Profielwerkstuk economie+biologie over roken
Hoe is de wereldeconomie in aanraking gekomen met tabak?
Toen Columbus in 1492 'het nieuwe land' ontdekte had hij maar weinig aandacht voor de gedroogde bladeren die de indianen hem aanboden. De wereldreiziger had maar 1 ding in zijn hoofd en dat was het vinden van goud en specerijen. Om wat wij later tabak zijn gaan noemen bekommerde hij zich niet. Als hij had geweten hoeveel de tabaksindustrie tegenwoordig met die bladeren verdient, had hij zich waarschijnlijk wel bedacht.
'De ontdekking'
Voor de indianen was tabak iets bijzonders. Ze rookten het niet voor de lol, maar gebruikten het als medicijn en pepmiddel.
Iedereen kent natuurlijk de vredespijp die bij bijzondere gelegenheden door het opperhoofd werd gerookt. Maar de indianen consumeerden het ook op andere manieren. Sommige stammen rolden de tabak in grote bladeren en staken die aan, of zogen erop. Anderen gebruikten stenen rook instrumenten. De Franse ontdekkingsreiziger die daar in 1534 melding van maakte, vond dat die stenen rookinstrumenten eruit zagen als een fluit, 'une pipe' in het Frans. Daar komt het Nederlandse woord pijp vandaan.
Nadat de eerste westerlingen met tabak in aanraking waren gekomen, verspreidde zich het als een lopend vuurtje door de beschaafde wereld.
Binnen een eeuw waren de meeste landen er wel mee bekend. Met name de Spanjaarden, Portugezen en de Engelsen waren daarvoor verantwoordelijk.
Ene John Rolfe, de echtgenoot van een indiaanse vrouw, leerde van zijn schoonfamilie hoe hij de kwaliteit van de tabak kon verbeteren en stuurde die verbeterde tabak vervolgens naar z'n moederland Engeland.
De tabak in Europa
De tabak in Europa genoot al snel een grote populariteit. Net als de Indianen rookten de Europeanen pijp en sigaren of kauwden ze op tabak, ook wel pruimen genoemd.
Vrouwen rookten minder dan mannen. Wel gebruikten ze snuif. Dat was verpulverde tabak die was verrijkt met het aroma van pruimen, krenten, rozijnen en andere kruiderijen. Het was in die tijd erg chique om te snuiven.
Tabak werd niet alleen gebruikt als genotsmiddel. Veel westerse artsen zagen het ook als medicijn. Had je kiespijn, dan stopte je gewoon een dot pruimtabak op de zieke kies. En had je last van een pijnlijke zwangerschap, dan legde je een heet tabaksblad op je navel. Maar of het hielp? Dat is niet bekend.
Overigens werd het gebruik van tabak door de westerse autoriteiten flink tegengewerkt. Zo wilde de Britse koningin Victoria in de vorige eeuw absoluut niet dat er aan het hof werd gerookt. In Rusland stonden er zelfs zware straffen op: werd je betrapt, dan werd je neus eraf gesneden!
Hoe ontstaat tabak?
Tabak wordt geteeld. Het telen van tabak is een heel werk, zeker wanneer je als John Rolfe en z'n tijdgenoten geen machines tot je beschikking hebt. De perioden tussen het zaaien en oogsten van de tabaksplant is vijf maanden. De bladeren worden één voor één van onderaf geplukt en vervolgens buiten gedroogd. Daarna worden ze naar een schuur gebracht om nog langer te drogen en uiteindelijk op grote hopen gelegd. De tabak gaat dan broeien waardoor het de juiste kwaliteit krijgt. Met tabak is het net als wijndruiven: verschillende omstandigheden leveren verschillende soorten en kwaliteiten op. Zo is bijvoorbeeld tabak uit de staat Virginia in de Verenigde Staten vooral geschikt om er sigaretten van te maken. Andere gebieden waar tabak wordt verbouwd zijn: Sumatra, Java, Cuba en Brazilië. Uit elk van deze gebieden komen andere typen tabak.
Wat gebeurt er met de economie van Nederland als iedereen in Nederland stopt met roken?
Als iedereen in Nederland zou stoppen met roken, dan zullen er in de toekomst 24.000 mensen per jaar minder sterven aan de gevolgen van roken. Dat betekent dat er veel mensen langer blijven leven. Ook worden er elk jaar weer veel mensen geboren. Daardoor groeit de bevolking zodat de productie van kleding, voedsel enz. omhoog gaat. Doordat de mensen ouder worden zullen er meer bejaardentehuizen gebouwd worden (dat betekent meer banen in de 'bouw"), waardoor er ook meer banen in de gezondheidszorg komen. En als iedereen in Nederland zou stoppen met roken dan zou de Nederlandse overheid vreselijk veel geld mislopen aan de accijns van rookwaren. Daardoor wordt de begroting kleiner, zodat de overheid minder geld zal besteden aan bijv. de infrastructuur, de gemeenten enz. Als de overheid dit niet doet dan ontstaat er een (grotere) staatsschuld. Kortom als iedereen stopt met roken geeft dat veel voordelen maar ook veel nadelen.
Wat voor invloed heeft roken op de inkomsten van de overheid?
