Toen wij keken naar de geschiedenis van het biologisch boeren kwamen wij erachter dat deze zeer klein is, dit komt doordat biologisch boeren nog niet eens 100 jaar bestaat. In de tijd dat de DDT, een bestrijdingsmiddel tegen insecten, werd ontdekt ontstonden de eerste biologische bedrijven alleen hete deze bedrijven toen nog ‘zonder bestrijdingsmiddelen’. De officiële naam kwam pas in de jaren 70. Eigenlijk kun je biologisch boeren ook wel het boeren van vroeger noemen, omdat ze toen ook nog geen gebruik maakten van bestrijdingsmiddelen.
Bij onze enquête werd duidelijk dat veel mensen biologisch voedsel te duur vinden. Als ze wel biologisch aten, kwamen deze producten vaak uit eigen tuin. Wat ons opviel was dat maar 3,4% van de ondervraagden biologisch at, wij hadden verwacht dat dit er wel meer zouden zijn. Toen wij vroegen naar de reden waarom ze geen biologisch voedsel aten, had 50% daar geen reden voor en 41% vond dit te duur. Wij hadden dit eerder anders om verwacht. Als laatste hadden wij een open vraag, deze vraag ging over waarom je wel of niet biologisch eten at. De voornaamste reden was, dat biologische producten te duur waren.
In dit profielwerkstuk doen we onderzoek naar hoe het eraan toe gaat in de biologische landbouwsector. We willen weten wat biologische landbouw inhoudt en wat voor regels er aan vast zitten. We doen dit voor het vak aardrijkskunde, omdat dit vak ons erg interesseert. Dit onderzoek past bij ons profiel, omdat we beide aardrijkskunde in ons vakkenpakket hebben. De keuze voor een onderzoek naar landbouw was snel gemaakt, want we wonen beide op het platteland en krijgen hier in het dagelijks leven veel mee te maken. Dit onderzoek doen we aan de hand van verschillende onderzoeksvragen. Onze hoofdvraag is ‘Hoe gaat het eraan toe in de biologische landbouwsector?’ Deelvragen daarbij zijn:
- Hoe ziet een biologisch melkveebedrijf eruit?
- Waar in Nederland zijn de meeste biologische boeren te vinden?
- Is er een prijsverschil te merken tussen biologische melk en gangbare melk?
- Is biologisch boeren nu anders dan vroeger?
Bij elke deelvraag is een hoofdstuk geschreven die antwoord op de vraag geeft.
In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd hoe een biologisch melkveebedrijf eruit ziet. Er wordt informatie gegeven over de regels die aan biologisch boeren vastzitten.
Het tweede hoofdstuk gaat over de locatie van biologische rundveebedrijven. In grafieken wordt weergegeven in welke provincie de meeste biologische rundveebedrijven te vinden zijn. Er wordt ook aandacht besteed aan de groei van het aantal koeien per bedrijf en de krimp van het totale aantal melkveebedrijven.
In het derde hoofdstuk wordt het prijsverschil weergegeven tussen een pak reguliere melk en een pak biologische melk. Hier worden prijzen gebruikt van een pak melk van eigen merk van supermarktketens Jumbo en Albert Heijn. Er wordt hier ook vermeld wat de minimale opbrengst is van melk die je levert aan een fabriek.
In het laatste hoofdstuk worden de verschillen uitgelegd tussen het biologisch boeren van vroeger en dat van nu. Er wordt beschreven hoe er vroeger gewerkt werd en wat de gevolgen waren toen men bestrijdingsmiddelen tegen insecten ontdekte.
Onder het kopje ‘Enquête’ worden de resultaten weergegeven van de enquête die we afgenomen hebben. We hebben deze enquête op Facebook geplaatst en vragen gesteld als ‘Eet je wel eens biologisch’ en ‘Zo ja, waar koop je biologische producten’.
In de conclusie wordt er antwoord gegeven op de hoofdvraag ‘Hoe gaat het eraan toe in de biologische landbouwsector?’ Onze hypothese is dat het duur is om biologische boer te zijn, omdat je speciaal voer aan moet schaffen voor je dieren en dat het moeilijk is om je aan vele regels te houden. We denken dat de vraag naar biologische producten groter is dan het aanbod. Dit omdat et tegenwoordig een trend is om biologisch te eten en er volgens ons lang niet genoeg biologische bedrijven zijn die in deze vraag kunnen voorzien.
In dit hoofdstuk wordt beschreven wat biologisch precies inhoudt en welke regels belangrijk zijn bij biologisch boeren. Er komt ook aan bod hoe een biologisch melkveebedrijf eruit ziet.
Bij biologisch denken wij vaak alleen aan het welzijn van de dieren of bij groenten en fruit aan het niet gebruiken van bestrijdingsmiddelen. Maar wat houdt een biologisch keurmerk precies in, aan welke regels moeten ze voldoen en wat is er zo speciaal aan biologisch? Uit de volgende 4 standpunten worden wereldwijd regels gemaakt over het biologisch boeren.
· Ecologisch: Biologisch speelt zich altijd af in een levend ecosysteem en natuurlijke kringlopen. Vaak heb je met lokale omstandigheden, ecosystemen, cultuur en schaal te maken daarom moet je je hier aan aanpassen. Als jij biologische producten produceert, verwerkt, verhandelt of consumeert, moet je een kleine bijdrage leveren aan de bescherming en verbetering van jouw omgeving. Hierbij moet je aan landschappen, het klimaat, biodiversiteit, water en lucht denken.
· Fair: Wij mensen delen samen met de dieren één wereld, om dit te kunnen volhouden moeten we elkaar met respect behandelen. De belangrijkste woorden hierbij zijn respect, rechtvaardigheid en rentmeesterschap. Hierdoor kunnen de dieren opgroeien in een omgeving die bij hun natuurlijke gedrag hoort. Doordat wij de dieren een rechtvaardig leven gunnen, krijgen de producten ook een hogere kwaliteit. Maatschappelijke en milieukosten dragen daarom bij tot de hogere prijs van biologische producten.
· Gezond: Zonder een gezond ecosysteem kan de mens ook niet gezond zijn. Gezond is niet het feit dat we niet ziek zijn, maar het continu werken aan een fysieke, mentale, sociale en ecologische tevredenheid. Daarom wordt er in de biologische landbouw gebruik gemaakt van (kunst)mest, diergeneesmiddelen en additieven die geen gevolgen hebben voor jouw gezondheid.
· Verantwoordelijk: Als je graag hoge opbrengsten wilt en zo efficiënt mogelijk wilt werken heeft dit vaak gevolgen voor het ecosysteem in jouw omgeving. Ga niet experimenteren want dit kan soms ongekende gevolgen hebben. Om dit te voorkomen, maken wij gebruik van de moderne wetenschap, oude kennis en praktijkervaring. Hierin vinden we vast wel oplossingen. De grote markpartijen kunnen we missen, want het enige wat zij willen is zoveel mogelijk voedsel produceren zonder teveel kosten te maken.
De leefomgeving van de koe is één van de belangrijkste dingen, waar het biologische boeren om gaat. Het moet allemaal zo worden ingericht dat de koe zich op een natuurlijke manier kan gedragen. Dag en nacht buiten kunnen lopen is één van de belangrijkste dingen, dit kan natuurlijk niet altijd want soms werkt het weer of de bodem van het weiland niet mee.
De belangrijkste eisen waaraan de stal moet voldoen heb ik daarom op een rijtje gezet. De vloer moet vlak zijn, maar niet glad. Van het vloeroppervlakte moet 50% dicht zijn, en er moeten voldoende droge ligruimtes met natuurlijke strooisels zijn. Veel daglicht en natuurlijke ventilatie voor de koeien is ook belangrijk. De machines die u gebruikt, bijvoorbeeld een melkrobot, moeten schoon gehouden worden door gebruik van water, stoom of schoonmaakmiddelen die volgens de Verordening 889/2008 zijn toegestaan(bijlage II). Ook moet elke koe genoeg ruimte hebben, dit staat in bijlage I beschreven.
Zonder eten kunnen de dieren niet leven, dus dit is ook een belangrijk onderwerp. De producten die de biologische koe eet, zijn allemaal biologisch en hier zitten strenge regels aan. Ze mogen niet biologisch voedsel natuurlijk ook eten, maar dit staat allemaal beschreven in de bijlagen V en bijlage VI van Verordening 889/2008(bijlage III). Vaak zijn het dan ingrediënten, toevoegingsmiddelen en hulpstoffen om het juiste biologische product te kunnen produceren. Ook moet het voer GMO vrij geproduceerd zijn, dit houdt in dat er niet genetisch mee gemanipuleerd is. Een andere strenge eis is dat er geen antibiotica, medicinale stoffen of groeibevorderaars in zitten.
De meeste biologische boeren hebben veel land rond hun boerderij, daarom moet minimaal 60% van het voedsel van de boerderij of uit de regio komen. Ook krijgen ze krachtvoer, dit mag je niet de gehele dag voeren omdat ze maximaal 4/10 krachtvoer mogen hebben van hun totale eetcapaciteit. De reden hiervoor is vrij simpel: ze worden anders te dik en dit is niet gezond voor de biologische koe.
En dan heb je ook nog de kleine kalfjes, zij moeten minimaal 3 maanden lang moedermelk krijgen. Als dit niet lukt, zorg je ervoor dat de kalfjes melk krijgen doormiddel van biologische melkpoeder. Als het kalf net geboren is stoot de moeder een ander soort melk af, dit heet biest en is essentieel voor het kalfje om de eerste 24 uur door te komen. Als de moeder sterft mag je een biestvervanger toedienen, het liefst biologisch, maar als er niks anders is mag je ook de reguliere biest gebruiken omdat er anders kans is dat het kalfje sterft.
We weten nu wat niet mag en wat wel mag, maar hoe ziet een biologisch bedrijf er nou echt uit? Om hier achter te komen zijn wij naar boer Sjoerd Brandsma in Oudemirdum geweest. Het eerste wat ons opviel aan het bedrijf was, dat de koeien zelf naar binnen en buiten konden lopen. Het bedrijf zag er niet oud uit, het was zelfs zeer modern. Dit had ik niet verwacht bij een biologisch bedrijf, vaak heb je het idee dat biologisch er kleinschalig en oud uitziet. Maar dit was heel erg modern, het bedrijf had zelfs als één van de eerste van de omgeving een muur die bestond uit een doek dat op en neer kon. Dit zorgt voor de natuurlijke ventilatie. De vloer was helemaal dicht, behalve op een paar kleine hoekjes na omdat hier de mest in werd geschoven. Sjoerd gebruikt als natuurlijk strooisel zaagsel, dit was verdeeld over de plekken waar de koeien konden liggen. Hij had zelfs twee melkrobots, hier moest ik even aan wennen, want dat had ik nooit verwacht bij een biologische boer. Zoals ik eerder al zei, had ik altijd de gedachte dat biologisch boeren een beetje primitief was en daardoor veel op het boeren van vroeger leek. Maar dat is helemaal niet zo, een biologisch melkveebedrijf kan zelfs moderner zijn dan een regulier melkveebedrijf.
Dit hoofdstuk gaat over de locatie van biologische rundveebedrijven in Nederland en het aantal biologische rundveebedrijven.
Melkveebedrijven zijn verspreid over heel het land. De meesten zijn te vinden in Friesland, Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant. Het aantal koeien per bedrijf is de laatste jaren toegenomen, dit vanwege het afgeschafte melkquotum. Vanwege de lage melkprijs kunnen kleine bedrijven vaak geen winst maken en gaan failliet. Het totaal aantal melkveebedrijven neemt dus af, maar per bedrijf komen er wel meer koeien. Dit is te zien in figuur 1.
Figuur 1. Aantal melkkoeien en aantal bedrijven in Nederland per jaar.
De meest recente cijfers die we gevonden hebben op de Statline van het CBS zijn van 2014. Van de 29668 rundveebedrijven waren er 513 biologisch. Dat is 1,7%. De verdere cijfers per provincie zijn te zien in figuur 2. De meeste biologische rundveebedrijven vind je in Gelderland. Daar zijn 96 van de 513 bedrijven. Dat is 18,7%. Een overzicht van alle percentages per provincie vind je in figuur 3.
Je ziet in figuur 3 dat de meeste biologische boeren zitten in Gelderland en Friesland. Dat komt omdat in deze provincies is het totale aantal boeren ook groot is. Dit geeft misschien een vertekend beeld omdat het de absolute cijfers zijn. Voor biologisch boeren is veel meer grond nodig dan voor de reguliere landbouw. In Gelderland en Friesland is veel ruimte dus hier is biologisch boeren meer voordehand liggend. Een biologisch rundveebedrijf moet zijn runderen veel buiten laten lopen en heeft dus veel land nodig. Figuur 4 geeft een beter beeld. Hier kun je zien wat het percentage biologische boeren in de eigen provincie is. De provincie met relatief de meeste biologische rundveebedrijven is Flevoland. Flevoland zagen we niet hoog op de ranglijst in figuur 3 omdat het absolute aantal rundveebedrijven in Flevoland niet groot is. Onderaan staat Zeeland met 0,7%. In Zeeland is het absolute aantal bedrijven ook klein. Dat komt omdat er in Zeeland weinig oppervlak is voor de landbouw.
Dit hoofdstuk gaat over de prijs verschillen tussen biologisch melk en melk en waarom dit zo is.
Wij hebben twee grote winkel ketens met elkaar vergeleken, de Albert Heijn en de Jumbo. In de onderstaande tabellen staan de gegevens, in die tabellen wordt ook duidelijk hoe groot het prijs verschil is.
Jumbo
Albert Heijn
Halfvolle melk
€0.86
€0.83
Halfvolle biologische melk
€0.97
€0.99
Verschil
€0.11
€0.16
Jumbo
Albert Heijn
Volle melk
€0.91
€0.97
Volle biologische melk
€1.07
€1.09
verschil
€0.16
€0.12
Uit de bovenstaande tabellen kun je een paar conclusies trekken. Het eerste wat je opvalt is het verschil van ongeveer 10 á 15 cent, bij beide soorten melk van de winkel ketens. Bij kleine hoeveelheden is 10 cent een klein bedrag, maar zodra je grote hoeveelheden gaat kopen is het niet het goedkoopste. De gemiddelde Nederlander drinkt 60 liter melk per jaar, dus dat is €0.10x60 liter is zes euro. Ik zelf vind dit een klein bedrag over één jaar, maar als je alles biologisch gaat kopen zal het prijs verschil groter zijn.
Wat ook opvalt tussen de twee ketens is het grotere prijs verschil tussen gewone melk en biologische melk. De verkoop prijs van de biologische melk heeft maar een verschil van twee cent, terwijl de gewone melk een prijsverschil van gemiddeld vijf cent heeft. Dit verschil is niet groot, maar het betekent wel dat je bijna overal biologische melk voor dezelfde prijs kunt kopen.
De melkprijs van de ‘gewone’ melk is vrij laag in vergelijking met vorige jaren. In 2015 kreeg je gemiddeld €30.86 per 100 liter melk, nu krijg je gemiddeld €28.38 per 100 liter melk. Biologische boeren kregen in 2015 gemiddeld €47.77 per 100 liter biologische melk. In 2016 krijgen ze gemiddeld €47.67 per 100 liter biologische melk. Biologische melk brengt bijna twee keer zoveel geld op dan ‘gewone’ melk.
Een koe levert ongeveer 22 liter melk per dag, dit geldt voor biologische en gewone koeien. Er zijn koeien die minder melk geven, maar dit hangt af van het soort koe. Een koe wordt ongeveer zes jaar, dit komt door de grote melkproductie en het leven in kleine ruimtes. Als de koeien minder melk gaan geven worden ze vaak afgevoerd naar het slachthuis, omdat de koe geen winst meer kan leveren. Bij een gewone koe gebeurt dit wel sneller omdat bij hun de prijs van de melk vrij laag is.
Kostenposten
Kosten
Melksoort
Opbrengst
Voerkosten
€600
Melk
€2.341,35
Dierenarts en dergelijken.
€165
Biologische melk
€3.932,78
Ruwvoer (maïs)
€860
Mestverwerking (26 ton mest)
€390
Mestverwerking (41,3 kg fosfaat)
€82,60
Huisvestiging
€500
Totaal
€2.597,60
Totaal regulier
€2.341,35
Totaal biologisch
€3.932,78
Zoals als je in tabel 3.1 kunt zien heeft de biologische boer veel meer winst, de gewone boer draait zelfs verlies. Natuurlijk zullen deze cijfers hierboven verschillend zijn per bedrijf en misschien komen er nog wel meer kosten bij als biologisch bedrijf.
Als een gewone boer dit ziet kan dit jaloers makend zijn, maar meestal geen reden om over te schakelen. Als zij willen overschakelen naar een biologisch melkveebedrijf zal dit ook weer veel kosten en dan zal er misschien geen wist meer zijn, omdat al het geld naar de bank moet om de schulden af te lossen. Dit wordt verder behandeld in het hoofdstuk ‘Wat moet je doen om van je reguliere melkveebedrijf een biologisch bedrijf te maken?’
In dit hoofdstuk wordt het verschil beschreven tussen het biologisch boeren van vroeger en dat van nu.
Biologisch boeren is eigenlijk heel nieuw, maar ook weer heel oud. In de middeleeuwen deden boeren al aan biologisch boeren, alleen hete dit toen nog niet zo. Tot 1920 was eigenlijk alles biologisch, want in die tijd werden alle insecten verjaagd met natuurlijke middelen. Totdat daar in de jaren 20 verandering in kwam. Boeren begonnen te experimenteren met kunstmest en dit vond de filosoof Rudolf Steiner geen juiste vooruit gang. Hij vond dat de natuurlijke kringloop hiermee werd verstoord en ook het respect voor de natuur ging verloren. Hierdoor ontstond biologisch-dynamische en ecologische landbouw
De Tweede Wereldoorlog heeft grote invloed gehad op het boeren, deze invloeden waren negatief. De oorlog zorgde ervoor dat het contact tussen klant en biologische boer minder werd, dus er werd ook minder belangstelling getoond naar de biologische boeren. Ook werd er veel onderzoek gedaan naar chemische middelen. Deze waren bedoelt om oorlog mee te voeren, maar ze waren ook zeer geschikt om insecten te doden. Zo ontdekte de Zwitserse chemicus Paul Muller het middel DDT, een gif waarmee plagen zeer gemakkelijk konden worden bestreden. Door dit gif ontstond er een nieuw soort landbouwbedrijven, want ze konden nu optimaal gebruik maken van hun gewassen. Maar al snel kwamen er problemen. DDT was zeer effectief tegen ongedierte, maar in de jaren 60 had ieder dier op aarde DDT in zijn lichaam. De DDT was zelfs zo giftig dat het sommige vogelsoorten heeft gedood. Ook was het een grote bedreiging voor de mensheid, dus werd het verboden in de jaren 70.
Biologisch voedsel is zeer populair aan het worden. Veel mensen krijgen in de gaten dat het klimaat op aarde veranderd. Ze willen bijdragen aan een betere wereld door biologisch voedsel te gaan eten, want dit is beter voor het klimaat. Bij biologisch voedsel worden namelijk geen bestrijdingsmiddelen gebruikt. Het voedsel wordt op een eerlijke en diervriendelijke manier geproduceerd. De mensen krijgen steeds meer kennis over waar het voedsel vandaan komt en schrikken vaak van de hoeveelheid bestrijdingsmiddelen die er gebruikt wordt. Het is vandaag de dag belangrijk om gezond te eten, dus komt er meer vraag naar producten zonder bestrijdingsmiddelen. Het is tegenwoordig hip om zelf je eten te verbouwen of biologisch eten te kopen bij een (super)markt. Dit komt mede doordat wereldsterren zich inzetten voor een betere wereld en op die manier mensen aansporen dit ook te doen. Toch eet nog lang niet heel Nederland biologisch, omdat de prijs vaak hoger ligt dan de prijs van normale producten. Ook ziet het biologische product er soms minder aantrekkelijk uit, omdat er natuurlijk geen bestrijdingsmiddelen gebruikt worden.
In dit hoofdstuk worden de resultaten van de enquête gepresenteerd. Ook wordt er een conclusie uit de resultaten getrokken.
We hebben een enquête gemaakt om te peilen hoeveel mensen er biologische producten kopen en hoe ze daar over denken. We hebben de volgende vragen gesteld:
- In welke leeftijdsgroep bevindt u zich?
- Eet u wel eens biologische producten?
- Zo ja, waar koopt u die producten?
- Zo nee, waarom eet u geen biologische producten?
- Merkt u een prijsverschil tussen reguliere producten en biologische producten?
- Waarom kiest u voor biologisch of waarom juist niet?
We hebben deze enquête op Facebook geplaatst en deze werd massaal gedeeld. In één dag waren er al 90 enquêtes ingevuld. Vooral de laatste vraag was voor ons interessant. We waren erg benieuwd naar de reacties. De laatste vraag was een open vraag, dus er kwamen veel verschillende en creatieve reacties op. De rest was een meerkeuze vraag.
- In het cirkeldiagram is duidelijk te zien dat we voornamelijk mensen bereikt hebben in de leeftijdsgroep 15-25 jaar. Dit is makkelijk te verklaren, want dat zijn de personen die het meest op Facebook te vinden zijn. Verder iets hogere getallen bij de 35-45 en 45-55 jarigen. Hiermee maakt het ons onderzoek vrij eenzijdig.
- Bij de tweede vraag kiest de helft voor ‘Ja, zo nu en dan’. Een ruime 40% kiest voor ‘(bijna) nooit’. Wij hadden verwacht dat er minder mensen zouden zijn die (bijna) nooit biologische producten kopen, maar dit is dus niet zo. Het valt ons tegen dat er maar 3,5% van de ondervraagden (bijna) altijd biologisch eten.
- Op de vraag waar de mensen hun biologische producten kopen antwoordt 88% dat dat in de supermarkt is. Wat opvalt is dat er veel antwoorden op deze vraag gegeven zijn, in vergelijking tot het aantal mensen wat in vraag 2 aangegeven had wel eens biologisch te eten. De reden zal zijn dat deze vraag een meerkeuze was, dus je kon meer dan één antwoord geven. Bijna 40% eet zelf verbouwde producten uit eigen tuin. Dit vinden wij een goede zaak. Hier was ook de optie een ander antwoord te geven. Één iemand schiet zijn eigen eten doormiddel van jagen. Een ander haalt zijn eten uit de tuin van de buren, dus dit komt neer op producten uit eigen tuin.
Wij hadden verwacht dat bijna iedereen die geen biologische producten koopt dat doet omdat ze te duur gevonden worden, maar dat valt mee. 50% zegt er geen reden voor te hebben. Hier heb je niet veel aan, omdat het onduidelijk is. Ook hier was er een optie om een ander antwoord te geven, maar hier kwamen weinig nuttige antwoorden uit. ‘Belachelijk, dat andere is mooi goedkoop en even lekker’ duidt op te duur.
- 60% van de ondervraagden vindt het prijsverschil groot. Dit hadden wij ook zo verwacht omdat we zelf beide het verschil ook aardig groot vinden. Deze antwoorden zullen voornamelijk van de groep komen die niet biologisch eet omdat ze de producten te duur vinden.
- Waarom kiest u voor biologisch of waarom juist niet?
Deze laatste vraag was een open vraag. De antwoorden hebben we gesorteerd in twee kolommen. Eén met de antwoorden van mensen die wel biologische producten kopen en één met antwoorden van de mensen die geen biologische producten kopen. Alle antwoorden kun je vinden in bijlage IV en V. Mensen die biologisch eten doen dat voornamelijk omdat ze denken dat het beter voor het milieu is en dat het gezonder is. De voornaamste reden dat mensen geen biologische producten eten is omdat ze het te duur vinden of omdat ze vinden dat het geen meerwaarde heeft.
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden