Hoofdstuk 3 (3.1 ziek en gezond)

3.1 ziek en gezond
Definitie van gezondheid-> gezondheid is meer dan het ontbreken van ziekte. Gezondheid is de toestand van volledig lichamelijk geestelijk en maatschappelijk welzijn. Kritiek-> niemand is volledig gezond, dus iedereen is ziek. Mensen met erge ziekte (diabetes, suikerziekte) willen niet ziek gevonden worden. Het hart is een belangrijk orgaan in ons lichaam. Zonder het hart zouden we niet kunnen leven. Als ons hart teveel afwijkt van de standaard, is het hart ziek
Dokters vinden iemand ziek als je de afwijking kunt zien/voelen. Maar bij rugpijn is iets persoonlijks niet te zien. (depressie, moeheid, jeuk) Moe zijn= niet verder kunnen. 2% van de Nederlanders is abnormaal snel moe, zonder zware inspanningen. Oorzaken: kanker, chronische infectie, bloedarmoede (lichamelijk) slecht slapen, stress, hevige emoties, depressie, vervelen (geestelijk). ME-> chronische moeheidsyndroom. Een raadsel. Patiënten zeggen dat het lichamelijk is, dokters weten het nog niet. Hoe kijken mensen tegen ziekte aan? Oosters denken-> evenwicht zeer belangrijk. (China). In alle mensen 2 krachten-> yin en yang. Yang = mannelijke energie, actief en creatief. Yin-> vrouwelijke energie, passief en ontvangend. Zorgen voor harmonie. Gezond-> yin en yang in balans. Ziekte-> één van de twee krachten overheerst. Beter worden-> evenwicht zoeken. Je moet de juiste voeding gaan eten. Langer koken, gebruik van zout en sterke verhitting meer yang. Kort koken, weinig zout meer yin. Ook acupunctuur zorgt voor de harmonie. Winti-> religie waar voorouders en geesten een belangrijke rol spelen. Ziekte is een straf voor het beledigen van een geest of voorouder. Winti genezer-> geneest met rituelen (trance of wassen) hij probeert je te bevrijden van boze geesten. Landen rond Middellandse Zee- veel drama tijdens ziekte. In de dorpen werken mensen samen heel hard, het enige excuus voor niet werken is ziekte. Een patiënt wil door veel drama laten zien dat hij niets kan omdat hij/zij ziek is. Vroeger dachten dokters-> ongrijpbare levenskracht stuurt lichaam. 1800-> verandering, F. Wöhler maakte ureum, bestanddeel urine. Menselijke lichaam bleek vat van chemie. Moderne natuurwetenschappelijke geneeskunde ontstond. Vanaf toen werkten dokters met feiten, geen hocus pocus meer. Het bloed gaat bij elke hartslag via slagaders, haarvaten en aderen in 30 seconden weer terug naar het hart. Het circuleert, vervoer zuurstof en voedsel. Elke hartslag-> 30-60 gr. Bloed slagaders ingepompt. Snelheid bloed= 7 m. per seconde. Gezond hart-> standaard hart, wijkt het teveel af-> ziek hart. Hoe komen artsen aan kennis als: roken veroorzaakt longkanker, pil is veilig en sport is goed voor het hart. Antwoord->grote onderzoeken houden en conclusies trekken. (simpelweg tellen) Lichaam als ding beschouwen-> grote successen. Grote kracht moderne geneeskunst= veralgemenisering (iedereen zelfde geneesmiddelen, therapie enz.) Nadeel-> klacht dat je als nummer wordt behandeld en niet als patiënt. Daarom is alternatieve geneeskunde populair. De geneeskunde op nw- basis ziet de mens als een lichaam met storingen die dikwijls op gestandaardiseerde manieren te verhelpen zijn. Arts beschouwt hart als machine (bloedpomp); lichaam is echter machine met ingebouwd aanpassingsvermogen bv. wisselende temperatuur, inspanningen, emotie. 3.2 ziekte als raadsel

In 1846 krijgt dokter Semmelweis een baantje als assistent bij een kraaminrichting. Hij doet onderzoek naar de kraamvrouwenkoorts. Semmelweis heeft belangrijk werk geleverd door te bewijzen dat hygiëne erg belangrijk is. Semmelweis maakt onbewust gebruik van de nw- methode: hierbij toets je of een hypothese juist is door dit af te leiden uit de resultaten van de experimenten: probleem>hypothese>voorspelling>experiment>resultaat>hypothese bevestigd of verworpen. Indien verworpen opnieuw hypohese. Zijn onderzoek betrof het zoeken naar de oorzaak van kraamvrouwenkoorts. In 1846 was het heel gewoon dat je aan kraamvrouwenkoorts stierf. Verschijnselen: koorts, dorst, snelle polsslag, vlekken op huid, ontstoken organen. Hij gaat hierbij niet uit van onbewezen verklaringen maar ordent feiten en cijfers. Er zijn 2 afdelingen ; op de 1e: vrouwen die worden geholpen door studenten
op de 2e: geholpen door vrouwen die worden opgeleid tot vroedvrouw