Accijns
Naast BTW zit er op sigaretten, alcohol en benzine een extra indirecte belasting, de accijns, een verbruiksbelasting. De overheid heft accijns met twee doelen voor ogen: de overheidsinkomsten vergroten en het gebruik van deze schadelijke producten afremmen. Deze twee doelen zijn wel tegenstrijdig.
Ik heb een berekening (over 2001) gemaakt over het aantal rokers in Nederland, het aantal sigaretten wat per dag worden gerookt, hoeveel gulden er per jaar in Nederland wordt uitgegeven aan sigaretten en hoeveel gulden daarvan naar de overheid gaat.
In Nederland in 2001 zijn er ongeveer 3,98 miljoen rokers die gemiddeld 21,2 sigaretten per dag roken. Dat zijn dus alles bij elkaar zo’n 83,2 sigaretten per dag. Als je dat nou keer 365 dagen doet dan kom je op zo’n 30,4 miljard sigaretten per jaar. Een sigaret kost gemiddeld 33 cent (pakje kost 6,60 en daar zitten er 20 in). Dus als je 30,4 miljard sigaretten keer 33 cent doet dan kom je op ongeveer 10 miljard gulden.
In Nederland wordt er dus in 2001 zo’n 10 miljard gulden uitgegeven aan rookwaar!
Op een pakje sigaretten zit ongeveer 55% accijns, dus als je 55% van 10 miljard gulden aftrekt kom je op 5,5 miljard gulden. De overheid zal dus in 2001 5,5 miljard gulden aan accijns ontvangen.
Wat is de invloed van reclame op de verkoop van sigaretten?
In de vorige eeuw rolden mensen nog sigaretten met de hand. Begin 20e eeuw werd de sigarettenmachine uitgevonden, waardoor grote hoeveelheden sigaretten in korte tijd konden worden gemaakt. Vanaf die tijd ontstonden ook echte sigarettenfabrieken, die uitgroeiden tot grote internationale concerns met ondernemingen in alle werelddelen. De vier grootste concerns zijn: Philip Morris, British American Tabacco, Reynolds en Rothmans. Deze concerns maken bekende merken als Marlboro, Camel, Lucky Strike, Chesterfield en vele andere.
De bekendste fabrieken zijn ontstaan in Amerika. Daar maken ze intensief reclame voor hun merken en weten zo sigaretten een eigen 'image' mee te geven. En dat image is heel belangrijk voor het verkopen van sigaretten. Wie wil er nou niet stoer zijn met een pakje sigaretten van Marlboro of Camel?
Reclame
Sigarettenfabrikanten willen zoveel mogelijk verkopen. Ook aan 'nieuwe rokers'. Reclame is daarvoor heel belangrijk. Want zonder reclame kent niemand een merk. Om de reclame voor sigaretten te beperken, maakt de overheid regels en wetten. De tabaksindustrie verzet zich daar heftig tegen. Tot nu toe is er alleen een wet die reclame voor sigaretten op radio en televisie verbiedt. In Europa is een richtlijn aangenomen die de komende jaren ook in Nederland zal worden ingevoerd. Minister Borst (minister van Volksgezondheid) heeft bepaald dat de afbeelding van sigaretten in de toekomst uit het straatbeeld moeten verdwijnen. Zo mag er alleen nog maar reclame voor tabak gemaakt worden in tabaksspeciaalzaken en bij de sigarettenbalies in supermarkten en warenhuizen. Dus worden de advertenties van de tabaksindustrie in bushokjes, tijdschriften, kranten en op grote evenementen taboe. Omdat een en ander grote gevolgen voor het bedrijfsleven heeft, wil minister Borst dat er voor kranten- en tijdschriftensponsoring een overgangstermijn komt tot 31 juli 2002.
Overtreders van het verbod op tabaksreclame hangt een boete van maximaal een miljoen gulden boven het hoofd, die zonder toestemming van een rechter kan worden opgelegd. De Keuringsdienst van Waren gaat toezien op de naleving van het verbod.
Het verbod op tabaksreclame is vooral toegelegd om met name de jeugd te ontmoedigen. Want uit cijfers van het ministerie van Volksgezondheid blijkt dat er elke dag 250 jongeren met roken beginnen.
Een Kamermeerderheid is voor een verbod op tabaksreclame. Alleen VVD en CDA vonden dat de tabaksindustrie zelf regels moet opstellen. Het Europese verbod op tabaksreclame was erop gericht om geleidelijk aan iedere vorm van adverteren en sponsoren te verbieden, waarna het totale verbod op tabaksreclame in 2006 een feit zou zijn.
Ontduiken
Maar er zijn altijd mazen in de wet te vinden. Bijvoorbeeld door brandstretching. Sigarettenmerken beginnen een kledinglijn om zo hun beeldmerk onder de aandacht te brengen. Of productplacement. Een filmster heeft ooit toegegeven dat hij betaald wordt om te roken in zijn films.
Maffia
Is de sigarettenindustrie een maffia of niet? Vast staat dat er nauw overleg is tussen de verschillende sigarettenfabrikanten. Dat er veel geld wordt verdiend met de verkoop van sigaretten. Dat er miljoenen mensen zijn gestorven door het roken. Dat er, ondanks de wetten, regels en afspraken, van alles gedaan wordt om toch reclame te kunnen maken voor de producten. En dat het publiek is misleid door te zeggen dat roken niet schadelijk is. Als je dat zo achter elkaar zet, lijkt het genoeg om van een maffia te spreken.
Het profielwerkstuk gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden