Van de Vos Reynaerde: recensie en bespreking

Als vijdejaarsstudent forceert de leerkracht Nederlands iets zeer ongewoon. Ineens dondert hij de klas binnen met een stapel bundeltjes. Iedereens gezicht verbleekt al meteen. Dan komt de uitleg. “Jullie krijgen allemaal een bundeltje. Dit is een kortverhaal, een zeer speciaal weliswaar. Het is geschreven in het middelnederlands, het is ondertussen zo’n 750 jaar oud en het is aan jullie om deze tekst de bestuderen”, luidt het. Je wordt dus verplicht om iets te doen wat normale tieners nog nooit gedaan hebben: Nederlands uit de Middeleeuwen lezen. Niet te geloven dat het zo’n lange tijd doorstaan heeft. Nu verwachten ze dus van jou dat je je erop toelegt. Of het de moeite waard is? Niet echt.

De titel van het kortverhaal is Van de Vos Reynaerde. Het begint met de introductie. Vandaag is de hofdag, de dag waarop alle dieren samenkomen. Natuurlijk komt onze protagonist niet opdagen. Reinaert de Vos heeft de andere dieren immers al te veel leed aangedaan. Aangezien hij niet aanwezig is, wordt hij een eerste maal gedagvaard. Bruun de Beer gaat op pad, op zoek naar Reinaert. Na hem officieel gedagvaard te hebben, verzint Reinaert een list om er toch maar onderuit te komen. Hij vleidt hem en pakt hem op zijn zwakke punt: zijn vraatzucht. Reinaert slaagde erin om van Bruun de Beer af te komen op een vieze manier.

Zwaar toegetakeld na een heftige reis, komt de beer aan op het hof. Reinaert de Vos heeft echter recht op drie dagingen, dus wordt Tibeert de Kater aangewezen om hem te dagen. Ook bij Tibeert lukt het niet om de sluwe vos mee te krijgen naar het hof. Als laatste daagt Grimbeert de Das Reinaert in. Dat is de laatste keer dat hij ingedaagt moet worden om op de rechtzitting te verschijnen, waarna het eigenlijke proces kan beginnen. Als hij nu niet komt opdagen, bekent hij schuld en wordt hij bij verstek veroordeeld. Dat weet de vos zelf ook. Om de afloop te weten moet je het verhaal natuurlijk zelf lezen.

Dierenverhalen worden al eeuwenlang verteld. Er zit dan ook een moraal in die eigenlijk een wijze levensles zou moeten bevatten. Voor mij behoort dit tot de sprookjes en alle andere verhalen voor kleine kinderen. Persoonlijk vind ik niet dat tieners zich hiermee bezig moeten houden. Volgens mij is dit niet het meest interessante dat ik ooit gelezen heb. Ik stel het dan ook in vraag of Van de Vos Reynaerde echt wel nog deze positie waard is. Echte fanatiekelingen die taalonderzoek doen of dergelijke zullen hier alvast meer in geïnteresseerd zijn dan ik.

Het zou best kunnen dat je op een bepaald moment zal zeggen: “Wat is dit voor onnozelheid?”. Dat zei ik tenminste. Er is een bepaalde scène dat volledig bij de Middeleeuwen hoort. Wanneer de penis van een priester wordt gegeten, wordt dat zeer apart verwoord. Het schijnt dat er zelf andere versies van gemaakt zijn waarin bijvoorbeeld zijn neus gegeten wordt. Deze is voor mij ondenkbaar, de dag van vandaag worden er geen doekjes meer omgewonden. Ook al geef ik toe dat discretie soms wel eens mag.

Om af te sluiten heb ik nog een laatste argument om te bewijzen dat ik dit verhaal echt nuts vond. Het is zo typisch literair om een drieledige structuur aan te brengen in een tekst. Ook al was het in dit geval wel parallel aan de realiteit dat er drie dagingen moesten gebeuren voor het proces begon, toch erger ik me eraan. De namen die gebruikt worden in het verhaal, dat is ook zo subtiel en ziekelijk. Het moet een net verhaal voorstellen maar indirect worden er toch dubbelzinnige elementen in verweefd. Bijvoorbeeld de wolvin die Hersint heet, wordt eigenlijk ‘verhoerd’ door Reinaert. Dat blijkt ook uit de betekenis van haar naam. (‘Ze heeft er wel zin in’).

Mijn mening over Van de Vos Reynaerde is overduidelijk negatief. Het dierenverhaal is voor mij echt een flop. Ik wens aan iedereen die het nog moet lezen en bespreken veel succes, hopelijk vinden jullie er wel iets aan.