Aardrijkskunde hoofdstuk 2
2.1 Kennis maken met het Middellandse Zeegebied
Ligging en Topografie
Middellandsezee: Grootste binnenzee ter wereld
3 plekken toegankelijk voor schepen:
- Atlantische oceaan : Straat van Gibraltar
- Rode zee : Suezkanaal in Egypte
- Zwarte Zee: Bosporus
Gevolg nauwe straat van Gibraltar: nauwelijks eb en vloed bewegingen
Middellandse Zee zelf bestaat uit Bekkens o.a
- Adriatische Zee
- Tyrrheense Zee
- Egeissche Zee
Kustlijn van de Middellandse Zee is erg afwisselend.
Zeestromen
Middellandse Zee (hogere saliniteit in vergelijking met Atlantische oceaan):
- Hoger zout gehalte (door veel verdamping)
- Hogere temperatuur
Oorzaak kenmerkende patroon zeestromen
- Verticale stromingen: worden veroorzaakt door toename zoutgehalte, water word zwaarder (dus grotere dichtheid) en zakt naar beneden. Zoeter (en dus lichter) water neemt daarbij de plek in van het zoute water
- Horizontale stromingen: ontstaan doordat de hete zomers ervoor zorgen dat de watertemperatuur 5 graden hoger is dan open wateren op dezelfde breedte.
Hierdoor is verdamping groot (vooral oostelijk deel).
Verdamping groter dan aanvoer regen/zeewater
Als ander zeewater (uit bijv Atlantische oceaan) in Mid.Zee komt, wordt het warmer, daardoor word de verdamping groter en dat heeft gevolg: toename, zoutgehalte.
- De combinatie van stromingen en waterkenmerken zorgen voor verschil in flora en fauna in de diverse zee bekkens.
- Door beperkte uitwisseling van water blijft temperatuur ook op grotere diepte warmer in verhouding met de andere zeeën.
Natuurlijke Plantengroei
- Naast het Cs-klimaat is de oorspronkelijke mediterrane vegetatie een belangrijke factor die het Middellandse Zeegebied tot een geheel maakt.
- Neerslaghoeveelheid + verdeling van neerslag grote invloed op bodemgebruik.
- Vegetatie heeft zich aangepast aan het klimaat, planten groeien in het vochtige voorjaar.
De natuurlijke vegetatie bestaat uit drie groepen planten soorten
Loofbos
- Verliest het blad niet gedurende droge periode
- Lange wortels, leerachtige bladeren (aangepast aan de warmte)
- Kurkeik, steeneik
Bladverliezende Stuiken
- Bloeien in het voorjaar
- Overleven in ruststand de droogte.
- Struikheide,buxus,brem,jeneverbes.
Maquis
- Mens heeft bos doen verdwijnen staat hoog doornachtig struikgewas.
- Tussen de struiken is ruimte voor kruiden.
- Tijm,lavendel,rozemarijn.
Olijfboom vervanging van oorspronkelijke bos, olijfboom kan groeien op koude plekken. (5graden) Aanwezigheid van olijfbomen wordt ook wel eens gebruikt om het Mid.zee gebied af te grenzen.
Mediterrane landbouw
Mediterrane landbouw bestaat traditioneel uit akkerbouw, belangrijkste gewassen:
Graan (tarwe gerst) olijfbomen en wijndruiven.
- Veeteelt is vooral extensief
- Kudden worden geweid op spaarzame plantengroei.
- Irrigatie – mogelijk veel dieren bij elkaar te houden of voer te verbouwen voor dieren – dieren staan dan meestal in stallen.
Akkerbouw komt in 3 vormen voor
Droge akkerbouw
Vind het hele jaar plaats, (vooral binnenlanden en gebergten). 2 of 3 jarige cyclus.
- 2 jarige cyclus: eerste jaar bebouwd, 2e jaar braak laten liggen
- 3 jarige cyclus: gedurende 2 jaar beweid en het 3e jaar bewerkt. De braakliggende grond ontvangt in de tussentijd neerslag en slaat deze op als voorraad.
Nadeel 3 jarige cyclus: steeds maar een derde van de oppervlakte geoogst word, en gedurende braakligging kans op erosie.
Voordeel van droge akkerbouw: bomen en struiken kunnen nog groeien op plaatsen waar voor de eenjarige akkerbouwgewassen te weinig water is.
Irrigatie landbouw
Irrigatie landbouw
- Minder afhankelijk van neerslag
- Boeren zijn arbeids en kapitaalintensief.
- 3 tot 5 oogsten per jaar mogelijk
- Gebieden liggen vooral in vlakkere en vruchtbare dalen aan de kust.
- Steeds meer gewassen die oorspronkelijk niet uit dat gebied komen
- Ook gewassen uit tropische gebieden.
Veeteelt in Middellandse Zee gebied heeft geringe economische betekenis die steeds verder afneemt.
Maar veeteelt is wel in staat om gebieden die niet geschikt zijn voor andere bedrijfsvormen in gebruikt te nemen.
Berggebieden + Neerslachtige gebieden: voor nomadische veeteelt of transhumance gebruikt.
Transhumance:
- Volgen jaarlijks vaste route
- Zomer te vinden met vee in hogere berggebieden
- Winder warmere lagergelegen berggebieden.
- Vast onderkomen bij zomerweiden.
- Tijdens zomerverblijf verbouwen ze rond woonhut wat groenten en akkerbouw gewassen.
Nomaden:
- Moeten gaan betalen voor grazen van kudden.
- Voormalige weidegebieden zijn tegenwoordig in gebruik voor droge/irrigatie landbouw. En aan de kust zijn ze bebouwd.
- Schaden van plantengroei en erosie moet tegengaan
Gevolg: de dieren worden per vrachtwagen van de ene naar de andere plaats vervoerd.
Moderne veeteelt
- Melk-en rundvlees productie is zo gering dat alleen door import aan de behoefte kan worden voldaan.
- Nauwelijks varkens/pluimvee gehouden, alleen voor eigengebruik op kleine schaal.
2.2 Het Middellandse Zeeklimaat
Het Middellandse Zeegebied heeft een Cs-klimaat.
- Warme droge zomers
- Gematigde neerslachtige winters
- Subtropische landschapszone
Zuidoosten Spanje, omgeving Almeria, uitzondering : heeft een droog klimaat (BS)
Landen ten zuiden v.d Middellandse Zee hebben woestijn klimaat (BW)
Temperatuur
Mediterraan klimaat kan door de grote windsystemen worden verklaard:
Verdeling land en water op aarde : hoge,lage drukgebieden liggen niet in een rechte lijn.
Verklaring van het klimaat volgende factoren van belang:
- Tropisch minimum/maximum
- Passaten en westenwinden
- Minimum: lage druk gebied (nat)
- Maximum: hoge druk gebied (droog)
Tropisch minimum wordt veroorzaakt door:
- Loodrechte zonnestand in het gebied tussen beide keerkringen
- Door de schuine stand van de aardas ‘loopt tropisch minima ook mee’ tussen beide keerkringen. En beweegt ook de zone met de tropische minima met de loodrechte zonnestand mee. Deze zone met tropische minima wordt ook wel de intertropische convergentiezone (ITC) genoemd.
- ITC ligt in juli noordelijker dan in januari
- Boven continenten verschuiving sterkst door grote temperatuur verschillen.
- Door verschuiven ITC verschuift ook ligging van hoge drukgebieden op NH.
- Hoge drukgebied ligt in de zomer ±10 graden verder v.d evenaar dan in de winter.
- In de zomer liggen deze maxima boven de oceanen,omdat boven land in dat seizoen door verwarming vaak een lagere druk heerst.
- Gebied met westenwinden schuift verder naar de evenaar zodat tot ongeveer 40 graden breedte aan de westkust van de continenten droge zomers voorkomen.
- Hogedrukgebied Atlantische oceaan = Azoren Hoog
Neerslag
- Winter : gebied met hoge luchtdruk trekt zich terug naar het zuiden
- Vanuit noorden komen koude luchtmassa’s in de richting van tropische luchtmassa’s die nog zo warm zijn v.d temperatuur van het Middellandse Zeegebied.
- Botsing koude lucht met vochtige warme lucht ontstaan mediterrane fronten.
- Mediterrane fronten verplaatsen zich van west naar oost.
- Overige depressies ontstaan boven Atlantische oceaan, worden met westenwinden meegevoerd
Overgang van zomer naar winterseizoen: snel en onstuimig.
Weeromslag, begint september, in westelijk Middellandse Zeegebied.
Wind
Plaatselijke winden hebben eigennamen.
Ontstaan:
- Winder en het voorjaar, door de grootste druk verschillen tussen water en land.
Soricco
Ontstaan zeer hete woestijnwinden lagedruk gebied trekt naar het oosten van Midd.Zee (droge wint)
Sirocco brengt meestal zand en stof mee in de atmosfeer dat in de landen rond de Middellandse Zee met de regen naar beneden komt.
Mistral
Zeer krachtige Noorden tot noordwestenwind, waait in het dal in de Rhone.
- Lucht wordt tussen bergwanden geperst
- Er treedt een versnelling op.
- Grote temperatuursverschillen tussen noordelijk bergland en mediterrane gebied.
- Wind kan enkele dagen aanhouden en een volle storm met windstoten van meer dan 100km/uur.
De Bora
- Kroatische kust
- Na stuwing achter bergketens alt hij over de bergpassen als koude wind naar zee(val wind)
2.3 Grondgebruik
Waterproblemen
Middellandse Zee klimaat
- Zomers warm met hoge verdamping
- ’s Winters zacht
- Zomers tekort aan water, soms stortbuien.
- Bosbranden, overstromingen.
Oorzaken problemen:
- Regionale verdeling neerslag
- Gedurende het jaar niet altijd evenveel neerslag.
Neerslagintensiviteit: Hoeveelheid neerslag die per uur of per dag valt.
Neerslagvariabiliteit: neerslag per jaar, grote verschillen per jaar in het Mid.Zee gebied, dit kan de waterbalans verstoren.
Waterbalans: verhouding tussen het water in een bepaald gebied, neerslag en het water dat verdwijnt door verdamping.
Noorden Afrika: problemen met water
Oorzaak:
- groei bevolking
- (geïrrigeerde) akkerbouw
- toerisme
- exportgeoriënteerde (intensieve) landbouw neemt toe
Oplossingen:
- Ondergrondse watervoorraden aangeboord (aquifers)
- Ontziltingsinstallaties om zeewater te ontzilten.
Antropogene gebieden
Begroeiing Middl.Zee gebied Oorsprong
- Zomergroen loofwoud, steppevegetatie (Is in meeste gebieden verdwenen)
Planten die nu aanwezig zijn = overgangsvorm, zullen in de toekomst verdwijnen om plaats te maken voor agrarische doeleinden.
Oorzaken ontbossing
Vroeger:
- Brandhout en bouwmaterialen
- Behoefte aan weidegronden,akkerbouw en tuinbouwgrond
- Ruimte nodig voor nederzettingen
Nu:
- Bosbranden ( met opzet, of door droogte)
2.1 Kennis maken met het Middellandse Zeegebied
Ligging en Topografie
Middellandsezee: Grootste binnenzee ter wereld
3 plekken toegankelijk voor schepen:
- Atlantische oceaan : Straat van Gibraltar
- Rode zee : Suezkanaal in Egypte
- Zwarte Zee: Bosporus
Gevolg nauwe straat van Gibraltar: nauwelijks eb en vloed bewegingen
Middellandse Zee zelf bestaat uit Bekkens o.a
- Adriatische Zee
- Tyrrheense Zee
Kustlijn van de Middellandse Zee is erg afwisselend.
Zeestromen
Middellandse Zee (hogere saliniteit in vergelijking met Atlantische oceaan):
- Hoger zout gehalte (door veel verdamping)
- Hogere temperatuur
Oorzaak kenmerkende patroon zeestromen
- Verticale stromingen: worden veroorzaakt door toename zoutgehalte, water word zwaarder (dus grotere dichtheid) en zakt naar beneden. Zoeter (en dus lichter) water neemt daarbij de plek in van het zoute water
- Horizontale stromingen: ontstaan doordat de hete zomers ervoor zorgen dat de watertemperatuur 5 graden hoger is dan open wateren op dezelfde breedte.
Hierdoor is verdamping groot (vooral oostelijk deel).
Verdamping groter dan aanvoer regen/zeewater
- De combinatie van stromingen en waterkenmerken zorgen voor verschil in flora en fauna in de diverse zee bekkens.
- Door beperkte uitwisseling van water blijft temperatuur ook op grotere diepte warmer in verhouding met de andere zeeën.
Natuurlijke Plantengroei
- Naast het Cs-klimaat is de oorspronkelijke mediterrane vegetatie een belangrijke factor die het Middellandse Zeegebied tot een geheel maakt.
- Neerslaghoeveelheid + verdeling van neerslag grote invloed op bodemgebruik.
- Vegetatie heeft zich aangepast aan het klimaat, planten groeien in het vochtige voorjaar.
De natuurlijke vegetatie bestaat uit drie groepen planten soorten
Loofbos
- Verliest het blad niet gedurende droge periode
- Lange wortels, leerachtige bladeren (aangepast aan de warmte)
- Kurkeik, steeneik
Bladverliezende Stuiken
- Bloeien in het voorjaar
- Overleven in ruststand de droogte.
- Struikheide,buxus,brem,jeneverbes.
Maquis
- Mens heeft bos doen verdwijnen staat hoog doornachtig struikgewas.
- Tussen de struiken is ruimte voor kruiden.
- Tijm,lavendel,rozemarijn.
Mediterrane landbouw
Mediterrane landbouw bestaat traditioneel uit akkerbouw, belangrijkste gewassen:
Graan (tarwe gerst) olijfbomen en wijndruiven.
- Veeteelt is vooral extensief
- Kudden worden geweid op spaarzame plantengroei.
- Irrigatie – mogelijk veel dieren bij elkaar te houden of voer te verbouwen voor dieren – dieren staan dan meestal in stallen.
Akkerbouw komt in 3 vormen voor
Droge akkerbouw
Vind het hele jaar plaats, (vooral binnenlanden en gebergten). 2 of 3 jarige cyclus.
- 2 jarige cyclus: eerste jaar bebouwd, 2e jaar braak laten liggen
- 3 jarige cyclus: gedurende 2 jaar beweid en het 3e jaar bewerkt. De braakliggende grond ontvangt in de tussentijd neerslag en slaat deze op als voorraad.
Nadeel 3 jarige cyclus: steeds maar een derde van de oppervlakte geoogst word, en gedurende braakligging kans op erosie.
Voordeel van droge akkerbouw: bomen en struiken kunnen nog groeien op plaatsen waar voor de eenjarige akkerbouwgewassen te weinig water is.
Irrigatie landbouw
- Minder afhankelijk van neerslag
- Boeren zijn arbeids en kapitaalintensief.
- 3 tot 5 oogsten per jaar mogelijk
- Gebieden liggen vooral in vlakkere en vruchtbare dalen aan de kust.
- Steeds meer gewassen die oorspronkelijk niet uit dat gebied komen
- Ook gewassen uit tropische gebieden.
Veeteelt in Middellandse Zee gebied heeft geringe economische betekenis die steeds verder afneemt.
Maar veeteelt is wel in staat om gebieden die niet geschikt zijn voor andere bedrijfsvormen in gebruikt te nemen.
Berggebieden + Neerslachtige gebieden: voor nomadische veeteelt of transhumance gebruikt.
Transhumance:
- Volgen jaarlijks vaste route
- Zomer te vinden met vee in hogere berggebieden
- Winder warmere lagergelegen berggebieden.
- Tijdens zomerverblijf verbouwen ze rond woonhut wat groenten en akkerbouw gewassen.
Nomaden:
- Moeten gaan betalen voor grazen van kudden.
- Voormalige weidegebieden zijn tegenwoordig in gebruik voor droge/irrigatie landbouw. En aan de kust zijn ze bebouwd.
- Schaden van plantengroei en erosie moet tegengaan
Gevolg: de dieren worden per vrachtwagen van de ene naar de andere plaats vervoerd.
Moderne veeteelt
- Melk-en rundvlees productie is zo gering dat alleen door import aan de behoefte kan worden voldaan.
- Nauwelijks varkens/pluimvee gehouden, alleen voor eigengebruik op kleine schaal.
2.2 Het Middellandse Zeeklimaat
Het Middellandse Zeegebied heeft een Cs-klimaat.
- Warme droge zomers
- Gematigde neerslachtige winters
- Subtropische landschapszone
Zuidoosten Spanje, omgeving Almeria, uitzondering : heeft een droog klimaat (BS)
Landen ten zuiden v.d Middellandse Zee hebben woestijn klimaat (BW)
Mediterraan klimaat kan door de grote windsystemen worden verklaard:
Verdeling land en water op aarde : hoge,lage drukgebieden liggen niet in een rechte lijn.
Verklaring van het klimaat volgende factoren van belang:
- Tropisch minimum/maximum
- Passaten en westenwinden
- Minimum: lage druk gebied (nat)
- Maximum: hoge druk gebied (droog)
Tropisch minimum wordt veroorzaakt door:
- Loodrechte zonnestand in het gebied tussen beide keerkringen
- Door de schuine stand van de aardas ‘loopt tropisch minima ook mee’ tussen beide keerkringen. En beweegt ook de zone met de tropische minima met de loodrechte zonnestand mee. Deze zone met tropische minima wordt ook wel de intertropische convergentiezone (ITC) genoemd.
- ITC ligt in juli noordelijker dan in januari
- Door verschuiven ITC verschuift ook ligging van hoge drukgebieden op NH.
- Hoge drukgebied ligt in de zomer ±10 graden verder v.d evenaar dan in de winter.
- In de zomer liggen deze maxima boven de oceanen,omdat boven land in dat seizoen door verwarming vaak een lagere druk heerst.
- Gebied met westenwinden schuift verder naar de evenaar zodat tot ongeveer 40 graden breedte aan de westkust van de continenten droge zomers voorkomen.
- Hogedrukgebied Atlantische oceaan = Azoren Hoog
Neerslag
- Winter : gebied met hoge luchtdruk trekt zich terug naar het zuiden
- Vanuit noorden komen koude luchtmassa’s in de richting van tropische luchtmassa’s die nog zo warm zijn v.d temperatuur van het Middellandse Zeegebied.
- Botsing koude lucht met vochtige warme lucht ontstaan mediterrane fronten.
- Mediterrane fronten verplaatsen zich van west naar oost.
- Overige depressies ontstaan boven Atlantische oceaan, worden met westenwinden meegevoerd
Overgang van zomer naar winterseizoen: snel en onstuimig.
Wind
Plaatselijke winden hebben eigennamen.
Ontstaan:
- Winder en het voorjaar, door de grootste druk verschillen tussen water en land.
Soricco
Ontstaan zeer hete woestijnwinden lagedruk gebied trekt naar het oosten van Midd.Zee (droge wint)
Sirocco brengt meestal zand en stof mee in de atmosfeer dat in de landen rond de Middellandse Zee met de regen naar beneden komt.
Mistral
Zeer krachtige Noorden tot noordwestenwind, waait in het dal in de Rhone.
- Lucht wordt tussen bergwanden geperst
- Er treedt een versnelling op.
- Grote temperatuursverschillen tussen noordelijk bergland en mediterrane gebied.
- Wind kan enkele dagen aanhouden en een volle storm met windstoten van meer dan 100km/uur.
De Bora
- Na stuwing achter bergketens alt hij over de bergpassen als koude wind naar zee(val wind)
2.3 Grondgebruik
Waterproblemen
Middellandse Zee klimaat
- Zomers warm met hoge verdamping
- ’s Winters zacht
- Zomers tekort aan water, soms stortbuien.
- Bosbranden, overstromingen.
Oorzaken problemen:
- Regionale verdeling neerslag
- Gedurende het jaar niet altijd evenveel neerslag.
Neerslagintensiviteit: Hoeveelheid neerslag die per uur of per dag valt.
Neerslagvariabiliteit: neerslag per jaar, grote verschillen per jaar in het Mid.Zee gebied, dit kan de waterbalans verstoren.
Waterbalans: verhouding tussen het water in een bepaald gebied, neerslag en het water dat verdwijnt door verdamping.
Noorden Afrika: problemen met water
- groei bevolking
- (geïrrigeerde) akkerbouw
- toerisme
- exportgeoriënteerde (intensieve) landbouw neemt toe
Oplossingen:
- Ondergrondse watervoorraden aangeboord (aquifers)
- Ontziltingsinstallaties om zeewater te ontzilten.
Antropogene gebieden
Begroeiing Middl.Zee gebied Oorsprong
- Zomergroen loofwoud, steppevegetatie (Is in meeste gebieden verdwenen)
Planten die nu aanwezig zijn = overgangsvorm, zullen in de toekomst verdwijnen om plaats te maken voor agrarische doeleinden.
Oorzaken ontbossing
Vroeger:
- Brandhout en bouwmaterialen
- Behoefte aan weidegronden,akkerbouw en tuinbouwgrond
- Ruimte nodig voor nederzettingen
- Bosbranden ( met opzet, of door droogte)
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden