij vervoer stoffen in je lijf)

Mineralen (zouten)

Bouwstof (bijv. kalk in bot) of beschermende stof

Vitamines

Beschermende stof

Schijf van 5:

1

Groente en fruit

Vitamine C en voedingsvezels

2

Brood, aardappelen, rijst en pasta

Zetmeel (koolhydraat), plantaardige eiwitten, vitamines, mineralen en voedingsvezels Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl

3

Zuivel, ei, vlees en vis

Eiwitten, vitamines en mineralen

4

Olie en vetten

Vetten en vitamines

5

Vocht

Water

7.2
Koolhydraten zijn suikers en zetmeel
Energie wordt uitgedrukt in kilojoule (kJ) of in kilocalorie (kcal)
1 kcal = 4,2 kJ

Energiebehoefte hangt af van:

• Activiteit (meer activiteit = meer verbruik energie)
• Leeftijd (volwassenen meer dan kinderen)
• Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl
• Geslacht (man meer dan vrouw)

BMI = Body Mass Index

Vet:

• Is een energierijke stof en een bouwstof
• Vet wordt opgeslagen onder je huid en rond organen
• Beschermt organen en tegen de kou

Cholesterol :     

• vetachtige stof die je lichaam gebruikt om nieuwe cellen te maken
• Maak je lever zelf of krijgt via voeding binnen

Teveel cholesterol > ophoping in bloedvaten > bloed stroomt minder goed > hart moet harder pompen > verhoogde bloeddruk
Ophoping in kransslagaders > hartinfarct (= deel van de hartspier krijgt te weinig zuurstof en voedingsstoffen)
Kransslagaders = aftakkingen van de aorta die het hart voorzien van bloed met zuurstof en voedingsstoffenJe kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl

Cariës = tandbederf = gaatje in tand of kies

• Ontstaat doordat bacteriën suiker in je mond omzetten in zuur
• Zuur tast glazuur Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl aan en vervolgens het tandbeen
• Fluoride in tandpasta versterkt het tandglazuur

 

• 7.3
• De 4 bouwstoffen zijn: water, eiwitten, vetten en mineralen

• Vet is bouwstof van het celmembraan
• Calcium/kalk is bouwstof voor botcellen
• Fosfor is bouwstof voor bot en tandglazuur
• Ijzer is bouwstof voor rode bloedcellen (anders bloedarmoede)

Eiwit = keten van aminozuren
Functies eiwitten:

• Opbouw van cellen/weefsels
• Organen op de plaats houden = structuureiwitten (bijv. collageen)
• Transport van stoffen in het bloed en in cellen (bijv. hemoglobine in bloedJe kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl  voor O2)
• Regeling van processen (o.a. bij afweer en vertering)

ADH = aanbevolen dagelijkse hoeveelheid
Te weinig vitamine/mineralen leidt tot gebrekziektes:

• Te weinig Vitamine A > nachtblindheid
• Te weinig Vitamine D > Engelse ziekte (= zachte en kromme botten)

Anorexia nervosa           = ‘lijnziekte’, extreem willen afvallen door verkeerd beeld eigen lijf
Boulimia nervosa             = stoornis met vreetaanvallen. Na aanval moet eten er dwangmatig uit door sporten of braken

7.4
Schimmels en bacteriën veroorzaken voedselbederf
Voedselbederf kan leiden tot > voedselinfectie (buikpijn, braken, diarree)
Schimmels bestaan uit schimmeldraden, met daarop kleine bolletjes met sporen voor de voortplanting

Bacterie:

• Eencellig
• Vermeerderen d.m.v. celdeling (generatietijd = tijd die bacterie nodig heeft om te delen)

Deling bacterie bestaat uit 4 fases:

• Lagfase:                              de aanpassingsfase
• Groeifase:                          celdelingen
• Stationaire fase:              zowel celdeling als stervende bacteriën > aantal blijft gelijk
• Afstervingsfase:              te veel gifstoffen waardoor bacteriën weer doodgaan

Conserveren = voedselbederf voorkomen of vertragen,  bijv:

• Voedsel verhitten
  • Steriliseren = heel hoge temperatuur > alle schimmels en bacteriën dood
  • Pasteuriseren = iets lagere temperatuur  > sommige bacteriën overleven  > minder lang houdbaar
• Koelen/vriezen
• Conserveermiddelen toevoegen zoals zout, suiker of azijn
• Vacuüm (luchtdicht) > geen zuurstof
• Voedsel drogen

Additieven = toegevoegde stoffen (E-nummers), zoals kleur/geur/smaakstoffen, conserveermiddelen, emulgatoren (laten water en vet goed mengen), anti-oxidanten en stabilisatoren

7.5
3 type ziekteverwekkers:

• Bacterie
  • Veel bacteriën maken toxinen = gifstoffen
• Schimmels
  • Veel schimmels maken ook toxinen = gifstoffen

• Parasieten = organisme die alleen kan overleven in of op ander organisme (de gastheer)

Schadelijke stoffen in milieu:

• Zware metalen (o.a. nierschade en schade zenuwstelsel)
• Dioxine en PCB’s (ontstaan bij verbranding van stoffen met chloor er in, zelfs kankerverwekkend)Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl

Resten van bestrijdingsmiddelen en medicijnen in milieu

• Ophoping in productieketen

Dosis = hoeveelheid van een stof
Toxische stof = giftige stof
No-effect-level = hoeveelheid v.d. stof waaraan organismen langdurig blootgesteld kunnen worden zonder dat er schade op treedt
ADI = aanbevolen dagelijkse inname = hoeveelheid stof per kilogram lichaamsgewicht die je elke dag mag binnen krijgen zonder ziek te worden
Risico = gevaar x blootstelling

Je kan ook handig biologie leren op biologiepagina.nl