Jacques Presser, De nacht der Girondijnen

1995 in Groningen verschenen

61 pagina’s, niveau 3

De Nacht der Girondijnen gaat over de jonge geschiedenisleraar Jacques. Hij is van Portugees-Joodse afkomst, maar komt toch bij de ordedienst in Westerbork terecht. In opdracht van de Duitsers zorgt hij voor het samenstellen van de Joden transporten, in de hoop zijn eigen bestaan te kunnen redden of ten minste zo lang mogelijk te rekken. Jacques’ lot neemt een totaal andere afloop nadat hij op zijn baas inslaat als deze bij de transport een bevriende rabbijn mishandeld.

De Nacht der Girondijnen is het lezen waard, omdat het een erg meeslepend en spannend verhaal is. Dit komt vooral juist door de vele, van het centrale verhaal afwijkende, gedachtes en de gedetailleerde omschrijvingen van gevoelens

Het boek De Nacht der Girondijnen heeft een gecompliceerde schrijfstijl, omdat het verhaal opgeschreven is als of de protagonist met je praat of als een dagboek. Er zijn veel gedachtes en dingen die onsamenhangend zijn en afwijken van het eigenlijke verhaal. Ook wordt er gebruik gemaakt van veel duitse en franse begrippen, wat het verstaan van de tekst ook kan bemoeilijken.

Het plot is erg triest en verdrietig, omdat Henriques, om zichzelf nog een paar weken te redden, vrienden, bekenden en zelfs zijn eigen moeder op de veewagons naar een werkkamp moet sturen. Hem wordt steeds verteld ‘het is zij of jij’. Met ‘zij’ worden in eerste plaats de Duitsers bedoeld, maar ook de andere Joden.  Ook is het plot realistisch en geloofwaardig, door de ware gebeurtenissen rond om de deportatie van Joden in de Tweede Wereldoorlog. De boven genoemde bemoeilijking van het verhaal onderbouwd het realistische, omdat het daardoor gehaast opgeschreven lijkt. Dit zou ook nog eens het dunne formaat van het boek kunnen verklaren.

Het verhaal is origineel, omdat er weinig boeken zijn, die dit perspectief van de Joden deportatie laat zien. De meeste boeken over dit onderwerp worden compleet vanuit het perspectief van joodse mensen in een werkkamp. Dit boek is hierdoor bijzonder, omdat het vanuit beide perspectieven geschreven is; het perspectief van werkkampinwoners en het perspectief van de mensen die voor de Duitsers werkten.

Het boek bevat een gecompliceerde schrijfstijl, omdat als een dagboek geschreven is. Hierdoor was het soms niet te volgen wie aan het woord was, maar na een tijdje wen je er aan. In de tekst stonden ook moeilijke begrippen die ook soms in het Frans of Duits stonden. Dit maakte het verhaal wat lastiger soms. Ook kwamen er gedachtes voor die helemaal los hingen van het verhaal zelf, waardoor je weggehaald werd van waar je was en opeens ergens anders was. Dit betekend dat er misschien een barak werd beschreven, maar dat door een herinnering je opeens 20 jaar geleden terecht kwam waardoor je als je weer terug was bij de barakken je de verhaallijn een beetje kwijt was.

De personages zijn erg herkenbaar, omdat door de manier waarop ze geschetst zijn, het verhaal eerder op non-fictie lijkt dan fictie. De personages zijn herkenbaar, omdat ze overeenkomen met personen uit non-fictie verhalen die we kennen uit de Tweede Wereldoorlog. 

Het plot is best zielig, omdat het de hoofdpersoon best voor grote dillema’s komt te staan. Zo moet hij kiezen tussen zijn eigen leven en dat van bekenden. Het plot is ook zo zielig, omdat er eigenlijk een realiteit wordt geschetst van de Tweede Wereld Oorlog. Het is namelijk best deprimerend om er over na te denken dat mensen deze dillema’s echt in de ogen hebben moeten kijken.

De Nacht der Girondijnen is het lezen waard, omdat het een erg meeslepend en spannend verhaal is. Dit komt vooral juist door de vele, van het centrale verhaal afwijkende, gedachtes en de gedetailleerde omschrijvingen van gevoelens.

De nacht der girondijnen

maart 03, 2016

De novelle, de nacht der girondijnen, van J. Presser was het boekenweekgeschenk van 1957. Wat een fantastisch boek. Nog steeds wordt het opnieuw uitgebracht.

Ik vind het een volwassen vervolg op Oorlog Zonder Vrienden van Evert Hartman. Net als Oorlog Zonder Vrienden de NSB-kant laat zien, laat De Nacht der Girondijnen de foute-joden-kant zien. De oorlog had zoveel kanten en als je je inleeft in het verhaal van mensen aan die kanten, valt er voor elke kant wel wat te zeggen. Dat is beangstigend, want wat zouden wij doen in de oorlog. zouden wij wel dappere verzetsstrijders zijn, of zouden we denken dat de nieuwe - bezette - situatie permanent gaat voortduren en dat we ons moeten assimileren. Of waar zouden we naartoe moeten vluchten?

Dit soort boeken zetten je aan het denken over je levensmoraal, je inzet voor de wereld en voor anderen, het tijdelijke van alles, en over de essentie van je leven.

Het is een novelle, dus een dunner boek, maar denk niet dat je dan snel klaar bent. Het boek is zo geschreven dat je elke zin goed tot je door moet laten dringen en als je het uit hebt, zul je weer opnieuw beginnen zodat je eindelijk al die eerste pagina's in een context kunt plaatsen en de symboliek eruit kunt plaatsen.

http://tezijnofniet.blogspot.com/2016/03/de-nacht-der-girondijnen.html

De auteur is niet bekend.

De recensent vindt de novelle een ‘fantastisch’ (regel 2) boek. Hij of zij vindt het een vervolg op een ander boek door het beschrijven van de oorlog uit verschillende perspectieven.. De schrijver vindt het beangstigend dat er voor elke kant in de oorlog goede en slechte punten zijn. Volgends hem/haar zet dit boek mensen aan om meer over moraal, het leven en de wereld te denken. Dit blijkt uit regel 7 tot 12. Ook is er veel sprake van symboliek die men uit de context van het boek kan halen. Hiermee wordt de gecompliceerde schrijfstijl in deze recensie beschreven. (regel 14-16) Er is geen sprake van negatieve aspecten op het boek. De schrijver gebruikt de boven genoemde als argumenten om zijn mening te onderbouwen.