The Discovery of Heaven (2001)

The Discovery of heaven veilig in de klauwen van Jeroen Krabbé Zoals er veel wegen naar Rome leiden, leiden vele gebeurtenissen naar de geboorte van één persoon: Quinten Quist. En ja, zijn weg leidt naar Rome. En van Rome naar Israël en vervolgens naar de hemel. Dat is de weg die Quinten moet bewandelen. Maar hoe krijg je de juiste persoon op de juiste tijd op de juiste plaats? Dat wordt duidelijk in de film: ‘The Discovery of Heaven` van Jeroen Krabbé naar het boek van Harry Mulisch. Krabbé neemt zelf ook de rol van engel voor zijn rekening en regelt daarmee ook binnen het verhaal alles wat op het doek gebeurt. Twee wereldoorlogen zijn nodig om de juiste mensen bij elkaar te brengen. Die mensen zijn Onno Quist (taalkundige en politicus) en Max Delius (sterrenkundige) die op dezelfde dag verwekt zijn en vrienden voor het leven worden. Zij komen Ada Brons (muziekante) tegen en krijgen beiden een verhouding met haar. Ze trouwt met Onno en dan (met wiens zaad blijft nog enige tijd onduidelijk) wordt Quinten geboren. Maar waarom? Omdat God heeft besloten dat de stenen tafelen met de tien geboden terug moeten worden gebracht naar de hemel, omdat de mens er een zootje van maakt op aarde, daarom. En omdat de juiste persoon niet zo gemakkelijk te creëren is, laat staan te besturen. Mensen hebben namelijk een eigen wil van God gekregen dus zit die man zichzelf nu aardig in de weg. Ach ja, iedereen maakt wel eens een foutje. Maar het verfilmen van dit boek was dat niet, al hadden veel Mulisch-fans er een hard hoofd in, het is een mooie film geworden. ‘The Discovery of Heaven’ is eigenlijk een film vol met tegenstrijdigheden. Het begint al met de tweestrijd tussen Onno en Max. Wie gaat er met Ada en wie is de vader van Quinten? En ook hierin schuilt weer twijfel. Moeten ze elkaar verwijten maken over wie het met haar doet of is de vriendschap voor elkaar sterker? Dit laatste blijkt het geval te zijn, maar vooral Max, die ook nog eens in zijn verleden aan het graven is, heeft het hier moeilijk mee. Een andere tegenstrijdigheid zit er in de geloofwaardigheid van de film. Aan de ene kant worden de karakters zeer geloofwaardig neergezet en lijkt alles zo logisch dat men bijna in het bestaan van zo’n hemel zou gaan geloven. Maar aan de andere kant hangt het hele verhaal samen door ‘toeval` en als Max plotseling wordt gedood door een, van bovenaf gestuurde, meteoriet komt dit de geloofwaardigheid zeker niet ten goede. De film begint realistisch maar wordt naar het einde toe steeds fantasierijker. Dan is er tenslotte nog de strijd tussen de hemel (waar de engelen het leven op aarde in de hand proberen te houden) en de aarde. (waar de mens met z’n eigen wil niet altijd doet wat de engelen verwachten en waar Max zelfs op het punt staat om de hemel te ontdekken hetgeen voor grote paniek in de hemel zorgt) Het vrij gecompliceerde verhaal is, ondanks een aantal flashbacks en dromen of visioenen van Quinten, duidelijk in beeld gebracht. Al moet men wel opletten om het verhaal exact te volgen. Dit is echter geen probleem omdat de film niet saai is en, mede dankzij een goede (bijna krankzinnige) vertolking van Stephen Fly in de rol van Onno, voldoende humor bevat. Het camerawerk is afwisselend levendig en rustig (zie ook hier weer de tegenstrijdigheid) waardoor men echt wordt meegenomen in de film zonder dat het al te vermoeiend is. De visioenen van Quinten worden bijvoorbeeld ook vanuit zijn perspectief gefilmd zodat men makkelijk met hem meeleeft. Vooral tijdens de vrijpartijen tussen Ada en Onno en tussen Ada en Max komt het belang van de camerabeweging goed naar voren. Hierbij draait de camera namelijk om de stellen heen en worden de beelden door elkaar geplakt. De beide scènes vinden niet op hetzelfde moment plaats maar worden toch zo weergegeven om de onduidelijkheid van de vader (of vaders!) in stand te houden. Hiertussen zij nog beelden te zien van de engel die zorgt voor de verwekking van Quinten. Door de heftige camerabeweging (erg toepasselijk bij de situatie) waarin men in een soort sleur lijkt te zitten wordt nog eens extra benadrukt dat dit een belangrijke gebeurtenis is. De film is goed van opbouw. Met name de manier waarop Quinten erachter komt wat zijn levensdoel zal zijn is erg subtiel. De spanning stijgt langzaam en langzaam maar zeker ontdekt Quinten zijn opdracht (het vinden en terugbrengen van de stenen tafelen naar ‘het midden van het midden`) en wat de prijs is die hij en zijn omgeving moet betalen voor te uitvoering hiervan. Elke keer als er iemand dood gaat ziet hij een flits en naarmate de tijd dringt en het engelengeduld opraakt kost het project steeds meer mensen het leven (het begon al voor zijn geboorte met een bijna fataal ongeluk waardoor Ada in coma kwam te liggen) en stijgt de angst van Quinten. Op het laatste geeft hij zich over aan de situatie en voert de opdracht, natuurlijk nog net op het nippertje, uit. Als je het globaal bekijkt is het verhaal sowieso vrij slap: Er moet een opdracht uitgevoerd en na vele omwentelingen gebeurt dit ook. De engel is echter nog niet tevreden over het resultaat en besluit voorgoed naar de aarde terug te keren. Dit openeinde moet verandering in de genoemde situatie brengen maar heeft helaas onvoldoende impact om dit ook echt waar te maken. Het zijn de subtiele details die de film interessant maken. ‘The Discovery of Heaven` (oorspronkelijk: De ontdekking van de hemel) dankt zijn naam aan het feit dat Max (die uiteindelijk toch de vader van Quinten blijkt te zijn) op het punt staat om de hemel te ontdekken, iets waar hij bijna bezeten mee bezig is al is het alleen maar om Onno met zijn ontcijferkunsten te overtreffen. Maar ook Quinten ontdekt de hemel zonder daarom gevraagd te hebben. Door wat hij in zijn dromen ziet raakt hij geïnteresseerd in wat dit voor iets is en gaat op onderzoek uit. Het antwoord op de levensvraag van Max wandelt dus al jaren bij hem door het huis. Maar wie ontdekt de hemel eerder, Max of Quinten? Terwijl deze twee mensen zich met de hemel bezig houden buigt Onno zich over een oude steen met tekens, waarin hij de zin van het leven denkt te vinden. De uiteindelijke vertaling: ‘Ons leven ligt in de klauwen van God` iets waar hij in de loop van zijn leven zelf ook achter had kunnen komen. Deze miljoenenproductie is zeker geen film voor een luie zondagmiddag met popcorn op de bank, maar voor degenen die graag nadenken over ‘de dingen des levens` is het een boeiende film die niet zal vervelen.