Samenvatting paragraaf 3 “Platentektoniek”
Drie soorten in beweging
De aardkorst wordt verdeeld in platen. De grenzen tussen de platen zijn seismisch bepaald, dus de smalle zones met aardbevingen vormen de grenzen tussen aardkorstplaten. De meeste aardkorstplaten (delen van de aardkorst die als geheel bewegen ten opzichte van andere aardkorstplaten) bestaan uit zowel continent- als oceaanbodem. Er zijn drie soorten bewegingen van de aardkorstplaten:
1) Convergente beweging: de beweging waarbij aardkorstplaten naar elkaar toe bewegen, de platen botsen tegen elkaar. Als een stuk oceaanbodem op een stuk continent botst, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het continent. Dit is subductie. Op de grenzen van subductie ontstaan diepzeetroggen, dit zijn de diepste plaatsen in de oceaan die ontstaan bij convergente plaatbewegingen. Wanneer er even zware platen tegen elkaar aan botsen, ontstaat er een gebergte.
2) Divergente beweging: de beweging waarbij aardkorstplaten naar elkaar toe bewegen. Er ontstaat dan een gat in de aardkorst die direct wordt gevuld met vloeibare lava uit de mantel. Dit gaat stollen en daardoor ontstaat een nieuwe oceaanbodem. Deze groeit langzaam aan op deze manier vanuit de midoceanische rug (spreidingszone). Het gaat langzaam omdat er geen druk is.
3) Transforme beweging: De beweging waarbij platen langs elkaar bewegen.
Recycling van de oceaanbodem
Het aangroeien van oceaanbodem op de ene plek wordt gecompenseerd door het verdwijnen bij subductie op een andere plek. Opvallend is dat oceaanbodem continu ontstaat en weer verdwijnt, terwijl de continenten blijven bestaan en zelfs aangroeien. Dit is bewezen door ouderdomsbepalingen. De oudste stukken oceaanbodem die op aarde zijn gevonden worden slechts 200 miljoen jaar oud. De oceaanbodem die deel uitmaakte van de oceanen van 200 miljoen jaar geleden, is gerecycled. De continentale gesteente (oudste is 4000 miljoen jaar oud) bestaan uit licht gesteente. De continenten zijn een soort vlot dat nooit zal zinken. De continenten groeien aan en nemen toe in oppervlakte ten kosten van de oceaanbodem. Dit gebeurt met dank aan het proces van subductie. Een deel van het wegduikende basalt wordt samen met water omgesmolten tot een nieuw en lichter gesteente, dat opstijgt en dan wordt toegevoegd aan het continent.
De drijvende kracht
De snelheden waarmee de platen jaarlijks bewegen zijn meetbaar. De platen bewegen met verschillende snelheden. De snelheidsverschillen zorgen ervoor dat men niet zeker weet welk mechanisme de plaatbeweging aandrijft. De theorie van de convectiestroming (het systeem van stromingen van gesteente in de mantel) is heel populair. De platen bewegen dan mee op de stroming in de mantel. Maar het bestaan van die mantelstroming is nooit aangetoond en de verschillen kunnen niet worden verklaard. Er is ook een andere theorie en daarbij speelt de zwaartekracht een grote rol. De oude oceaanbodem is dan zo ver afgekoeld dat deze door het inkrimpen extra zwaar is geworden. Bij subductie wordt dan de plaat door het gewicht naar beneden getrokken. Dit proces is wel aangetoond. Er is nog een andere theorie waarbij wordt beweerd dat de platen bij de midoceanische rug uit elkaar worden geduwd waar in de mantel magma opstijgt.
Reconstructies
Platen bewegen met een snelheid van 1 tot 20 centimeter per jaar. 200 miljoen jaar geleden vormden de continenten 1 groot supercontinent, dit was Pangea. Voor Pangea lagen de continenten weer uit elkaar. Op het moment wordt ook gedacht dat de bewegende continenten weer naar elkaar toe bewegen en over 250 miljoen jaar weer een supercontinent gaan vormen. De bewegingsrichting van continenten/platen veranderen dan dus om de 250 miljoen jaar en er bestaat dan een soort cyclus van naar elkaar toe en van elkaar weg bewegende continenten.
Drie soorten in beweging
De aardkorst wordt verdeeld in platen. De grenzen tussen de platen zijn seismisch bepaald, dus de smalle zones met aardbevingen vormen de grenzen tussen aardkorstplaten. De meeste aardkorstplaten (delen van de aardkorst die als geheel bewegen ten opzichte van andere aardkorstplaten) bestaan uit zowel continent- als oceaanbodem. Er zijn drie soorten bewegingen van de aardkorstplaten:
1) Convergente beweging: de beweging waarbij aardkorstplaten naar elkaar toe bewegen, de platen botsen tegen elkaar. Als een stuk oceaanbodem op een stuk continent botst, duikt de zwaardere oceaanbodem onder het continent. Dit is subductie. Op de grenzen van subductie ontstaan diepzeetroggen, dit zijn de diepste plaatsen in de oceaan die ontstaan bij convergente plaatbewegingen. Wanneer er even zware platen tegen elkaar aan botsen, ontstaat er een gebergte.
3) Transforme beweging: De beweging waarbij platen langs elkaar bewegen.
Recycling van de oceaanbodem
Het aangroeien van oceaanbodem op de ene plek wordt gecompenseerd door het verdwijnen bij subductie op een andere plek. Opvallend is dat oceaanbodem continu ontstaat en weer verdwijnt, terwijl de continenten blijven bestaan en zelfs aangroeien. Dit is bewezen door ouderdomsbepalingen. De oudste stukken oceaanbodem die op aarde zijn gevonden worden slechts 200 miljoen jaar oud. De oceaanbodem die deel uitmaakte van de oceanen van 200 miljoen jaar geleden, is gerecycled. De continentale gesteente (oudste is 4000 miljoen jaar oud) bestaan uit licht gesteente. De continenten zijn een soort vlot dat nooit zal zinken. De continenten groeien aan en nemen toe in oppervlakte ten kosten van de oceaanbodem. Dit gebeurt met dank aan het proces van subductie. Een deel van het wegduikende basalt wordt samen met water omgesmolten tot een nieuw en lichter gesteente, dat opstijgt en dan wordt toegevoegd aan het continent.
De drijvende kracht
De snelheden waarmee de platen jaarlijks bewegen zijn meetbaar. De platen bewegen met verschillende snelheden. De snelheidsverschillen zorgen ervoor dat men niet zeker weet welk mechanisme de plaatbeweging aandrijft. De theorie van de convectiestroming (het systeem van stromingen van gesteente in de mantel) is heel populair. De platen bewegen dan mee op de stroming in de mantel. Maar het bestaan van die mantelstroming is nooit aangetoond en de verschillen kunnen niet worden verklaard. Er is ook een andere theorie en daarbij speelt de zwaartekracht een grote rol. De oude oceaanbodem is dan zo ver afgekoeld dat deze door het inkrimpen extra zwaar is geworden. Bij subductie wordt dan de plaat door het gewicht naar beneden getrokken. Dit proces is wel aangetoond. Er is nog een andere theorie waarbij wordt beweerd dat de platen bij de midoceanische rug uit elkaar worden geduwd waar in de mantel magma opstijgt.
Reconstructies
Platen bewegen met een snelheid van 1 tot 20 centimeter per jaar. 200 miljoen jaar geleden vormden de continenten 1 groot supercontinent, dit was Pangea. Voor Pangea lagen de continenten weer uit elkaar. Op het moment wordt ook gedacht dat de bewegende continenten weer naar elkaar toe bewegen en over 250 miljoen jaar weer een supercontinent gaan vormen. De bewegingsrichting van continenten/platen veranderen dan dus om de 250 miljoen jaar en er bestaat dan een soort cyclus van naar elkaar toe en van elkaar weg bewegende continenten.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden