Examen

De GEO Samenvatting.

Water

- Drie vormen van water :
Vloeistof
Vaste stof ( sneeuw of ijs )
Gas ( waterdamp )

- Door verwarming verdampt water, waterdamp stijgt op koelt af en vormt wolken waaruit neerslag valt, de neerslag komt terug op aarde à Waterkringloop
Korte waterkringloop : Water uit oceaan verdampt → vormt wolken → regen (in oceaan)
Lange waterkringloop : De neerslag valt op het land en gaat via een omweg terug naar zee

- Rivier
Een rivier is een natuurlijke waterloop en stroomt van hoog naar laag.
Bovenloop : Hier begint de rivier, en stroomt het water het snelst, stenen slijten en lossen op in het water.
Middenloop : Ligt tussen de bovenloop en benedenloop in.
Benedenloop : De plek waar de rivier uitmondt in de zee, een meer of andere rivier.

Bodemerosie = Als er stukken van de bodem worden verplaatst, bodemerosie vindt overal plaats waar de rivier stroomt, hoe sneller het water stroomt hoe meer bodemerosie.

- Winterdijk is gebouwd op de oeverwal, de winterdijk is een hoge en stevige dijk die de rivier moet tegenhouden op de momenten dat de waterstand in de rivier het hoogst is.
- Zomerdijk is dicht bij de rivier gebouwd
- Tussen de winter en zomerdijk ligt het land dat in de zomer gebruikt wordt als weiland voor koeien, dit land heet uiterwaard en loopt in de winter onder water.

- Grondwater = Water dat tussen de zand en kleideeltjes in de bodem zit, meestal is grondwater afkomstig van de neerslag.
- Water kan binnendringen in de waterdoorlatende lagen ( aquifer )
- Als er in een korte tijd veel neerslag valt kan de bodem de neerslag niet meer opvangen en zal deze over de bodem wegspoelen, hierdoor ontstaan modderstromen.
- Als er een te hoge grondwaterstand is kan dat problemen opleveren, bijvoorbeeld als het water bevriest kan de fundering worden aangetast, ook kan het water de kelders van huizen binnenkomen met vocht – schimmelproblemen als gevolg.

- NAP ( Normaal Amsterdams peil ) : Alle Nederlandse bodem die lager dan +1 NAP ligt, kan bij vloed onder water komen te staan, dit deel heet dus laag Nederland.
- Zeewering = dijken / duinen, als Nederland dit niet had zou een groot deel onder water komen te staan.
- Duinen zijn door de natuur ontstaan : vijfduizend jaar geleden, doordat zand tegen bijvoorbeeld takken resten zeewier, skeletten van schelpen word aangeblazen, het helmgras dat in de duinen groeit zorgt er via de lange wortels voor dat het zand word vastgehouden.
- Dijken zijn door de mens aangelegd

- Polders ( een polder is een stuk land dat de mens heeft gewonnen van water )
Zeepolder : Ontstaat dankzij sedimentatie voor de kust ( sedimentatie = korrels / zand die door de wind of water zijn verplaatst ) Door sediment wordt er steeds meer land opgeslibd. Ook is dit land omringt met dijken.
Veenpolder : Ontstaat doordat boeren in veengebieden gingen ontwateren ook rond deze gebieden werden dijken aangelegd.
Droogmakerij : Is ontstaan door het leegpompen van een meer of een deel van de zee.

Kunstmatige afwatering = Als water door de mens word weggehaald.
Kwel = Grondwater dat aan de oppervlakte komt.

- Sluis verbinding tussen twee wateren waarvan het waterpeil verschillend is, een sluis word geplaatst om het waterniveau te regelen.
- Draineren : Weg laten lopen van overtollig water.

- Er zijn ook oplossingen om ervoor te zorgen dat het rivierwater niet te hoog komt
Uiterwaardenafgraving : Door de uiterwaarden uit te graven, komt er meer plaats voor water als er meer water door de rivier stroomt.
Dijkverlegging : Als je een dijk verder van de rivier aflegt, geef je de rivier meer ruimte om buiten haar oevers te treden.
Overlopen : Een overloop is een lager stuk in de dijk waardoor het teveel aan water sneller kan weglopen.
Nevengeulen : een nevengeul is een geul naast de rivier waar extra water kan worden afgevoerd.

- Drinkwater word gewonnen uit oppervlaktewater of grondwater.
- Het voordeel van grondwater is dat de bodem een filterende werking heeft.
- In het westen van Nederland is het diepere grondwater zout en daardoor niet geschikt voor drinkwater, hier word oppervlakte water gebruikt, dit water word eerst opgeslagen, en daarna schoongemaakt.
- Onder de duinen in Nederland is het grondwater zoet, zout water is zwaarder dan zoet water, en ze mengen slecht, hierdoor ligt onder de duinen het zoete water boven het zoute water, het zoete water onder de duinen heet zoetwaterzak.

- Factoren die op invloed zijn van de kwaliteit van het water
Verontreiniging, Water neemt vrijwel alles in zich op waarmee het in aanraking komt, maar dankzij het zuurstof in het water word alle verontreiniging omgezet in onschuldige stofjes.
Verzadigd worden met voedselstoffen Als er te veel voedselstoffen ( fosfaten en nitraten ) in het water komen groeien er te veel algen en wieren, deze stoffen komen in het water terecht dankzij de industrie en landbouw, als de temperatuur stijgt raakt het water bezaaid met dode vissen ( chemische vervuiling )
Verwarming Fabrieken gebruiken water vaak als koelwater, daarna gaat dit water terug de rivier in, met als gevolg dat er minder zuurstof in het water zit ( thermische vervuiling )
Verzilting Bij verzilting neemt het zoutgehalte in het oppervlakte water en het grondwater toe

Water in het Midden-Oosten

- In grote delen van het Midden-Oosten kun je alleen maar leven dankzij de rivieren en het grondwater.
- In het Midden-Oosten stromen een aantal grote rivieren: de Nijl, de Jordaan, de Eufraat en de Tigris, langs deze rivieren woont het grootste deel van de bevolking.

- De Nijl
De Nijl ontspringt uit en vochtig gebied, en stroomt daarna door de woestijn, in de woestijn verliest de rivier veel water door verdamping. Dit waterverlies wordt nog veel groter doordat het rivierwater voor de landbouw wordt gebruikt.
Dankzij de overstromingen van De Nijl kan er toch landbouw in Egypte plaatsvinden, met de overstromingen neemt de Nijl vruchtbaar slib mee waardoor de gewassen goed groeien.

- De Eufraat / Tigris
De Eufraat is de belangrijkste rivier in het Midden- Oosten. IN de rivier zijn stuwdammen aangelegd, de Eufraat begint in Noordoost-Turkije en stroomt via Syrië naar Irak, daar vloeit ze samen met de Tigris vanaf dat punt heten de rivieren Sjatt al-Arab deze rivier stroomt door het moerasachtige gebied, en mondt uit in de Perzische Golf.

- Omdat de Eufraat en de Tigris ontspringen in Turkije en het meeste water dat door deze rivieren stroomt komt uit Turkije hierdoor beschouwt Turkije zich als de eigenaar van dit water en ontkent dat Irak en Syrië ook recht hebben. Turkije verkoopt water aan Israel en Palestina en Irak en Syrië zien dit met lede ogen aan..

- De Jordaan stroomt door Israël en vormt op bepaalde plekken de grens tussen Israël en Syrië, 70 tot 90 % van dit water word voor menselijke doeleinden gebruikt.

Bevolking en Ruimte

Natuurlijke bevolkingsgroei: Geboorte / Sterfte cijfer
Sociale bevolkingsgroei: Aantal mensen die zich in een gebied vestigt ( immigratie)
min het aantal dat vertrekt ( emigratie )

Vergrijzing en de oorzaken ervan:
- Na de tweede wereldoorlog was er een echte geboortegolf ( babyboom )
- Vroeger kreeg een vrouw gemiddeld vier kinderen, nu gemiddeld 1,7 bijvoorbeeld door voorbehoedsmiddelen
- De levensverwachting is een stuk hoger

Het afnemen van jonge mensen in de bevolking noem je ontgroening

Voor 1965 was Nederland een emigratieland
- Gastarbeiders: Turken/ Marokkanen
- Studeren en werken: Surinamers/ Antillianen
- Vluchtelingen / Economische vluchtelingen krijgen geen verblijfsvergunning
- Seizoensmigranten: Oost-Europeanen
- Een andere reden voor immigratie is gezinshereniging

- Van het platteland naar de stad: Urbanisatie, veel mensen zochten werk.
- Verhuizen uit de stad: Suburbanisatie, buiten de stad konden mensen namelijk een groot huis kopen met tuin, dit kwam door de toenemende welvaart.

Agglomeratie: Grote stad met daaraan vastgegroeide andere plaatsen.

In sommigen regio’s zie je een grote bevolkingsafname, steeds meer voorzieningen verdwijnen de drempelwaarde word niet meer gehaald ( min aantal klanten om te bestaan )
De reikwijdte de maximale afstand die mensen willen afleggen voor een voorziening neemt ook toe.

Elke stad heeft zijn eigen specialisatie
- Amsterdam: Belangrijk zakelijk centrum met veel hoofdkantoren, en Schiphol.
- Rotterdam: Door de Rotterdamse haven.
- Den haag: Centrum van politiek en bestuur.
- Utrecht: Belangrijk handelscentrum met veel beurzen en congressen.

De twee mainports van Nederland zijn Schiphol en de Rotterdamse haven, ze spelen voor Nederland een grote rol op het gebied van vervoer van goederen en personen.

De leefbaarheid heeft te maken met hoe prettig je ergens woont, hoe veilig het is, en of het goed onderhouden is.
Als er veel criminaliteit is en een slechte leefbaarheid spreek je van een achterstandswijk.

- Als je elke dag op en neer reist van de ene plaats naar de andere plaats voor je werk, noem je dat forensen.
- Door de grote hoeveelheid verkeer zijn er vaak opstoppingen en files: congestie.

Bevolking in Duitsland

Duitsland is in 1990 weer een land geworden. Het westen had zich snel ontwikkeld maar het oosten bleef achter. Er zijn nog steeds grote verschillen tussen west en oost Duitsland.

Natuurlijke bevolkingsgroei in Duitsland: Er is een sterfteoverschot, maar door de sociale bevolkingsgroei is er toch een groei.

- Er was in Duitsland veel urbanisatie ( van platteland naar stad ) er werden in Duitsland veel fabrieken gebouwd, later vertrokken de mensen ook weer weg uit de steden.

In Duitsland is geen overheersend stedelijk gebied zoals de Randstad, elk gebied kent zijn eigen specialisaties.
- Berlijn: Centrum van politiek en bestuur
- Hamburg: Belangrijk havengebied
- München: Belangrijk hightech gebied
- Dusseldorf: Belangrijk industrie gebied ( Ruhrgebied )

Ruhrgebied
Rond 1870 ontstond het Ruhrgebied, daarbij was de opkomst van zware industrie en mijnbouw erg belangrijk, ook lag het gebied erg gunstig aan de Ruhr ( zijrivier van de Rijn )
veel migranten kwamen naar het gebied om te werken, en zelfs te wonen.
Na 1960 werden veel fabrieken verplaatst naar lage loonlanden en daardoor sloten veel bedrijven in het Ruhrgebied en nam de werkeloosheid toe.
Nu worden veel fabrieksterreinen omgebouwd tot monumenten, kunstwerken, klimhallen, en shoppingcenters.

Bevolking en ruimte in China

- Er wonen ongeveer 1,4 miljard mensen

Doordat de bevolking in China te snel groeide werd de eenkindpolitiek ingevoerd

Voordelen
- De bevolking nam sterk af

Nadelen
- Veel moeders plegen abortus als het eerste kind een meisje is.
- Kinderen die alleen zijn worden vaak meer verwend.
- De vergrijzing neemt erg toe.
- Er is een groot jongensoverschot ontstaan.

- In China heb je een Hukou nodig ( persoonsbewijs ) Heb je die niet kan je geen huis huren, niet trouwen, geen baan krijgen.

Bevolkingsspreiding in China
- In het oosten wonen de meeste mensen, daar is de bevolkingsdichtheid het hoogst. In het oosten liggen ook de grootste steden. Het oosten van China is economisch ook het sterkste gebied. Het is een laagvlakte en het heeft een land- zeeklimaat wat erg gunstig is voor de landbouw en veeteelt en goed geschikt voor bewoning.
- In het westen is de bevolkingsdichtheid laag er wonen nauwelijks mensen omdat het gebied slecht leefbaar is. Het is er te koud/ en te droog. In het zuidwesten vind je hooggebergte en in het noordwesten heb je woestijn- steppegebied.

Verschillende culturen
- In China wonen veel Etnische groepen, dat zijn mensen met hun eigen cultuur, taal en tradities, bijvoorbeeld e Tibetanen, Mongolen, Kazachen, en de Oeigoeren.
In het oosten wonen vooral Han-Chinezen in China is 90% van de bevolking Han-Chinees.
De Han-Chinezen leven vaak in grotere welvaart, en vaak worden de andere bevolkingsgroepen gediscrimineerd. Het oosten word steeds voller en de regering wil daar wat aan veranderen een maatregel is als de Han-Chinezen naar het westen verhuizen krijgen ze een huis aangeboden, zo ‘verchinezen gebieden ook’ en hopen ze dat de andere culturen langzaam verdwijnen.

- Na 1976 kregen de Chinezen meer vrijheid, Westerse spullen werden getolereerd en sommigen mensen mochten in het buitenland studeren ( brain drain ) ook mochten vanaf 1980 westerse bedrijven zich bij de oostkust verstigen ( open deur politiek )

In China mag je niet zomaar verhuizen, je moet blijven wonen waar je bent geboren verhuis je wel heb je geen recht op voorzieningen.

- Oorspronkelijk woonden veel Chinezen in Hutongs, dat zijn traditionele wijken, er was daar veel sociale controle en gemeenschappelijkheid. De hutongs maken plaats voor grote flats en wolkenkrabbers.

Problemen in de stad
- Er is een slechte watervoorziening, er hangt smog in de lucht ( mist + vuile lucht ) er zijn veel files, de kloof tussen arm en rijk is erg groot veel mensen die van het platteland naar de stad verhuizen vinden geen werk.
- Veel Westerse bedrijven verplaatsen hun productie naar China, de werkomstandigheden zijn erg slecht voor de Chinese werknemers, ze maken lange dagen en doen gevaarlijk werk.

- Door de snelle economische groei ontstonden er grote stedelijke gebieden. Vissersdorpjes groeide uit tot megasteden, deze grote steden heten ook wel metropolen.
Shanghai: Grootste zeehaven ter wereld / Financiële en commerciële centrum
Hongkong: Hier zitten de hoofdkantoren van bedrijven
Guangzhou en Shenzhen: Fabrieken en industrie
Yangtzedelta: Vind je veel kantoren.

Weer en Klimaat

- Klimaat is het gemiddeld weer over een langere periode ( 30 / 40 jaar )
De luchtlaag rond de aarde heet de dampkring, het weer is de toestand van de dampkring op een bepaald moment, op een bepaalde plaats.

- Weerselementen
Temperatuur, neerslag, luchtdruk, wind

- De temperatuur geeft aan hoe warm de lucht is op een bepaald moment, de lucht zit in een laag rond de aarde ( dampkring ) de zon verwarmt het aardoppervlak het aardoppervlak verwarmt vervolgens de lucht van de dampkring.

- Als er te veel waterdamp in de lucht zit, zal deze condenseren tot waterdruppels, als de druppels te zwaar worden vallen deze dankzij de zwaartekracht naar beneden en heb je neerslag.

Lagedrukgebied: Bewolkt en neerslag
Hogedrukgebied: Vaak mooi weer

- De windkracht word gemeten met de schaal van Beauford ( Bft ) 0 = windstil 12 = orkaan

- In Nederland waait de wind meestal vanuit het zuidwesten dat is vaak een zeewind of aanlandige wind de luchtvochtigheid is dan hoger.
- Waait het naar de zee toe dan heb je een landwind of aflandige wind dat zorgt in de zomer voor warm weer, en in de winter voor extra koud weer.

- Wolken ontstaan doordat lucht afkoelt, in het weerbericht word meestal de hoeveelheid wolken genoemd dit heet de bewolkingsgraad: Onbewolkt, licht bewolkt, half bewolkt, zwaar tot geheel bewolkt.

De wet van Buys Ballot ( verklaart waarom het altijd zal blijven waaien )
- Wind waait van hogedrukgebied naar een lagedrukgebied
- Doordat de aarde draait krijgt de wind een afwijking, op het noordelijk halfrond is dit een afwijking naar rechts, en op het zuidelijk halfrond een afwijking naar links

Neerslag
- Frontale neerslag: Warme lucht botst met koude lucht
- Stijgingsneerslag: Als lucht stijgt doordat er bergen in de weg zitten, hierdoor koelt lucht af en ontstaat neerslag

- Loefzijde ( droef ) Hier regent het vaak
- Lijzijde ( blij ) Het is hier een stuk droger, en regent minder

Drie vormen van water
- Vloeistof
- Vaste stof ( sneeuw / ijs )
- Gas ( waterdamp )
Kringlopen
- korte kringloop: Valt de neerslag regelrecht in de zee terug
- lange kringloop: Valt de neerslag op het land en gaat het water via een omweg terug naar de zee, bijvoorbeeld bomen/ planten die het opnemen

- Neerslagintensiteit de hoeveelheid neerslag die per uur of per dag valt
- Als er veel neerslag valt en de bodem niet de kans krijgt om het op te nemen zal de neerslag afstromen naar rivieren ( piekafvoer ) hierdoor kunnen ook overstromingen ontstaan
- Neerslag kan alleen gebruikt worden als het niet gelijk verdampt, het deel van de neerslag dat overblijft na de verdamping heet de nuttige neerslag

- Hoe dichter bij de evenaar hoe warmer de temperatuur, en de temperatuur word ook bepaald door hoe schuin de zonnestralen op de aarde invallen

Klimaten op aarde
- Tropisch regenwoudklimaat vind je rond de evenaar. Het is hier altijd warm en vochtig
- Savanneklimaat Het is tropisch warm, sommigen tijden van het jaar is het er erg droog.
- Steppeklimaat De neerslag is minder dan 200 mm per jaar, te weinig voor planten/bomen
- Woestijnklimaat De neerslag is minder dan 100 mm per jaar
- Middellandse zeeklimaat Hete, droge zomer en zachte regenrijke winter
- Gematigd zeeklimaat Hele jaar door neerslag, planten groeien goed
- Landklimaat Strenge winters en hete zomers, het hele jaar door kan er neerslag vallen
- Toendraklimaat Het is zo koud dat alleen de bovenste laag van de bodem in de zomer ontdooit, hierdoor ontstaat veel modder in de zomer
- Sneeuwklimaat Als de temperatuur het hele jaar niet boven de 0 graden Celsius komt
- Hooggebergteklimaat Het enigste verschil met het sneeuwklimaat is, dat het hooggebergteklimaat over hoog in de bergen voorkomt, dus ook in de tropen

- Het klimaat warmt op, met als gevolgen dat de ijskappen smelten en de zeespiegel stijgt,
de zeespiegel stijgt door twee redenen, warm water zet uit en heeft meer ruimte nodig, het gesmolten water van de ijskappen komt in de zee terecht.

Het klimaat in Spanje
- In Spanje zijn meer klimaten te vinden dan in Nederland, in het Noorden van Spanje vind je het gematigd zeeklimaat dat lijkt op Nederland maar dan is het warmer en regent het er vaak, dit maakt het dan ook ideaal voor de landbouw.
- Het landklimaat, droge zomers en koude winters, de landbouw die je hier vind is droge akkerbouw, dit vind je in centraal Spanje
- Middellandse zeeklimaat dat vind je aan de zeekust, met uitzondering van het gebied rond Almeria er zijn droge warme zomers en zachte winters.

- De neerslag in Spanje is erg ongelijkmatig, daardoor passen ze irrigatie toe maar niet zonder risico als er teveel verdampt kan er verzilting ontstaan ( zoutgehalte van de bodem gaat omhoog )
Oplossingen:
Drainagesysteem, vangt teveel aan water op
druppelirrigatie, krijgt een plant precies de hoeveelheid water die de plant nodig heeft

- De mens heeft ervoor gezorgd dat de bossen op veel plekke verdwenen zijn, ze hadden als voordeel water in de grond vasthouden, en zorgen voor verkoeling.

Het klimaat in de verenigde staten
De VS is een erg groot land, met grote verschillen in weer en klimaat

De acht klimaten van de Verenigde Staten
- Zeeklimaat Door de invloed van de grote Oceaan
- Woestijnklimaat Ten oosten van de Sierra Nevada is de invloed van de zee voorbij, je vind hier de droogste plekken van de VS.
- Steppeklimaat Ten oosten van de Rocky Mountains vind je de Great Plains, er valt hier zeer weinig neerslag en de akkerbouw kan hier alleen met irrigatie
- Landklimaat Het noordoosten van de VS ligt ook weer aan zee, door de aflandige wind is het hier een landklimaat. Het oosten kent strenge winters en warme, droge zomers
- Gematigd zeeklimaat In het zuidoosten van VS overheerst een zuidenwind, dat komt aanwaaien vanuit de golf van Mexico. In de zomer valt veel neerslag, de winter is vochtig en warm
- Tropisch klimaat in Florida en Hawaï vind je een tropisch klimaat, op Hawaï is zelfs een tropisch regenwoud te vinden
- Toendraklimaat In Alaska is een toendraklimaat, in de zomer komt de temperatuur nooit hoger dan 10 graden
- Hooggebergteklimaat Hoog in de bergen is er een hooggebergteklimaat

Versterkt broeikaseffect
Het versterkt broeikaseffect is het opwarmen van de aarde, door de aanwezigheid van bepaalde gassen ( koolstof-, en stikstofdioxide, waterdamp en ozon )

- Oorzaken
Toename van de welvaart en de industrie, door de ontbossing planten en bomen kunnen namelijk van koolstofdioxide weer zuurstof maken

- Tegengaan van het broeikaseffect
Meer gebruik te maken van windkracht en waterkracht, producten kopen die het milieu weinig schade aanbrengen, minder vlees eten, recycling, licht uitdoen kachel wat lager zetten, niet onnodig water verbruiken

Tropische stormen en orkanen

- Tropische depressie windkracht is maximaal 7 op de schaal van Beaufort
- Tropische storm tussen de 8 en 11 op de schaal van Beaufort
- Orkaan Boven de 11 op de schaal van Beaufort

- Een orkaan ontstaat alleen boven zee, het water moet minstens 27 graden zijn,

- Het ontstaan van een tornado, als zeer warme lucht botst met zeer koude lucht, dankzij de grote temperatuurverschillen stijgt de warme lucht razendsnel op waardoor er onweer ontstaat en het gaat regenen

- Tornado’s zijn minder goed te voorspellen, een orkaan is vaak goed te voorspellen.