Op de eerste afdeling is de kraamkoorts veel erger. Hypothese: mannen te hardhandig>onzin
Hypothese 2: rugligging i.p.v. zijligging>na toetsing: onzin. Derde hypothese: na sectie van een vriend die overlijdt aan verwonding, ziet hij dat de organen dezelfde aantastingen hebben als de vrouwen> laat studenten handen wassen na sectie en sterftecijfer daalt van 30/100 naar 1/100. Nadien blijkt dat infectie niet alleen kan komen van lijken maar ook van verwonding van levenden (pus). De oplossing kreeg hij na de dood van zijn vriend. Hij ontdekt dat de ziekte komt van de doktoren zelf, doordat ze hun handen niet goed wassen. Hij voert de regel in dat iedereen zijn handen moet wassen tot dat de lijkengeur verdwenen is. En het werkt. Het sterftecijfer liep van 18 op de 100 naar 1 op de 100. Hij had gelijk, maar hij kreeg geen gelijk. Hij stierf later ineen gekkenhuis aan de gevolgen van een eerder opgelopen infectie. Semmelweis zet alle feiten op een rijtje. De studenten die eerst een lijk hebben onleed gaan direct erna naar de vrouwen op de kraamafdeling. Nog steeds sterven er veel vrouwen. Semmelweis vindt dit absurd en trekt weer aan de bel bij de commissie. Deze zet een onderzoek in. Ze zeggen dat het door overbevolking op die afdeling komt terwijl de andere afdeling voller en kleiner is. Andere mogelijkheid: op de ene afdeling komen vroedvrouwen op de andere studenten die de vrouwen te hard behandelen. Dit vind Semmelweis onzin. Semmelweis verzamelde feiten. Hij bedacht hypothesen (verwachtingen die je moet controleren). Eerste hypothese blijkt onzin. Hij komt er achter dat het aan iets op de afdeling moet liggen. Semmelweis was de bedenker van het natuurwetenschappelijk onderzoek. Nu is dat wel veranderd. De onderzoekers gebruiken eerst proefdieren, voordat ze het op mensen gebruiken
Semmelweis heeft gelijk, maar gelijk kreeg hij niet, daarvoor ishij te emotioneel, te rechtlijning en te weinig diplomatiek. Dubbelblind onderzoek: artsen geloven niet zomaar wat andere artsen beweren, ze willen daarvoor bewijs, hoe sterker de bewerkingen, hoe sterker het bewijs, dan moet je een dubbelblind onderzoek doen, een dubbelblind onderzoek is dus een streng vergelijkend warenonderzoek bij patiënten. 3.3 Ziektekiemen
Tot 150 jaar geleden geloofde men in de "generatio spontanea", dit is het spontaan ontstaan van ziektekiemen uit dode stof. Dus geloofde men niet in het effect van hygiëne. (Semmelweis). In 1683 ontdekte Antonie van Leeuwenhoek reeds de eerste micro-organismen, maar hij zag nog niet het verband met ziekte (geen koppeling oorzaak - gevolg). Niemand geloofde hem. Dat deden Pasteur en Koch 200 jaar later. In 1861 bewees Pasteur het bewijs dat er micro-organismen bestonden. Hij vond ook een manier om voedsel houdbaar te maken (pasteuriseren=enkele minuten sterk verhitten en dan luchtdicht afsluiten bv. wijnboeren) maatschappelijk relevant. In 1876 ontdekte de Duitser Koch dat 1 bepaald micro-organisme 1 bepaalde ziekte veroorzaakt.(miltvuurbacil koe -- muis -- 20 muizen; isoleerde uit milt van zieke muis dezelfde bacil). Zo overtuigde hij de medische wereld door de strenge logica van zijn "reproduceerbaar" experiment. Hij ontdekte eveneens de tuberkelbacil (toen ergere ziekte dan kanker nu). Hij bepaalde de voorwaarden om met zekerheid vast te stellen welk micro-organisme welke ziekte veroorzaakt: 1.Op de zieke plek is het micro-organisme in grote getale aanwezig
2.Dit micro-organisme kan bij elke patiënt die deze ziekte heeft gevonden worden. 3.Het micro-organisme is uit de zieke delen te isoleren en in zuivere vorm verder te kweken. 4.Proefdier dat met dit gekweekte micro-organisme wordt besmet, krijgt dezelfde ziekte als de patiënt. Toen Koch in 1882 de bacil ontdekte die verantwoordelijk was voor tuberculose was hij op slag wereldberoemd. Er stierven in die tijd veel mensen aan tbc. Pasteur zij dat de chirurgen hun handen moesten wassen en hun gereedschap moesten verwarmen tot 1500 graden om eventuele bacillen te doden. De eerste arts die hier wat op uit deed was de Engelse chirurg Lister. Hij overtuigde zijn collega’s door het succes hiervan en toen ging het snel. Pasteur ontdekte ook het pasteuriseren. Dit houdt in: eerst verhitten en dan luchtdicht afsluiten. Dit bleek de redding voor de Franse wijnindustrie. De Engelse chirurg Lister begreep dat de hele operatiezaal