ANW HFDST 6
De maan en de sterren bewegen van oost naar west. De maan draait de zelfde richting als dat de aarde om haar as draait, de maan gaat in 29½ dag om de aarde.
Schijngestalten: de vormen die de maan aanneemt
Nieuwe maan: de maan staat tussen de zon en de aarde, maan word van achter verlicht en de kant van de aarde is dus donker: nacht.
Winter: zon staat lager, het is kouder en het is minder lang licht.
De aarde draait om zijn as en in een jaar om de zon.
Zonnewijzers: opkomst zon: schaduw het langst
Kalenders: Egyptenaren konden aan de hand van de ster Sirius zien wanneer de Nijl buiten de oever zou treden, en wisten dus wanneer ze moesten zaaien of oogsten. 2 soorten kalenders: via de zon of via de maan (de oudste kalender, de verschillende fase’s)
In 365,25 draait de aarde één keer om de zon: zonnejaar, na 12 omlopen van de maan, blijven er nog dagen over (van het jaar).
Kalender: 12 maanden, 20/31 dagen, februari: 28. Om het gelijk te laten lopen met het zonnejaar, is het om de 4 jaar: februari 29 dagen: schrikkeljaar.
De aarde om haar as naar het oosten.
Toen het spoorwegennet werd uitgebreid, werden de verschillende tijden pas een probleem: ’spoortijd’.
Biologische klok: bv, wakker worden om dezelfde tijd, zonder dat je wekker gaat: bioritme
De biologische klok zit in het voorste deel van de hypothalamus: is via de een zenuw met het oog verbonden, door het licht en donker, word de biologische klok gelijkgezet aan het ritme van de zon.
(seksueel gedrag, stofwisseling, hormoonproductie en winterslaap zijn vb’en)
Jetlag: reizigers die last hebben met het aanpassen aan de plaatselijke tijd. (of ploegendienst).
Nullijn loopt gelijk aan Greenwich, oostelijk van Greenwich is het later op de dag, Westelijk vroeger.
Als je over de datumgrens vliegt, veranderd naast de tijd ook de datum.
Na 1901 (eerste radiotechnisch signaal) konden ze tijdsignalen ontvangen en zenden: gelijke tijden.
In de zomer is het warmer omdat als de zon lager bij het aardoppervlakte zit, maar een kleiner oppervlakte word verwarmd.
Hoe dichter je bij de evenaar woont, hoe kleiner het verschil is tussen de seizoenen.
In de tropen zijn maar 2 seizoenen.
De aarde staat niet precies recht met de denkbeeldige noord/zuid as. Maar onder een hoek van 23,5°. De aardas blijft altijd in de richting van de Poolster wijzen.
Als de noordpool naar de zon is gericht is het bij ons zomer, op de zuidpool komt de zon maanden niet meer op: poolnacht. Een halfjaar later is het bij ons winter.
Getij: het stijgen (vloed) en het dalen (eb) van het zeeniveau. (getij duurt: 12 en 25 minuten)
Als het water de kust af stroomt: ebstroming, dat heeft een snelheid van 1 a 2 km p/u.
Zwaartekracht: de aantrekkingskracht tussen de maan en de aarde, aan de kant van aarde die naar de maan is toegekeerd, is de zwaartekracht groter.
De getij krachten proberen de aarde tot een eivorm te trekken. Het water komt dus hoog te staan (getrokken), als de aarde draait verschuift het hoge water mee: eb in dat andere gebied.
Doordat de maan in een maand om de aarde draait, gaat de maan gedurende een dag steeds een stukje verder, dus is de getij tijd langer.
Zonsverduistering: de maan staat precies tussen de zon en de aarde. Duurt max. 7 minuten.
Volle maan: de aarde staat tussen de zon en de maan in.
Maansverduistering: de volle maan zit in de schaduw van de aarde. Duurt 45 minuten.
Gedeeltelijke verduistering: word de maan maar gedeeltelijk verduisterd.
De banen van de aarde en de maan maken een hoek van 5°.
De zon staat in het centrum van de zonnestelsel. Om de zon draaien negen planeten, waaronder de aarde.Mars is kleiner dan de aarde. Jupiter is groter dan de aarde. (grootste)
Om de meeste planeten draaien manen, aarde:1, jupiter: 16
Binnenplaneten: Mercurius en Venus staan dichter bij de zon dan de aarde.
Buitenplaneten: de andere 6 planeten
Planetoïden: gordel van duizenden kleine tot grote rotsblokken met een maximale omvang van enkele tientallen kilometer tussen de planeten Mars en Jupiter.
Russische ruimtevaartuigen - Venus
Amerikaanse “ - Mars
1997, NASA, lanceerde twee kleineruimtevaartuigen: de Voyagers, naar Jupiter en Staturnus, daarna naar Uranus en Neprunus.
Ze verzamelden mooie opnamen, informatie over de oppervlakten, samenstelling van hun atmosfeer en temperatuur, er werden ook nieuwe manen ontdekt.
Zonnevlekken: zwarte vlekken op de zon, ontstaan door het magnetische veld van de zon. In een periode met veel zon, ondervinden de radio en tv last van storingen in de atmosfeer.
Eens in de 10 jaar kan je met het blote oog een komeet zien. Vroeger dacht men dat het onheil verkondigde.
Kometen bestaan uit stof en ijs, ze bewegen in een langgerekte baan om de zon, als ze dicht bij de zon komen, verdampt het ijs, dat is een staart van ijlgas.
Meteoren/vallende sterren: stofjes of steentjes uit de ruimte botsen met grote snelheid tegen de aarde. De luchtwrijving is zo groot dat je een lichtflits ziet.
Grote stenen overleven de tocht door de dampkring en slaan in op de aarde, overgebleven stukken worden meteorieten genoemd.
Zonnestelsel:
Wolk van gas en stof - door zwaartekracht samengetrokken - werd platte schijf door het ronddraaien - het meeste kwam in het midden (de zon) - materialen klonterden samen (planeten)
Het heelal is dus opgebouwd uit de zelfde atomen (bouwstoffen) als de als alles hier op aarde.
Sterrenbeelden: denkbeeldige lijnen tussen sterren. Veel Grieken hebben ze bedacht: grote beer.
Orion: was in de Griekse mythologie een reusachtige jager. De rode ster heet Bestelgeuze: oksel van de reus (arabisch)
Bestelgeuze is 750x groter dan de zon
Sterren geven licht. Planeten weerkaatsen licht.
De sterren zijn zo heet omdat e zwaartekracht groot is, de druk wordt daardoor groot en de temperatuur word hoog.
Afstand tussen zon en aarde: 150 milj. Km
Licht: 300 000 km p/s
Zonlicht: 550 sec. naar de aarde
Lichtjaar: de afstand die licht aflegt in een jaar
Doordat het zolang duurt, kijk je in het verleden, de ster zond vroeger al uit, en je ontvangt het nu pas.
Je pupil word groter als het donker is, er valt dus meer licht in, het kan wel 20 min. duren voordat het je ogen gewend zijn aan het donker.
Bij een telescoop wordt het invallende licht gebundeld (vergrootglas), waardoor je dingen beter kan zien, de telescoop vergroot het ook nog.
De eerste telescopen waren buizen met lenzen erin.
Tegenwoordig wordt het licht gebundeld door een hol geslepen spiegel.
Lens: kan uitsluitend aan de randen worden vastgemaakt - lens vervormt door gewicht - onscherp
Spiegel: spiegel aan de onderkant - veel meer steun - kunnen grotere telescopen maken
1930 = pluto ontdekt
Men maakte een fototoestel vast aan een telescoop, zodat ze niks meer hoefde te tekenen of op te schrijven.
Fototoestel licht op negatief:
- grotere lensopening
- langer belichten (sluitertijd)
Hoe langer de belichtingstijd (sluiter open), hoe meer details op de foto zichtbaar zijn.
Je krijgt nu ook gas en stofwolken te zien.
De lijnen in het spectrum van zonlicht ontstaan doordat het licht door atomen gaat (door gas) - zwart
ontstaan als het licht door gassen in de buitenlaag van de zon gaan.
Atoomsoorten: waterstof, zuurstof of ijzer
Hoe korter de golflengte, hoe hoger de temperatuur.
Uit het spectrum van sterren is samenstelling en temperatuur te bepalen.
Fotografie voor sterrenkundige:
- lastig en tijdrovend om in computer te zetten
- moeilijk om af te leiden hoeveel licht er is opgevangen
- fotorolletje is niet voor elke golflengte gevoelig
CCD- chip: Charged Coupled Device
Er zitten tienduizenden cellen op, elke cel geeft een elektrische signaaltje als er lucht op valt - wordt digitaal signaal - stuurt het naar pc
De maan en de sterren bewegen van oost naar west. De maan draait de zelfde richting als dat de aarde om haar as draait, de maan gaat in 29½ dag om de aarde.
Schijngestalten: de vormen die de maan aanneemt
Nieuwe maan: de maan staat tussen de zon en de aarde, maan word van achter verlicht en de kant van de aarde is dus donker: nacht.
Winter: zon staat lager, het is kouder en het is minder lang licht.
De aarde draait om zijn as en in een jaar om de zon.
Kalenders: Egyptenaren konden aan de hand van de ster Sirius zien wanneer de Nijl buiten de oever zou treden, en wisten dus wanneer ze moesten zaaien of oogsten. 2 soorten kalenders: via de zon of via de maan (de oudste kalender, de verschillende fase’s)
In 365,25 draait de aarde één keer om de zon: zonnejaar, na 12 omlopen van de maan, blijven er nog dagen over (van het jaar).
Kalender: 12 maanden, 20/31 dagen, februari: 28. Om het gelijk te laten lopen met het zonnejaar, is het om de 4 jaar: februari 29 dagen: schrikkeljaar.
De aarde om haar as naar het oosten.
Toen het spoorwegennet werd uitgebreid, werden de verschillende tijden pas een probleem: ’spoortijd’.
Biologische klok: bv, wakker worden om dezelfde tijd, zonder dat je wekker gaat: bioritme
De biologische klok zit in het voorste deel van de hypothalamus: is via de een zenuw met het oog verbonden, door het licht en donker, word de biologische klok gelijkgezet aan het ritme van de zon.
(seksueel gedrag, stofwisseling, hormoonproductie en winterslaap zijn vb’en)
Jetlag: reizigers die last hebben met het aanpassen aan de plaatselijke tijd. (of ploegendienst).
Nullijn loopt gelijk aan Greenwich, oostelijk van Greenwich is het later op de dag, Westelijk vroeger.
Als je over de datumgrens vliegt, veranderd naast de tijd ook de datum.
In de zomer is het warmer omdat als de zon lager bij het aardoppervlakte zit, maar een kleiner oppervlakte word verwarmd.
Hoe dichter je bij de evenaar woont, hoe kleiner het verschil is tussen de seizoenen.
In de tropen zijn maar 2 seizoenen.
De aarde staat niet precies recht met de denkbeeldige noord/zuid as. Maar onder een hoek van 23,5°. De aardas blijft altijd in de richting van de Poolster wijzen.
Als de noordpool naar de zon is gericht is het bij ons zomer, op de zuidpool komt de zon maanden niet meer op: poolnacht. Een halfjaar later is het bij ons winter.
Getij: het stijgen (vloed) en het dalen (eb) van het zeeniveau. (getij duurt: 12 en 25 minuten)
Als het water de kust af stroomt: ebstroming, dat heeft een snelheid van 1 a 2 km p/u.
Zwaartekracht: de aantrekkingskracht tussen de maan en de aarde, aan de kant van aarde die naar de maan is toegekeerd, is de zwaartekracht groter.
De getij krachten proberen de aarde tot een eivorm te trekken. Het water komt dus hoog te staan (getrokken), als de aarde draait verschuift het hoge water mee: eb in dat andere gebied.
Doordat de maan in een maand om de aarde draait, gaat de maan gedurende een dag steeds een stukje verder, dus is de getij tijd langer.
Volle maan: de aarde staat tussen de zon en de maan in.
Maansverduistering: de volle maan zit in de schaduw van de aarde. Duurt 45 minuten.
Gedeeltelijke verduistering: word de maan maar gedeeltelijk verduisterd.
De banen van de aarde en de maan maken een hoek van 5°.
De zon staat in het centrum van de zonnestelsel. Om de zon draaien negen planeten, waaronder de aarde.Mars is kleiner dan de aarde. Jupiter is groter dan de aarde. (grootste)
Om de meeste planeten draaien manen, aarde:1, jupiter: 16
Binnenplaneten: Mercurius en Venus staan dichter bij de zon dan de aarde.
Buitenplaneten: de andere 6 planeten
Planetoïden: gordel van duizenden kleine tot grote rotsblokken met een maximale omvang van enkele tientallen kilometer tussen de planeten Mars en Jupiter.
Russische ruimtevaartuigen - Venus
Amerikaanse “ - Mars
1997, NASA, lanceerde twee kleineruimtevaartuigen: de Voyagers, naar Jupiter en Staturnus, daarna naar Uranus en Neprunus.
Ze verzamelden mooie opnamen, informatie over de oppervlakten, samenstelling van hun atmosfeer en temperatuur, er werden ook nieuwe manen ontdekt.
Eens in de 10 jaar kan je met het blote oog een komeet zien. Vroeger dacht men dat het onheil verkondigde.
Kometen bestaan uit stof en ijs, ze bewegen in een langgerekte baan om de zon, als ze dicht bij de zon komen, verdampt het ijs, dat is een staart van ijlgas.
Meteoren/vallende sterren: stofjes of steentjes uit de ruimte botsen met grote snelheid tegen de aarde. De luchtwrijving is zo groot dat je een lichtflits ziet.
Grote stenen overleven de tocht door de dampkring en slaan in op de aarde, overgebleven stukken worden meteorieten genoemd.
Zonnestelsel:
Wolk van gas en stof - door zwaartekracht samengetrokken - werd platte schijf door het ronddraaien - het meeste kwam in het midden (de zon) - materialen klonterden samen (planeten)
Het heelal is dus opgebouwd uit de zelfde atomen (bouwstoffen) als de als alles hier op aarde.
Sterrenbeelden: denkbeeldige lijnen tussen sterren. Veel Grieken hebben ze bedacht: grote beer.
Orion: was in de Griekse mythologie een reusachtige jager. De rode ster heet Bestelgeuze: oksel van de reus (arabisch)
Bestelgeuze is 750x groter dan de zon
Sterren geven licht. Planeten weerkaatsen licht.
De sterren zijn zo heet omdat e zwaartekracht groot is, de druk wordt daardoor groot en de temperatuur word hoog.
Afstand tussen zon en aarde: 150 milj. Km
Zonlicht: 550 sec. naar de aarde
Lichtjaar: de afstand die licht aflegt in een jaar
Doordat het zolang duurt, kijk je in het verleden, de ster zond vroeger al uit, en je ontvangt het nu pas.
Je pupil word groter als het donker is, er valt dus meer licht in, het kan wel 20 min. duren voordat het je ogen gewend zijn aan het donker.
Bij een telescoop wordt het invallende licht gebundeld (vergrootglas), waardoor je dingen beter kan zien, de telescoop vergroot het ook nog.
De eerste telescopen waren buizen met lenzen erin.
Tegenwoordig wordt het licht gebundeld door een hol geslepen spiegel.
Lens: kan uitsluitend aan de randen worden vastgemaakt - lens vervormt door gewicht - onscherp
Spiegel: spiegel aan de onderkant - veel meer steun - kunnen grotere telescopen maken
1930 = pluto ontdekt
Men maakte een fototoestel vast aan een telescoop, zodat ze niks meer hoefde te tekenen of op te schrijven.
Fototoestel licht op negatief:
- grotere lensopening
Hoe langer de belichtingstijd (sluiter open), hoe meer details op de foto zichtbaar zijn.
Je krijgt nu ook gas en stofwolken te zien.
De lijnen in het spectrum van zonlicht ontstaan doordat het licht door atomen gaat (door gas) - zwart
ontstaan als het licht door gassen in de buitenlaag van de zon gaan.
Atoomsoorten: waterstof, zuurstof of ijzer
Hoe korter de golflengte, hoe hoger de temperatuur.
Uit het spectrum van sterren is samenstelling en temperatuur te bepalen.
Fotografie voor sterrenkundige:
- lastig en tijdrovend om in computer te zetten
- moeilijk om af te leiden hoeveel licht er is opgevangen
- fotorolletje is niet voor elke golflengte gevoelig
CCD- chip: Charged Coupled Device
Er zitten tienduizenden cellen op, elke cel geeft een elektrische signaaltje als er lucht op valt - wordt digitaal signaal - stuurt het naar pc
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden