Artikel 17, 18, 19, 25, 26

ARTIKEL 17

o Een gezonde leefwijze met veel lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd dieet kan allerlei welvaartsziekten voorkomen.
o Condoomgebruik helpt tegen de verspreiding van SOA’s.
o Sociale omstandigheden waaronder iemand opgroeit zijn van invloed op de geestelijke gezondheid. (stabiel, liefhebbende omgeving is van belang voor een gezonde ontwikkeling)
o Het aantal tienerzwangerschappen is gestegen en er vinden steeds meer abortussen plaats.
o Oorzaken hoeveelheid abortussen:
- Thuis niet over seks praten.
- Niet naar de huisarts durven.
- Dure anticonceptiemiddelen.
o De overheid schakelt artsen of ander mensen uit de gezondheidszorg in om op grote schaal mogelijke patiënten op te sporen, op te roepen en te behandelen. Dit is uit voorzorg om ziektes te voorkomen en/ of vroegtijdig te behandelen.
o Voorlichtingscampagnes worden gevoer om te voorkomen dat bepaalde bevolkingsgroepen ziek worden.
o Om te voorkomen dat een gevaarlijke besmettelijke ziekte zich sterk verspreidt en zich tot een epidemie ontwikkelt, worden de mensen die tot de risicogroepen behoren opgeroepen om zich preventief te laten vaccineren. (bv. Griepprik voor ouderen)
o Screening/bevolkingsonderzoek: het controleren van grote groepen van de bevolking op ziekten of afwijkingen.
o Hielprik: Het bloed van een baby wordt onderzocht op de stofwisselingsziekte PKU. Zonder behandeling ontwikkelen de hersenen van zo’n baby zich niet goed.
o Vrouwen in de leeftijd tussen de 30 en 60 jaar worden elke vijf jaar opgeroepen om een uitstrijkje van de baarmoederhals te laten maken. Tussen hun 50e en 75e krijgen ze iedere twee jaar een uitnodiging voor borstonderzoek.
o Eén op de 8 jongeren heeft overgewicht, en men verwacht dat eenderde deel hiervan ook als volwassene overgewicht blijft houden.
o De schadelijke of ongewenste gevolgen van ongezond gedrag zijn pas na langere tijd merkbaar, hierdoor zijn mensen makkelijker geneigd om daar geen rekening mee te houden. Sociale aspecten zoals groepsdwang spelen ook een rol. (bv. Bij roken)
o Massale inenting tegen besmettelijke ziekten heeft ervoor gezorgd dat grote epidemieën van difterie, kinkhoest, polio en andere ernstige ziekten niet meer voorkomen. Het virus van pokken is door vaccinatie uitgeroeid.
o Afwegingen om over te gaan tot een inentingscampagne:
- de ernst van de ziekte
- de mate van bescherming die door het vaccin wordt gegeven.
o Sommige groepen wijzen deze preventieve inenting om geloofsredenen af, omdat God volgens hen alles heeft voorbeschikt. Je mag jezelf niet beschermen omdat je dan tegen de visie van God ingaat.
o Het RIVM maakt vaccins aan en houdt scherp in de gaten of er bijwerkingen ten gevolgen van de vaccinatie optreden.
o Als een grote meerderheid zich niet in laat enten, krijgt de ziekte de kans om zich te verspreiden.
o Afwegingen voor een bevolkingsonderzoek:
- De ernst van de op te sporen ziekte.
- De ziekte moet goed op te sporen zijn.
- Is de ziekte behandelbaar?
- Het aantal mensen dat de kans loopt om de ziekte te krijgen.
o Er staan een arts verschillende vormen van behandeling ter beschikking:
- Dieet (PKU, allergie)
- Medicijnen (heffen een tekort aan , bestrijden ziekteverwekkers, werking giftige stoffen->een bepaalde stof op blokkeren, processen versterken, pijn vertragen)
- Chirurgie (vernauwde bloedvaten schoonmaken, kunstheup, bypasses (omleiding) kransslagader, transplantaties, keizersnee)
o Cytostatica: celdelingremmende medicijnen, zoals chemotherapie.
o Genetische modificatie: Er wordt een ‘defect’ of ongewenst gen vervangen door een ‘normaal’ of gewenst gen.
o Twee soorten genetische transplantatie:
- kiembaangentherapie, vindt plaats bij een beruchte eicel. Allen cellen hebben de gewijzigde genensamenstelling die kunnen worden doorgegeven.
- Somatische gentherapie; Kinderen of volwassen met een bepaalde erfelijke ziekte, waarbij alleen de cellen of weefsel die een verkeerde stof aanmaken worden behandeld. Eigenschappen kunnen niet worden doorgegeven.
o Palliatieve zorg: De ziekte kan niet meer behandeld worden. Hij kan alleen nog maar liefdevol behandeld worden.

ARTIKEL 18

o Onvruchtbare mannen maken geen of te weinig goede zaadcellen  KID met zaad van een anonieme of bekende donor.->aan.
o ICSI: (intra-cyctoplasmatische sperma injectie) één enkele vruchtbare zaadcel van een verminder vruchtbare man wordt gebruikt voor de bevruchting. De bevruchte eicel wordt in de baarmoeder gebracht.
o Oorzaken onvruchtbaarheid bij vrouwen:
->- hormoonstoornis, er vindt geen eisprong plaats.  Hormoonbehandeling: hormonen worden uit de urine en placenta van een ander zwangere vrouw gehaald. (moeders voor moeders).
- Blokkade tussen de eicel en  IVF of GIFT, bevruchting->de zaadcellen als gevolg van een operatie of soa. vindt buiten het lichaam plaats en wordt dan teruggeplaatst in de eileider.
- Slikken van DES door de moeder van de vrouw, de baarmoeder is dan ongeschikt voor innesteling en de ontwikkeling van het embryo.
- Medische redenen voor  draagmoeders.->de moeder om zwanger te raken.
o Een kloon bestaat uit de verzameling van alle nakomelingen die door middel van ongeslachtelijke voortplanting afstammen van ene individu.
o Een Siamese tweeling kan ontstaan wanneer de splitsing van het embryo niet volledig heeft plaatsgevonden. (1e scheiding in Nederland in 1954 en 1968)
o Drie typen kunstmatig klonen:
- Het vroege embryo wordt in stukken verdeed die alle kunnen uitgroeien tot een compleet individu, nadat deze in de draagmoeder zijn geplaatst.
- Er wordt een kern van een embryonale cel genomen. De kern wordt in een eicel van een ander individu gebracht, nadat de oorspronkelijke kern is verwijderd. De eicel wordt in een draagmoeder geplaatst.
- Er wordt een kern uit een lichaamscel van een dier genomen. De kern wordt in een eicel van een ander individu gebracht, nadat de oorspronkelijke kern is verwijderd. De eicel wordt in een draagmoeder geplaatst.
o Graham Bulfield in 1997 lukte het om uitgegroeide  schaap Dolly.->cellen zo te bewerken dat ze weer gingen delen
o  X en->Gender-klinieken: Hier worden scheidingsmethoden op sperma toegepast Y.

ARTIKEL 19
o Wanneer men een arm of een been heeft verloren kan een prothese worden aangemeten. (arm, been, borst, gebitsprothesen, kunststof hartkleppen, pacemakers en kunstharten)
o De kunstnier werd in 1943 in Kampen ontwikkeld door internist Willem Johan Kolff. Het bloed van de patiënt werd via slangetjes naar een grote ronddraaiende trommel gevoerd. Om de trommel heen was 30 tot 40 meter cellofaan worstenvel gespanne. De trommel hing voor de helft in een bak met 100 liter dialysevloeistof, die de afvalstoffen uit het bloed opnam. Het cellofaan zorgde ervoor dat alleen de afvalstoffen het bloed konden  één patiënt per dag.->verlaten. Behandeling duurde 6 uur
o Kunstnier is tegenwoordig 20 cm lang, en heeft een diameter van 5 cm. Patiënten moeten 3 keer per week vier uur gedialyseerd worden.
o Peritoneale dialyse: de spoeling vindt vier keer per dag in de buik plaats.
o Hart-longmachine leidt het bloed om, voorziet het van zuurstof en dan weer in het lichaam.
o Het grootste aantal transplantaties heeft betrekking op weefsels (hoornvliezen, botweefsels en huid). Vooral nier- en levertransplantaties.
o Een vaak optredend probleem bij transplantaties is het gevaar van afstotingsreacties. Het afweersysteem kan aan de hand van bepaalde antigenen op de celmembranen herkennen welke cellen tot het eigen lichaam behoren en welke niet. Cellen die niet tot het eigen lichaam  medicijnen die het afweersysteem->behoren, worden aangevallen en vernietigd. onderdrukken.
o Eurotransplant zorgt ervoor dat de vitale organen zo spoedig  weefsel in een->mogelijk bij de geschikte ontvanger terechtkomen. weefselbank.
o Nederland: Alleen de mensen die schriftelijke toestemming hiervoor geven zijn donor.
o België: Iedereen is donor, behalve mensen die schriftelijke hebben vermeld dit niet te willen.
o Levende donoren, zoals beenmergtransplantaties, een nier of een deel van de lever.
o Xenotransplantatie: Het gebruiken van dierlijke organen voor donatie. De kans op afstoting is wel erg groot. (varkenshartkleppen)
o Sinds 1988 is het mogelijk navelstrengbloed van individuele baby’s in een bloedbank op te slaan. In dit navelstrengbloed zitten grote aantallen stamcellen, die tot verschillende  gezonde stamcellen uit de-> bloedziekte ->bloedtypen kunnen uitrijpen. navelstreng voor een beenmergtransplantatie. (geen afstoting)
o In 1994 had Joseph Vacanti menselijk kraakbeenweefsel gekweekt op een gaasje, dat in de vorm van een oor was gekneed. Dit werd onder de huid van een muis genaaid. (huid voor brandwonden, kraakbeen)

ARTIKEL 25
o Johann Scheuchzer onderzocht een fors fossiel van het skelet van een lang uitgestorven salamander soort. Hij herkende er een mens in. In zijn tijd realiseerde men zich nog niet hoe lang de aarde al bestond. Volgens hem was het fossiel van iemand van vóór de Zondvloed. (watersnoodramp) In 1726 publiceerde hij zijn beschrijving van de Homo Diluvii testis. (mens die getuige was v/d Zondevloed).
o Franse dierkundige George Cuvier bestuurde het fossiel opnieuw in 1811. Hij zag dat het om een grote salamander soort ging. Het dier werd vernoemd naar Andrias Scheuchzeri.
o In de eerste helft van de negentiende eeuw begon men zich langzaamaan te realiseren dat de aarde enorm oud moest zijn en dat fossielen ons veel konden vertellen over de planten en de dieren die vroeger geleefd hadden.
o Engelsman William Smith had veel gegraven in de Engelse boden tijdens zijn werk als technicus bij het aanleggen van kanalen. Hij wist op den duur beter dan wie ook uit welke lagen de bodem in een bepaald gebied bestond en hij kende ook alle fossielen die in zo’n laag thuishoorden. In 1815 publiceerde hij een kaart van Engeland van bijna 2 bij 2,5 meter waarin de aardlagen precies stonden weergeven.
o Engelse geoloog Charles Leyell publiceerde in 1830 zijn ‘Principles of Geology’. Tegen de tijd was de geschiedenis van de aarde zo ver opgerekt dat hij bij zijn schattingen meer dan honderd miljoen jaar terug durfde te gaan. Hij gaf geen beginpunt aan in zijn tijdschema´s. Hij maakte mensen duidelijk dat er in de Catastrofetheorie weinig waardevols school.
o Van de kerk mochten onderzoekers niet zomaar concluderen dat het Bijbelse scheppingsverhaal blijkbaar niet juist was.
o George Cuvier wist dat er vaak fossielen van zeedieren op het land werden gevonden. Waarschijnlijk was het in die periode van ruim honderd miljoen jaar meerder keren gebeurd dat de zeeboden oprees en boven het water uitkwam of dat het land langzaam onder water verdween. Hij was ervan overtuigd dat op bepaalde momenten een catastrofe ervoor had gezorgd dat bijna alle organismen massaal uitstorven en dat daarna de schepping opnieuw kon beginnen. De Zondvloed was de laatste catastrofe.
o De lagen fossielen die men in de boden aantrof, stelden een bepaalde periode voor.
o Later ging het er meer op lijken dat ieder tijdperk gelijdelijk overging in een ander tijperk en dat fossielen wel degelijk in opeenvolgende lagen aanwezig waren.
o Actualisme: Gaat ervan uit dat in het verleden de aarde dezelfde natuurwetten golden al nu, zodat dezelfde soort bewegingen en veranderingen de aarde geleidelijk zijn huidige vorm hebben gegeven.

ARTIKEL 26
o Jean-Baptiste Lamarck was de eerste die het belangrijke onderscheid maakte tussen gewervelde en ongewervelde dieren. Het viel hem op dat er in de oudste aardlagen met duidelijke fossielen alleen maar ongewervelden te vinden waren en dat de gewervelden pas later verschenen. Hij ging ervan uit dat de soorten niet constant waren, maar dat ze heel erg langzaam verandereden, waarbij uit de oude soorten ook nieuwe konden voortkomen.
o levend fossiel: Het diertje is zichzelf gebleven ze vinden er een fossiel bij. Soms gebeurt het ook andersom: de biologen ontdekken een levend dier bij een fossiel.
o Lamarck publiceerde zijn evolutietheorie in 1809.
o Zwakke kanten van Lamarcks evolutietheorie:
- Soorten sterven wel degelijk uit.
- Soorten kunnen heel goed vrijwel onveranderlijk zijn.
- Hij kon niet uitleggen op welke wijze dieren en planten nu eigenlijk veranderen.
Charles Darwin besteedde zijn tijd op de boot vooral aan het verzamelen biologisch materiaal, nadenken en schrijven. In de 20 jaar die volgden schreef hij een aantal dikke boeken over allerlei biologische zaken, maar niet over de evolutie. In 1859 publiceerde hij zijn boek ‘On the origin of species’.

Populatie: Een groep organismen van dezelfde soort in een bepaald gebied.
Theorie van Darwin:
1. Organismen veranderen. Een deel van de veranderde eigenschappen is erfelijk. In de populatie is daardoor altijd wel een variatie te vinden in de erfelijke eigenschappen van de verschillende individuen.
2. Organismen krijgen meer nakomelingen dan er uiteindelijk in leven kunnen blijven.
3. Sommige van de nakomelingen zijn door hun erfelijke eigenschappen beter toegerust om te voldoen aan de eisen die de omgeving stelt. Ze hebben daardoor een grotere kans om te blijven leven en om zich voort te planten. (fitness)
o De omgeving selecteert dus feitelijk de best aangepaste individuen uit de groep en bepaalt zo de samenstelling van de volgende generatie. Op deze wijze kan een groep organismen zich aanpassen aan de omgeving.
o Kern van het Darwinisme: variatie en selectie. Dit verklaart waarom de meeste soorten in de loop van de geschiedenis voortdurend zijn veranderd.
o Door een lange reeks van toevallige gebeurtenissen veranderen soorten en ontstaan nieuwe soorten.
o Hopeful monsters: Een organisme met een willekeurige mutatie dat evolutionair gezien ‘een gokje waagt’.
o Darwin had de felle reacties op zijn boek voorvoeld en wachtte daarom 20 jaar met de publicatie ervan.
o Daarwin haalde de mens uit het centrum van de schepping en toonde hem als een nieuwkomertje in de evolutie.