onder de bacteriën zat en was de eerste die kiemvrij ging opereren; steriliseerde instrumenten; gebruikte carbol (later niet meer); later verband en operatiekleding in stoomketel; gebruik gummihandschoenen en mondkapjes. Bederf van voedsel kan men tegen gaan door overmaat suiker of zout: binden water waardoor bacteriën, schimmels, virussen omkomen van de dorst. Effectiefste echter is pasteuriseren. Cholera>besmettelijke ziekte>200 jaar geleden naar Europa>mensen leefden in smalle, benauwde binnenplaatsen, vuile stegen met veel afval en open riolen> ene cholera epidemie na de andere. Openbare hygiëne moest worden aangepakt. Waterleiding, riolering en goede huisvesting zijn effectievere maatregelen tegen de verspreiding van ziektekiemen en de invloed van deze sanitaire maatregelen op onze levensverwachting zijn veel groter geweest dan die van de geneeskunde. Hygiëne is nu goed geregeld. Riolen zijn aangelegd en de operaties zijn minder gevaarlijk. El-Tor is een nieuwe variant van cholera die zo gevaarlijk is omdat iemand drager kan zijn en daardoor de ziekte verspreidt zonder het zelf te weten. 3.4 Vaccineren
Middel tegen alle ziekten bestaat niet; middel moet werken tegen heleboel ziekten, goedkoop zijn, makkelijk toe te dienen en vooral preventief werken=vaccin. Sommigen onnatuurlijk of in strijd met God. Hoe beschermt vaccin tegen ziekte? Werking menselijk afweersysteem belangrijk. Pasteur was eerste die op wetensch. basis vaccins maakte tegen besmettelijke ziekten maar de eerste die het toepaste was Edward Jenner, die entte eens een jongen in met vaccin, de jongen werd immuun tegen de pokken (waarin totaal zo’n 60 mil. aan zijn gestorven). Pasteur deed per ongeluk mislukte proef met cholera bij kippen. Daaruit bleek dat de twee weken oude kweek te zwak was om kippen ziek te maken, maar dat het wel gebruikt kon worden om de productie van afweerstoffen tegen cholera te stimuleren. (kippen werden immuun tegen nieuwe besmetting). Besmetting met verzwakte ziektekiemen maakt niet ziek, maar immuun tegen de ziekte. Tiomf van Pasteur: jongetje gered van hondsdolheid door vaccin. Als een bacterie je lichaam binnendringt komt je afweersysteem in werking: Macrofagen (witte bloedcellen, veelvraten) omhullen de bacteriën en schakelen de indringers zo uit. Andere witte bloedcellen zijn de T en B cellen: als het afweersysteem bij een infectie actief wordt, herkennen T cellen geïnfecteerde lichaamscellen en vernietigen die en bovendien maken ze de B cellen actief; deze B cellen maken de antistoffen actief die de aangetaste lichaamscellen merken. Deze gemerkte lichaamscellen worden aangepakt door de macrofagen. Elk type B cel kan 1 soort aantasting herkennen. B cellen die antistoffen produceren leven maar enkele dagen. Gelukkig zijn er T en B geheugencellen die jaren in leven blijven
Als diezelfde ziekte dan weer komt ben je immuun. Drie oorzaken van een slecht afweersysteem: 1.Er worden geen goede T en B cellen gevormd

2.Medicijnen die afweersystemen aantasten(chemokuur) 3.Virussen die afweersystemen vernietigen (aids-virus) Door vaccinatieprogramma's wordt de Nederlandse bevolking beschermd tegen gevaarlijke infectieziekten: DKTP(difterie, kinkhoest, tetanus, polio), BMR(bof, mazelen, rode hond), sinds 1992 nekkramp. Polio epidemie in Nederland 1929, eerste vaccin in 1959 (polio = verlamt spieren>longen). Nu kleine plaatselijke epesimieën om de zoveel jaar. Staphorst (1971), Veluwe (1978) en Streefkerk (1992). 2 grote bevolkingsgroepen wijzen vaccins af: bepaalde kerkgenootschappen (God brengt over mij wat Hij over mij bescheiden heeft) en aanhangers van de alternatieve geneeswijze want vaccins zouden natuurlijk afweersysteem verzwakken.( 400.000 mensen niet ingeënt; 60.000 om religieuze redenen>hier polio>besloten
Ziektekiemen veranderen en nieuwe gevaarlijke ziektekiemen ontstaan. Wetenschappelijk onderzoek naar oorzaak, preventie en behandeling van infectieziekten blijft daarom actueel. Bv. Aids-virus: vaccins ertegen te duur (45.000 gulden/jaar); proefdieren zijn er niet want chimpansee wordt na infectie niet eens ziek en vaccins wekken nog onvoldoende antistoffen op. 90% aids patiënten-> ontwikkelingslanden. Het uiterlijk van het HIV-virus verandert steeds, en een stukje van het virus is niet genoeg voor de antilichamen; het ene vaccin helpt niet bij een andere vorm.