Wereld arm en rijk hoofdstuk 1 en 2

1.1 kennismaking met het grensgebied – geschiedenis
• Voor de koloniale tijd kende Mexico grote indiaanse beschavingen. Vanaf 1500 werd het land overheerst door Spanje. Na de koloniale tijd (1821) waren er diverse dictators en burgeroorlogen.
• Vanaf 1940 leidde olievondsten tot een snelle economische groei. Die groei stagneerde in de jaren tachtig door een daling van de olieprijzen, een groeiende schuldenlast en toenemende inflatie. Nu heeft Mexico de kenmerken van een ontwikkelingsland: lage lonen, ongelijke inkomensverdeling, hoge werkloosheid.
• De VS zijn gevormd vanaf 1776. Eerst bestonden ze uit 13 staten, de voormalige Britse koloniën, maar later breidde het grondgebied fors uit. Het land trok miljoenen immigranten van overal ter wereld. Nu zijn de VS een economische en politieke grootmacht.

Grensgebied
• De huidige grens VS en Mexico dateert van 1848. In het grensgebied is in de negentiende eeuw veel oorlog gevoerd, waarbij Mexico veel land aan de VS af heeft moeten staan.
• Lang werd het grensgebied door de VS en Mexico beschouwd als een oninteressant woestijngebied
• Nu is het grens gebied een 100 km brede zone met een lengte van meer dan 3000 km van de Grote Oceaan tot de Golf van Mexico. Opvallend is dat er veertien dubbelsteden zijn (in tweeën gesplitste stad).

Verschillen
• Het karakter van het grensgebied tussen een rijk en arm land uit zich in economische, demografische en sociaal-culturele kenmerken:
• Zo is de Mexicaanse regio welvarender dan de rest van Mexico, het grensgebied aan de VS zijde is juist minder rijk dan de rest van de VS.
• Er wonen meer dan 13 mln. mensen, waarvan 9 mln. in Mexico ongeveer de helft woont in California en Baja California. Door deze concentratie heeft een groot deel van het grensgebied een lage bevolkingsdichtheid.
• De bevolking groeit aan beide zijden erg snel.
• Het grensgebied is een multiculturele samenleving.
• Mexicanen worden door de Amerikaanse cultuur beïnvloed, maar bewaken toch hun Mexicaanse identiteit in Mexico
• De Mexicanen die aan de VS-zijde wonen, ondergaan een sterkere invloed, vooral vanwege de taal.
• Bij de Amerikanen is veel minder invloed te merken door de Mexicaanse cultuur. Voor hen is er minder noodzaak om zich daar op te richten

1.2Noord Amerika als handelsblok – De wereld wordt kleiner
• In de twintigste eeuw nam de (economische) globalisering enorm toe: nationale economieën raakten steeds nauwer met elkaar verbonden. Een belangrijke oorzaak is dat de relatieve afstanden kleiner zijn geworden (sneller verkeer en telecommunicatie).
• Het gevolg van internationalisering is dat grenzen vervagen en lokale markten samensmelten tot een grote wereldmarkt.
• Twee belangrijke multilaterale instellingen zij de GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) en haar opvolger de WTO (World Trade Organization). Uitgangspunt is dat ieder land moet produceren waar het het best in is.

NAFTA
• In 1994 werd de NAFTA (North American Free Trade Agreement) ingesteld: een economisch samenwerkingsverband tussen Canada, De VS en Mexico. Het doel van de NAFTA is de tariefmuren tussen de landen af te breken en zo vrijhandel mogelijk te maken.
• De opkomst Van Azië en de samenwerking binnen de EU zijn de redenen voor de oprichting.
• Binnen de NAFTA is de belangrijkste rol weggelegd voor de VS. Canada en Mexico vervullen slechts een bijrol.

Voor of nadelig?
• Van de samenwerking werden voordelen verwacht: meer werkgelegenheid, efficiëntere manier van werken en een stijging van de inkomens.
• Er werden ook nadelen gezien. De VS waren bang voor een daling van de werkgelegenheid in eigen land door de lage lonen en de minder strenge milieueisen in Mexico. Daar tegen over stond dat juist Mexico risico liep door de hogere arbeidsproductiviteit van Amerikaanse arbeiders, en doordat Mexicaanse bedrijven moesten concurreren met Canadese en Amerikaanse bedrijven, die meer financiële draag kracht hebben.

Na 15 jaar NAFTA
• De VS hebben sinds 1994 ongeveer een miljoen arbeidsplaatsen verloren doordat Amerikaanse bedrijven zich in Mexico hebben gevestigd.
• Het resultaat van de NAFTA is dat de Mexicaanse import en export enorm is gestegen, net als de hoeveelheid buitenlandse investeringen in Mexico.
• De grote verliezers zijn de Mexicaanse boeren, zij kunnen niet concurreren tegen de lage maïsprijzen in de VS. Het gevolg is dat vele duizenden boeren gedwongen werden te verhuizen. Zij trekken naar het grensgebied en naar de VS.
• Ook is de milieuvervuiling in de grensstreek sterk toegenomen.

