Hoofdstuk 4: waarnemen en reageren

4.1 Waarnemen

Zintuig: een orgaan dat reageert op een prikkel

Prikkel: invloed uit je omgeving, milieu

Voorbeelden van prikkels :

• Uitwendig: licht, geluid, geur, aanraking
• Inwendig: honger, dorst, pijn
• Impuls: elektrisch stroompje dat via zenuwstelsel word begeleid naar hersenen

Orgaan

Zintuigen

Adequate prikkel

Oog

Lichtzintuig

Licht

Oor

Gehoorzintuig

Geluid

Neus

Reukzintuig

Geurstoffen

Tong

Smaakzintuig

Smaakstoffen

Huid en tong

Warmtezintuig

Koudezintuig

Tastzintuig

Pijnzintuig

Hogere temperatuur

Lagere temperatuur

Structuur/voelt

pijn

Prikkel>zintuig>impuls>zenuw>hersenen>impuls>zenuw>spier

Zie bijlage voor schematische weergave van het zenuwstelsel van de mens.

hersenen + ruggenmerg= centraal zenuwstelsel

Alle reacties op prikkels samen is je gedrag

Drempelwaarde: minimale sterkte van een prikkel

Gewenning: als een prikkel enige tijd aanhoudt, ontstaan er in de zintuigcellen minder impulsen

4.2 Zien en horen

Zie bijlage voor schematische weergave van het oog.

Wat je kan zien bij het oog :

• Wenkbrauwen/wimpers/oogleden: beschermen je ogen tegen stof + zweet
• Traanklieren : produceren traanvocht, traanvocht beschermt het oog tegen uitdroging en spoelt prikkenende stoffen weg.
• Traanbuizen : Bij overtollig traanvocht wordt het door de buizen naar de neusholte gebracht.
• Oogkassen: holtes in schedel waar ogen in liggen.

Delen in het oog

• Oogspieren: Draaien het oog naar de gewenste richting.
• Hard oogvlies (wit): Stevig, beschermt het binnenste van het oog.
• Hoornvlies (doorzichtig ) : de voortzetting van het harde oogvlies.
• Vaatvlies : Bevat veel bloedvaten, zorgt voor de voeding van het oog.
• Iris/regenboogvlies : de voorzetting van het vaatvlies aan de voorkant.
• Pupil : opening iris

Delen van je oor

• oorschelp : Vangt geluiden/trillingen op
• gehoorgang : Geleidt geluiden naar het trommelvlies.
• Trommelvlies : wordt door geluiden aan het trillen gebracht
• Gehoorbeentjes: hamer aambeeld stijgbuigel, liggen in de trommelholte. Geven trillingen van het trommelvlies door aan het slakkenhuis.
• Slakkenhuis : bevat een vloeistof en zintuigcellen. Ze zintuigcellen worden geprikkeld door trillingen, dan ontstaat er een impuls.
• Gehoorzenuw : geleid de impuls naar de hersenen.
• Buis van Eustachius: Verbind de trommelholte met de keelholte, bij slikken gaat de buis open, hierdoor wordt de luchtdruk aan allebei de kanten gelijk.

Oorschelp>gehoorgang>trommelvlies>gehoorbeentjes>slakkenhuis

4.3 Proeven, ruiken, voelen

De tong

In de zijkanten van de groefjes in de tong liggen smaakknopjes.

• In de smaakknopjes liggen zintuigcellen
• Er zijn aparte knopjes voor de smaken: zoet, zuur,zout en bitter.
• Het proeven van smaken komt ook door de geur van het reuk zintuig.

4.4 Zenuwstelsel

Gevoelszenuw>schakelzenuw> bewegingszenuw.

4.5 Reageren

Bewuste beweging:
Zintuig --> gevoelszenuwcel --> schakelzenuwcel --> hersenen --> schakelzenuwcel --> bewegingszenuwcel --> spier trekt samen (=beweging)

Onbewuste beweging/reflexen:
Zintuig --> gevoelszenuwcel --> schakelzenuwcel --> bewegingszenuwcel --> spier trekt samen (=beweging)