Het theater, de brief en de waarheid door Harry Mulisch

Schrijver: Harry Mulisch
Titel: Het theater, de brief en de waarheid. (een tegenspraak) Jaar van uitgave: 2000
Publicatiedatum: 20-05-2002
Recensente: Maaike Bergman
Recensietitel: Je zal het maar moeten lezen voor je boekenlijst… Na de recensies van mijn collega’s Ingrid Hoogervorst en Jan Paul Bresser te hebben gelezen, kwam ik tot de conclusie dat ze wel heel erg in volwassentaal hebben geschreven. Desondanks worstelde ik me dan toch door deze twee recensies heen en het resultaten waren wisselend. Ingrid schreef in haar recensie dat dit boek echt geen kattenpis is en dat het heel wat meer van de lezer verlangt, als dat de lezer het op het eerste gezicht zou denken. "In dit door Mulisch ontworpen labyrint moeten we oren en ogen open houden om niet de weg kwijt te raken. Dat zit hem niet in zijn stijl." Mijn reactie hierop: "Dit boek is inderdaad geen kattenpis, want denk je nou echt dat je je daar als gemiddelde lezer zomaar gemakkelijk doorheen worstelt? Ga toch fietsen! Alleen zeer gevorderde, getrainde lezers die al heel wat boeken hebben versleten maken nog een kans om iets te vatten van dit schijnbare waarheidsverhaal. Oké, ik overdrijf nu wel een beetje, maar ver naast zat ik er zeker niet. Wie iets wil begrijpen van dit al moet oren en ogen openhouden om een beetje te begrijpen waar dit boek over gaat. Het verhaal zit vol fictie en non-fictie, waarvan je niet weet wanneer het nou fictie of non-fictie is." Recensent Jan Paul denkt daar ietsje anders over. Waar Ingrid schrijft dat ze het boek niet bepaald voor de poes vindt, begint Jan Paul de personages in het boek te vergelijken met personages die zeer actueel zijn in de werkelijkheid. Neem nou bijvoorbeeld de zaak Jules Croiset. Gedateerd in 1987, maar nog altijd even actueel voor Harry Mulisch om het te verwerken in zijn verhaal. Het enige verschil is dat Jules Croiset nu veranderd is in Herbert Althans. Recensent Jan Paul omschrijft de inhoud van de novelle als volgt: "Niet de werkelijkheid heeft de verbeelding gevoed, maar fantasie heeft een ‘verbluffende salto’ naar de realiteit gemaakt." Mijn reactie hierop: "Het is moeilijk te beschrijven wat er met de bovenstaande regel bedoeld wordt. Jan Paul mag dan wel beweren dat fantasie een ‘verbluffende salto’ naar de realiteit heeft gemaakt, maar dan vind ik wel dat deze recensent de moeite moet nemen om zijn opinie te beredeneren. Een recensie is immers een recensie, nietwaar?" Trouwens, wat professionele recensenten kunnen, dat kunnen mijn leerlingen ook moet een leraar Nederlands uit Leiden gedacht hebben. Vol vreugde deelde hij zijn leerlingen mee, dat ook zij een boekje moesten lezen en daar een recensie van moesten maken. Daarnaast wilde hij er ook 2 andere recensies in verwerkt hebben. Het boekje moest uitsluitend volwassenliteratuur zijn (daar heb je het weer, volwassentaal), omdat hij bang was dat het anders niet educatief genoeg zou zijn voor zijn leerlingen. Zoals je misschien al hebt gemerkt, ben ik dus 1 van deze leerlingen die, ijverig als ik was, meteen aan de slag ging om deze recensie tot realiteit te kunnen brengen. Goh, wat vind ik van dit boekje? Moeilijk om te lezen, dat wel. Erg moeilijk zelfs, want wie begrijpt er nou wat er precies in dit boekje verteld wordt. Jij wel soms? Mag jij het me uitleggen. Het enige wat ik uit dit boekje heb op kunnen maken, is dat het om 2 begrafenissen gaat, gescheiden door een pauze, waarbij het bij de eerste begrafenis gaat om een overleden vrouw, verteld door haar man en waarbij bij de tweede begrafenis de rollen precies zijn omgedraaid. Het theater, de brief en de waarheid een onmogelijk verhaal? Nee, eerder een onbegrijpelijk verhaal waarin fictie en non-fictie, fantasie en realiteit door elkaar lopen, zonder dat je begrijpt waar het verhaal werkelijk over gaat.