1.3 Maquiladoras – lage lonen
• Vanaf 1965 is het beleid van de Mexicaanse regering om buitenlandse ondernemingen aan te trekken in het grensgebied met VS. Dit zijn vooral assemblagebedrijven (maquiladoras). Zij importeren halffabricaten, bewerken die en exporteren deze als eindproducten. Voor goederen die worden ingevoerd hoeft geen belasting te worden betaald. Bij uitvoer wordt alleen belasting geheven over de toegevoegde waarde voor exportproducten.
• Eerst waren de maquiladoras alleen toegestaan in een straal van 20 km van de grens met de VS. Dat had als voordelen dat de lonen daar laag waren en dat transportkosten van en naar de VS laag konden blijven. Het gevolg was dat veel mensen migreerden van Centraal- naar Noord-Mexico

Transport
• De Amerikaanse Grenssteden werden Transportknooppunten. Er was ook behoefte aan allerlei hoogwaardige, dienstverlenende bedrijven, zoals banken, verzekeringsmaatschappijen, accountants en advocaten.

Meerwerk
• Na 1965 bemoeide de regering zich minder met de markt (liberalisering). Vooral door de NAFTA groeide het aantal werknemers in de maquiladoras sinds 1980 en is de handel tussen de VS, Canada en Mexico vereenvoudigd.

Tussen tafelaken en servet
• In de internationale arbeidsverdeling is Mexico door de lage lonen een aantrekkelijk vestigingsgebied. Dat heeft voordelen, maar ook het nadeel dat Mexico afhankelijk wordt van welvarende landen. Die vestigen alleen hun productie in Mexico en niet de research- en ontwerpafdelingen. Mexico wordt aangeduid als een semi-perifeer land: het behoort niet tot de rijken in de wereld (de centrumlanden) maar het is ook geen periferieland. Vanaf 2007 verplaatsen maquiladoras hun productie naar landen zoals China waar de arbeidslonen nog lager liggen.

Twee landen – een stad
• Met name de steden Tijuana en Ciudad Juárez trokken in het begin veel bedrijven aan. Ciudad Juárez groeide in veertig jaar uit van een onbeduidend stadje tot de op vier na grootste stad van Mexico
• El paso – Ciudad Juárez is een bekende dubbelstad
• El paso, 600.000 inwoners ligt in het zuidwesten van staat Texas. De stad groeide in de twintigste eeuw door ‘cattle, copper, cotton en climat’
• Ciudad Juárez in Mexico, 1.6 mln. inwoners, groeit snel. De arbeidsintensieve bedrijven trekken veel mensen van het platteland aan. De stad bestaat uit twee delen: het oosten met laag betaalde industrie- arbeiders die wonen in armoedige huizen. Buiten de bedrijventerreinen aan de oostkant, liggen de wijken waar de rijkere wonen.

Recente ontwikkelingen
• Door een versoepeling van de vestigingseisen komen ook maquiladoras in andere delen van Mexico.
• Deze verschuiving landinwaarts kwam op gang doordat de minimumlonen landinwaarts nog lager zijn dan in het grens gebied, het arbeidsaanbod daar een groot is en de vakbonden die minder machtig zijn.
• Met milieueisen neemt men het niet zo nauw, met name bij het dumpen van afval. De ecologische draagkracht heeft het in sommige gebieden waar te verduren.
• De grensstreek is nog altijd goed voor ongeveer 80% van de werkgelegenheid in de maquiladoras. De maquiladoras in het binnenland zijn zich gaan toeleggen op de productie van laagwaardige goederen, terwijl in het grensgebied hoogwaardigere goederen worden geassembleerd.

2.1 een beter toekomst – enorme groei
• Al tientallen jaren trekt het grensgebied van Mexico mensen aan.
• De belangrijkste vertrekgebieden vormen momenteel de droge landouwgebieden van Midden- Mexico. De migratie verloopt vaak stapsgewijs.
• Vooral vrouwen in de leeftijdsgroep van 15 tot 35 jaar doen aan de migratie mee. Het geboortecijfer is daardoor hoger dan het landelijke gemiddelde en het sterfte cijfer is lager.

Weggaan of blijven?
• Er zijn twee type migranten: economische en niet economische. Iemand vertrekt alleen als er push- of pullfactoren zijn.
• Ook de netwerken waar een migrant deel van uitmaakt spelen een rol bij de beslissing wel of niet migreren. Zo ontstaat kettingmigratie.

Nogmaals Ciudad Juárez
• Een voorbeeld van groei die bijna uit de hand loopt, is de stad Ciudad Juárez. Naast de huisvestingsproblemen (en gebrek aan woonruimte en krottenwijken), zijn de voorzieningen op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg slecht.
• Reizen tussen wonen en werk kost veel tijd en geld en is niet zonder gevaren
• Inwoners van krottenwijken knappen deze vaak op
• Door de sterke groei is het oude stadscentrum niet meegegroeid het is een stad zonder hart.
• Er zijn ook grote milieuproblemen. De lucht is verontreinigd door de industrieën en het verkeer. De groei leidt ook tot steeds meer watergebruik. Er wordt al jaren meer watergebruik dan op natuurlijke wijzen wordt aangevuld

De vertrekgebieden
• De leegloop van gebieden waar mensen wegrekken heeft grote gevolgen.
• Allereerst is er een verlies aan arbeidskrachten voor de landbouw.
• De achterblijvers, vaak ouderen, zijn voor hun inkomen vaak afhankelijk van het geld dat vertrekkers toesturen
• Het ontvangen geld wordt meestal niet geïnvesteerd in de lokale economie
• Terugkomers gebruiken hun opgedane werkervaring ook nauwelijks in het eigen dorp ( ervaring in de industrie is niet zo bruikbaar op het platteland)
• Tot slot worden de sociaal- culturele waarden en normen van de stad steeds meer gemengd met die van het platteland, als migranten eenmaal in contact zijn geweest met de stad en het westen. Oude waarden verdwijnen op die manier.

2.2 migratie naar de VS – noodzakelijke hulp
• In 1848 werden grote delen van Mexico ingelijfd bij de VS. Hun inwoners kregen zo onvrijwillig het Amerikaanse staatsburgerschap.
• Rond 1880 waren er in de VS goedkope arbeidskrachten nodig om spoorlijnen aan te leggen. Dit trok veel migranten aan. Na het werk bij de spoorwegen volgde ander werk: katoenpluk, koper delven in de mijnen en oosten in de tuinbouw. Vooral het westen van de VS had grote vraag naar arbeidskrachten.
• Tijdens de WO l namen de Mexicaanse arbeidskrachten de plaats in van Amerikaanse soldaten
• Tussen de WO ll werd de migratie weer teruggeschroefd vanwege de economische crisis

Bracero-programma
• In de WO ll werd weer een beroep gedaan op Mexicaanse arbeidskrachten. De overheid startte het Bracero-programma: Amerikaanse koppelbazen mochten officieel arbeidskrachten verhuren aan grote Amerikaanse landbouwbedrijven (minimumloon en transport werd verzekerd)
• Veel braceros ondertekenden de contracten zonder te weten wat er instond.
• In 1964 werd het Bracero-programma beëindigt. Tijdens het Bracero-programma was de illegale migratie van Mexicanen veel kleiner dan in de periode daarvoor

Economische noodzaak
• Een pushfactor is de slecht draaiende economie van Mexico. Dit dwingt veel mensen te werken in de informele sector, een armoedig bestaan.
• Verder heeft de Mexicaanse overheid de subsidies op landbouwproducten teruggedraaid en is de bevolking van Mexico in de twintigste eeuw explosief gegroeid

Springplank
• De migranten gebruiken de grenssteden vaak als een springplank naar de VS in sommige grenssteden is een hele economie ontstaan rond de illegale migratie.
• Ook bij de migratie naar de VS is er sprake van kettingmigratie.
• Meestal is er ook sprake van circelmigratie. De migranten gaan slechts voor een paar maanden of hooguit een paar jaar naar de VS en keren dan weer terug naar Mexico
• Vaak beschikken de migranten in Mexico over meer en betere informatie over de beschikbaarheid van sommige soorten werk dan de Amerikanen.

Vertrekgebieden
• Meer dan 80 % van de migranten is afkomstig uit vijf staten: Jalisco, Michoàcan, Zacatecas, Durango en Oaxaca. Ze komen vaak uit de kleine plattelandsgemeenten, maar steeds vaker ook uit grote steden
•
De huidige migranten
• Mexicaanse migranten in de VS zijn illegaal of legaal. Er zijn seizoenarbeiders (circelmigranten) dei heen en weer reizen tussen de VS en Mexico, zei krijgen lage lonen
• De andere groep bestaat uit Mexicanen die zich permanent in de VS vestigen. Zij zijn beter geschoold en vaker buiten de landbouw werkzaam

Overboekingen
• Een belangrijke pullfactor zijn de hogere lonen in de VS. Een deel van het verdiende geld wordt overgemaakt naar Mexico. Het totale bedrag aan geldzendingen wordt steeds hoger.
• Uit de allerarmste staten komen relatief weinig migranten. Daar is het geld niet om de migratie te bekostigen.
• Het geld zorgt voor een afname van de inkomensongelijkheid in Mexico. Het grootste deel wordt besteed aan voedsel, onderwijs, huishoudelijke goederen en gezondheidszorg
• Soms maken mensen afkomstig ui een dorp gezamenlijk geld over
• De Mexicaanse overheid simuleert met speciale programma’s dat het geld ook ten goede komt aan de lokale gemeenschappen

3.2 Mexicanen in de VS – Vestigings gebieden
• In de VS zijn Californië, Texas, Arizona en Illinois de belangrijkste vestigingsstaten. Dat loopt sinds 1990 licht terug. De nieuwe (illegale) migranten slaan het zuidwesten van de VS steeds vaker over, omdat de kans om opgepakt te worden hier veel groter is en de kans op werk is kleiner
• Het zuidoosten van de VS is een nieuwe vestigingsgebied. Daar is werk in de slachterijen, de bouw en de lichte industrie. Veel Mexicanen trekken ook weg uit de van oudsher bekende vestigingsstaten, zoals california

Legalisering
• Om meer grip te krijgen op de migratie werden in 1986 alle illegalen die konden aantonen dat ze sinds 1982 in de VS woonden, gelegaliseerd. Twee miljoen mensen maakten gebruik van de mogelijkheid
• In april 2006 ontstond veel protest tegen een nieuwe anti-illegalenwet, die illegaliteit en ook hulp aan illegalen als crimineel beschouwd. Voor 12 mln. illegale werknemers zit er voorlopig geen verblijfsvergunning in

Uittocht
• Welk effect had de oprichting in 1994 van de NAFTA op de migratie van Mexicanen naar de VS?
• Het effect lijkt averechts te zijn: in plaats van de verwachte afnamen nam de emigratie toe
• Mexicaanse maisboeren worden namelijk weggeconcurreerd door de Amerikanen, die efficiënter kunnen produceren
• Zowel kwantitatief en kwalitatief gezien voeren de VS in maïsproductie de boventoon, Mexico blijft achter.
• Het verwachte gevolg is een ‘Great Migration’ van het Mexicaanse platteland
• Die komt bovenop de nu al grote legale en illegale migratie naar de VS

Prikkeldraad wordt grens muur
• Om de illegale migratie een halt toe te roepen, is de Amerikaanse regering overgegaan toot een strenge bewaking van de grens.
• In het grensgebied van El Paso wordt de grens 24 uur per dag bewaakt
• Over een grote lengte is een hoge metalen grensmuur met een moderne veiligheidsuitrusting gebouwd
• Potentiële migranten, geholpen door de mensensmokkelaars, beproeven hun geluk daarom in minder streng bewaakte zones

Begrippen hoofdstuk 1
Assemblagebedrijf: bedrijf waarin halffabricaten worden verwerkt tot een eindproduct.
Bevolkingsdichtheid: het gemiddelde aantal inwoners per vierkante kilometer.
Centrumland: rijk, ontwikkeld gebied waarvan andere gebieden politiek en economisch afhankelijk zijn.
Dubbelstad: stad die uit twee aan elkaar gegroeide steden bestaat. De twee delen kunnen door een grens van elkaar gescheiden zijn.
Ecologische draagkracht: het vermogen van de natuur om de gevolgen van menselijk handelen op te vangen, zonder dat het natuurlijk evenwicht verstoord wordt.
Internationale arbeidsverdeling: het verschijnsel dat landen zich toeleggen op de productie van bepaalde goederen of de levering van bepaalde diensten
Internationalisering: wereld wijde uitwisseling van producten
Kolonie: overzees gebiedsdeel
Liberalisering: minder bemoeienis van de overheid met het bedrijfsleven, met als gevolg een betere marktwerking
Periferieland: arm land dat politiek en economisch afhankelijk is van centrumlanden.
Semiperifeer land: land dat een tussenpositie inneemt tussen centrumlanden en periferielanden, maar macht uitoefent in periferielanden

Begrippen hoofdstuk 2
Cirkelmigratie: iemand migreert niet definitief, maar keert zo af en toe terug naar huis
Geldzendingen: geld dat arbeidsmigranten overmaken naar het land van herkomst
Informele sector: het deel van de economie dat wordt gekenmerkt door geringe kapitaalvorming en een laag opleidingsniveau en dat zich onttrekt aan officiële registratie en controle.
Kettingmigratie: vorm van volgmigratie die op gang wordt gebracht doordat eerdere migranten informatie sturen naar de achterblijvers
Migratie: permanente verandering van woonplaats
Pull of aantrekkingsfactor: reden van mensen zich te vestigen in een gebied
Push of afstotingsfactor: redenen die mensen verdrijft uit een gebied