Eetstoornissen

Inleiding De eetstoornissen Anorexia Nervosa (AN) en Boulimia Nervosa (BN) hebben de laatste 10-15 jaren steeds meer aandacht gekregen, zowel in wetenschappelijke artikelen als in de media. Doordat men vertrouwder is geworden met de kenmerken ervan, worden deze aandoeningen momenteel vaker waargenomen dan (bijvoorbeeld) twintig jaar geleden. Hoewel wetenschappelijk niet is vastgesteld dat het aantal gevallen van AN en BN feitelijk is toegenomen, is het wel zo dat het aantal mensen dat met Anorexia of Boulimia wordt opgenomen voor behandeling de laatste jaren sterk is gestegen. Bovendien lijkt het ook waarschijnlijk dat het aantal mensen met AN of BN die niet in behandeling zijn, ook vermeerderd is. Anorexia en Boulimia Nervosa komen voornamelijk voor bij vrouwen; ongeveer 5% van de patiënten is man. Vooral meisjes in de puberteit en adolescentie, dus vlak voor het volwassen worden, hebben ermee te kampen. Bovendien blijken eetstoornissen vooral voor te komen in Westerse landen, waar grote nadruk wordt gelegd op slankheid en een goed uiterlijk, zodat algemeen aangenomen wordt dat deze slankheidcultuur een invloed geeft op het voorkomen ervan. 1,4 op 1000 vrouwen lijdt aan anorexia. Volgens de laatste onderzoeken heeft circa 1% van de meisjes tussen 16 en 19 jaar een ernstige vorm van anorexia, en ongeveer 5% een lichtere vorm. De schattingen voor Boulimia zijn aanmerkelijk hoger: 4,5% van de vrouwen en 1,5% van de mannen zou hier aan lijden. De ziektes duren gemiddeld 7,5 jaar, met een spreiding van een half jaar tot dertig jaar. De weg naar genezing is vaak lang. Ongeveer 40% van de patiënten herstelt volledig, 40% herstelt gedeeltelijk en 20% herstelt niet. Ongeveer 10% van de patiënten overlijdt aan de gevolgen van deze ziektes. Ik heb onderzoek gedaan naar de vraag in hoeverre het huidige modebeeld invloed heeft op het ontstaan van eetstoornissen. Mijn probleemstelling luidt als volgt: Hoofdvraag: Welke invloed heeft het huidige modebeeld op het ontstaan van eetstoornissen? Deelvragen: Wat is een eetstoornis? Wat voor soorten eetstoornissen zijn er? Wat zijn de indicaties van eetstoornissen? Wat zijn de oorzaken van eetstoornissen? Hoe is een eetstoornis te behandelen? Wat zijn de lichamelijke en sociaalpsychische gevolgen? Wat zijn de maatschappelijke gevolgen (kosten) van de ziekte? Wat is de omvang van het probleem? - Hoe vaak komen eetstoornissen voor? - Neemt het aantal mensen met eetstoornissen toe of af? - Zijn er sociaal-demografische verschillen? Welk aandeel heeft de media/ maatschappij bij het ontstaan van eetstoornissen? Wat is een eetstoornis? Elk mens is dagelijks met eten bezig. Logisch, want eten is immers nodig om in leven te blijven. We eten voor de gezelligheid, om iets te vieren of soms om onszelf te troosten. Tegelijkertijd is slank zijn de norm van de maatschappij. Er zijn maar weinig mensen die nooit op dieet zijn. Voor mensen met een eetstoornis is voedsel een obsessie geworden. Hun leven wordt beheerst door eten, calorieën en afvallen. ’s Ochtends vragen ze zich eerst af wat ze die dag wel of niet mogen eten. En aan het einde van de dag zitten ze vaak vol gevoelens van schaamte, schuld en walging wanneer ze zich niet aan hun voornemen hebben gehouden. Eten is voor deze mensen een constante bron van angst en spanning. Een eetstoornis is een psychische aandoening; een aandoening waarvoor geen fysieke verklaring gevonden kan worden. Een eetstoornis betreft een afwijking van het normale eetgedrag. Het probleem kan zich bevinden in de hoeveelheid voedsel die iemand tot zich neemt (te veel of te weinig), in eetaanvallen, in het uitbraken van voedsel (met als doel gewichtscontrole) en in voedselweigering. Een eetstoornis betekent eigenlijk, dat de persoon die er aan lijdt, niet meer ‘gewoon’ met eten om kan gaan. Diegene ziet eten als een vijand die hij de baas moet zijn en vaak haten patiënten zichzelf als ze ‘teveel’ gegeten hebben. Mensen met een eetstoornis hebben dus een verstoord eetgedrag. Ze eten bijvoorbeeld niet als ze honger hebben, leggen zichzelf zeer strenge diëten op die schadelijk zijn voor hun lichaam of ze schrokken in een impuls juist grote hoeveelheden voedsel naar binnen. Voorop staat dat mensen met een eetstoornis een obsessie hebben voor eten: voedsel beheerst hun leven. Een eetstoornis veroorzaakt vaak een heleboel problemen. Allereerst kan een eetstoornis ernstige gevolgen voor de gezondheid hebben; het is zelfs gevaarlijk voor het lichaam. Daarnaast loopt men een grote kans allerlei depressieve klachten te ontwikkelen, zoals moeite hebben met leren, een vermindering van de concentratie, moeite hebben met denken, een bijna voortdurende sombere stemming, slaapproblemen, vermoeidheid, geïrriteerdheid, schuld- en schaamtegevoelens, gevoelens van eenzaamheid en een vermindering van zelfbeeld. De meeste patiënten, doen hun best het eetprobleem zo veel mogelijk te verbergen voor anderen. Dit veroorzaakt grote spanningen en heeft vaak tot gevolg dat de patiënt zich erg eenzaam gaat voelen. Korte conclusie van de deelvraag: Mensen met een eetstoornis hebben een obsessie voor eten, het is een psychische aandoening. Patiënten hebben een verstoord eetgedrag en kunnen niet meer normaal met eten omgaan. Een eetstoornis veroorzaakt vaak een hoop problemen; lichamelijk en geestelijk.
Wat voor soorten eetstoornissen zijn er? Vooral jonge vrouwen vanaf 15 jaar zijn kwetsbaar voor eetstoornissen. Naast lichamelijke oorzaken spelen psychologische en sociale factoren een rol. De steeds toenemende sociale druk en het belang dat aan uiterlijk wordt gehecht, maakt dat veel meisjes zich steeds onzekerder gaan voelen over hun uiterlijk. Ze vinden zichzelf al gauw te dik en beginnen te lijnen. Dit kan het begin van een eetstoornis zijn. Steeds meer raken ze in de ban van de angst dik te worden, ze worden steeds ontevredener over hun uiterlijk. Ze beginnen extreem te lijnen, te laxeren of veel te bewegen. Soms krijgen ze last van eetbuien. Zonder dat ze het echt hebben gemerkt, hebben ze een eetstoornis ontwikkeld. Er zijn verschillende eetstoornissen bekend. Er zijn eetstoornissen die al lange tijd bekend zijn, maar er zijn er ook pas recentelijk ‘ontdekt’. De twee meest bekende eetstoornissen zijn Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa. Hiertoe zal ik mijn praktische opdracht beperken. Anorexia Nervosa De naam Anorexia Nervosa (verkort tot anorexia) betekent letterlijk 'gebrek aan eetlust door nerveuze oorzaken'. Deze naam is eigenlijk misleidend, omdat de patiënten die Anorexia hebben helemaal geen gebrek aan eetlust hebben, maar juist doelbewust proberen hun eetlust en hongergevoel te onderdrukken. Anorexia zou eigenlijk beter 'magerzucht' of 'lijnziekte' genoemd kunnen worden, want de patiënten hebben een onweerstaanbare drang om af te vallen. Ze zijn er als het ware aan verslaafd en gaan ermee door, zelfs als zij al sterk zijn vermagerd. Alles wat te maken heeft met eten, gewicht en lichaamsomvang is een obsessie voor Anorexiapatiënten. Ze tellen voortdurend calorieën en tobben over wat ze wel of niet moeten eten. Voedsel wordt slechts als 'toegestaan' beschouwd als het weinig calorieën bevat, vooral suikers en vetten zijn taboe. Vaak eten Anorexiapatiënten iedere dag dezelfde dingen volgens een zichzelf opgelegd ritueel. Iedere afwijking van dit strikte regime kan paniek oproepen en wordt daarom op alle mogelijke manieren vermeden. Sommige Anorexiapatiënten kunnen dit regime niet voortdurend volhouden en hebben bij tijd en wijlen last van eetbuien, waarbij ze in korte tijd veel eten naar binnen werken. Na zo'n eetbui voelen ze zich erg wanhopig en willen het eten zo snel mogelijk weer kwijt. Dit doen ze soms door (zelf opgewekt) braken of door het gebruik van laxeermiddelen. Bij anorexia nervosa worden twee typen onderscheiden: a) Het restrictieve type: gedurende de periode van anorexia nervosa, vertoont de persoon geen regelmatige eetbuien of purgeergedrag (dwz zelf opgewekt braken of misbruik van laxeermiddelen of diuretica(= plasmiddelen) b) Eetbuien-/ purgeertype: gedurende de periode van anorexia nervosa, vertoont de persoon regelmatig eetbuien of purgeergedrag. Om nog meer af te vallen dwingen Anorexiapatiënten zichzelf vaak tot overmatige lichamelijke activiteit. Sommige patiënten beoefenen bijvoorbeeld twee uur per dag aerobics, joggen dagelijks 10 kilometer of doen iedere avond op hun kamer 500 buikspieroefeningen. Hoewel de patiënten erg mager - soms zelfs extreem mager - kunnen worden, blijven zij zichzelf dik voelen. Er is dus sprake van een sterk vertekend lichaamsbeeld. Het is zelfs zo dat naarmate het gewicht lager wordt patiënten steeds banger worden om aan te komen. Een pondje erbij wordt dan als een regelrechte ramp ervaren. Hoewel Anorexiapatiënten wel bij anderen opmerken dat die te mager zijn, blijven zij hun eigen toestand tegenover zichzelf en anderen vaak lang ontkennen. Ze proberen hun eetgedrag en de lichamelijke gevolgen daarvan voor anderen verborgen te houden uit angst voor druk die anders op hen uitgeoefend zal worden om aan te komen. Anorexiapatiënten kunnen daarom lang volhouden dat er niets met hen aan de hand is. Boulimia Nervosa Boulimia nervosa (verkort tot Boulimia) betekent letterlijk 'eetlust als een os door nerveuze oorzaken'. Ook deze naam klopt niet helemaal, omdat er sprake is van eetbuien die worden afgewisseld met perioden van (bijzonder) matig eten. Bovendien hoeft het niet zo te zijn dat mensen met Boulimia een grote eetlust hebben voordat ze een eetbui krijgen. Het gaat om het eten, niet om het stillen van honger. De drang om te eten lijkt op een verslaving. Boulimia wordt dan ook wel eetverslaving genoemd. Tijdens een eetbui worden grote hoeveelheden eten naar binnen gewerkt en hebben de patiënten het gevoel dat zij de controle over hun eetgedrag kwijt zijn. Zij kunnen niet meer stoppen met eten. Het voedsel is dikwijls calorierijk en wordt vaak zonder proeven doorgeslikt. Meestal is het voedsel dat de patiënten zich buiten de eetbuien om niet toestaan. De drang tot eetbuien is vaak zo groot dat patiënten deze gaan plannen. Zo kunnen patiënten bijvoorbeeld gedurende de dag, op hun werk, nauwelijks iets eten, om zich 's avonds wanneer ze alleen zijn over te geven aan een eetbui. Maar een eetbui kan ook ontstaan wanneer patiënten het gevoel hebben 'over de schreef' te zijn gegaan, omdat zij iets meer gegeten hebben dan zij zichzelf hadden toegestaan. De frequentie van de eetbuien varieert van persoon tot persoon. De ene patiënt(e) heeft twee eetbuien per week, de andere heeft er velen op een dag. Na een eetbui proberen Boulimiapatiënten het eten zo snel mogelijk weer kwijt te raken. Ook bij Boulimia zijn er twee types te onderscheiden: a) Het purgeertype: de persoon gaat regelmatig over tot zelfopgewekt braken of het misbruik van laxeermiddelen of diuretica
b) Het niet-purgeertype: de persoon gebruikt ander compensatiegedrag, zoals vasten en extreme lichaamsinspanning, maar gaat niet regelmatig over tot zelfopgewekt braken of het misbruik van laxeermiddelen of diuretica
Als reactie op het hongergevoel dat door het vasten ontstaat, kunnen weer nieuwe eetbuien volgen. Ook het feit dat patiënten weten dat zij het eten na een eetbui weer snel kwijt kunnen, vormt vaak een voorwaarde voor het optreden hiervan. Net als Anorexiapatiënten zijn Boulimiapatiënten dus geobsedeerd door voedsel, gewicht en lichaamsomvang. De meeste Boulimiapatiënten hebben echter een normaal gewicht, al komt het ook voor dat ze mager of dik zijn. Wat hun gewicht ook is, in hun beleving zijn ze in ieder geval te dik en ze proberen dan ook voortdurend slanker te worden of op gewicht te blijven. Boulimiapatiënten schamen zich vaak erg voor hun eetbuien en proberen deze voor de buitenwereld verborgen te houden. Vandaar dat zij ogenschijnlijk vaak normaal functioneren. Overige, minder bekende, eetstoornissen zijn: Binge Eating Disorder (BED): Dit is een eetbuienstoornis. Personen die lijden aan Binge Eating disorder eten vaak heel erg veel in korte tijd. Ze ervaren hierbij het negatieve gevoel hun eetbui niet onder controle te hebben. Het lijkt veel op Boulimia, maar mensen die aan BED lijden, doen geen moeite het eten uit hun lichaam te verwijderen. Ze sporten niet extra veel, nemen geen medicijnen/ laxeermiddelen, geven niet over en stoppen ook niet met eten. Orthorexia Nervosa: Dit is geen officiële medische term voor een eetstoornis, maar het is door dr. Bratman (auteur van het boek: 'Health Food Junkies') omschreven als 'een pathologische fixatie op gezond eten'. Net als bij andere eetstoornissen houdt het in dat ‘voedsel een overdreven plaats in het leven’ krijgt. Obesitas: Dit wordt nog niet als een eetstoornis beschouwd. Maar je ziet vaak dezelfde patronen als bij een eetstoornis. Het eetpatroon is verstoord en de betreffende persoon lijdt onder het gewicht. Veel lichamelijke klachten zijn nauw verbonden met overgewicht. Vaak vermijdt men sociale contacten omdat men zich voor het dik zijn schaamt. Korte conclusie van de deelvraag: Er zijn verschillende soorten eetstoornissen, de twee meest bekende zijn Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa. De naam Anorexia Nervosa (verkort tot anorexia) betekent letterlijk 'gebrek aan eetlust door nerveuze oorzaken'. Anorexia zou eigenlijk beter 'magerzucht' of 'lijnziekte' genoemd kunnen worden, want de patiënten hebben een onweerstaanbare drang om af te vallen. Ze zijn er als het ware aan verslaafd en gaan ermee door, zelfs als zij al sterk zijn vermagerd. Ze hebben een vertekend lichaamsbeeld. Boulimia nervosa (verkort tot Boulimia) betekent letterlijk 'eetlust als een os door nerveuze oorzaken'. Bij deze eetstoornis is er sprake van eetbuien die worden afgewisseld met perioden van (bijzonder) matig eten. Tijdens een eetbui worden grote hoeveelheden eten naar binnen gewerkt en hebben de patiënten het gevoel dat zij de controle over hun eetgedrag kwijt zijn. Zij kunnen niet meer stoppen met eten. Na een eetbui proberen Boulimiapatiënten het eten zo snel mogelijk weer kwijt te raken.
Wat zijn de indicaties van eetstoornissen? We spreken van een eetstoornis als eten en gewicht een obsessie wordt. Het denken aan eten, gewicht, calorieën en afvallen beheerst het dagelijkse doen en laten. Bij alle eetstoornissen is er sprake van een verstoord eetgedrag en/of ongezond gewicht. Eetproblemen worden vaak gemaskeerd voor de omgeving. Deze geheimhouding is vaak een zwaar drukkende last voor de patiënt. Is het eenmaal bekend, dan maken partners, familieleden en vrienden zich vaak (terecht) ernstige zorgen. Omdat het zeer belangrijk is een eetstoornis op tijd te herkennen, om op tijd in te grijpen, zijn hier de herkenningstekens van Anorexia en Boulimia Nervosa. Deze indicaties hoeven niet allemaal voor te komen bij patiënten, en als iemand een of meerdere indicaties vertoont, wil dat natuurlijk niet direct zeggen dat diegene Anorexia of Boulimia heeft. Wel zijn dit vaak de symptomen die eetstoornispatiënten vertonen. Veranderingen met betrekking tot voedsel
De patiënt: - eet steeds minder - wil liever alleen eten - vindt dat steeds meer soorten voedsel niet “mogen” - is steeds meer bezig met “gezond eten” - heeft schuldgevoel als er meer gegeten wordt dan gepland was - eet langzaam, kauwt uitvoerig en ontwikkelt aparte eetrituelen - drinkt vaak grote hoeveelheden caloriearme dranken - verzamelt recepten, maakt graag eten voor anderen klaar, maar eet hier zelf niet van - ontwikkelt een krampachtige houding ten opzichte van eten, gewicht, lichaam
Lichamelijke veranderingen
De patiënt: - vertoont gewichtsverlies (AN) - heeft een (zeer) schommelend gewicht (BN) - heeft het koud, draagt meerder lagen kleding - heeft last van onregelmatig ongesteld worden en/of het wegblijven van de menstruatie - voelt zich vaak erg vermoeid - heeft pijn bij zitten of liggen - lijdt aan obstipatie of andere maag-/darmstoornissen - vertoont verslapping en uitdroging van de huid - krijgt “donsbeharing” of haaruitval - lijdt aan verslechtering van het gebit - vertoont daling van de hartslag, trage pols en hartritmestoornissen
Sociale veranderingen
De patiënt: - zondert zich af (isolatie) - ontloopt sociale contacten, in het bijzonder die waarbij gegeten wordt - traint veel, vaak met intensieve trainingsprogramma`s (met als doel het verbranden van calorieën - is obsessief bezig met rituelen, vooral bij AN, waarbij bijvoorbeeld alles in een bepaalde volgorde gedaan moet worden - vertoont toenemend wantrouwen naar de omgeving toe
Psychische en emotionele veranderingen - is in gedachten voortdurend en op dwangmatige manier met eten bezig - wordt geplaagd door onrust en rusteloosheid - vertoont dwangmatig ordelijk gedrag, alles moet perfect zijn (AN) - is slecht geconcentreerd en is in gedachten steeds bezig met lijf, eten en gewicht, al het andere wordt minder belangrijk - heeft problemen met het opnamevermogen - ontkent meestal ziek te zijn of problemen te hebben - gelooft veel te bereiken door gewicht te verliezen - gebruikt het afslanken om andere problemen te lijf gaan - denkt zwart-wit - deelt eten in als goed of fout, als aanvaardbaar of verboden - is vaak humeurig waarbij het humeur op en neer gaat met het gewicht - lijdt op den duur aan toenemende neerslachtigheid - heeft gevoelens van depressiviteit en denkt vaak aan suïcide
Het hebben van een eetstoornis is zeer ingrijpend. Niet alleen de bovengenoemde symptomen, maar ook gevoelens van schaamte, onzekerheid, somberheid, minderwaardigheid of perfectionisme zijn een dagelijkse strijd. Korte conclusie van de deelvraag: Eetproblemen worden vaak gemaskeerd voor de omgeving. Deze geheimhouding is vaak een zwaar drukkende last voor de patiënt. Er zijn verschillende tekenen van eetstoornissen; er treden bij patiënten veel veranderingen op; veranderingen met betrekking tot voedsel, lichamelijke veranderingen, sociale veranderingen, psychische en emotionele veranderingen. De indicaties die er zijn, hoeven niet allemaal voor te komen bij patiënten. Dit zijn alleen symptomen die patiënten kunnen vertonen.
Zelf testen of je een gezond gewicht hebt? Aan de hand van het lichaamsgewicht en de lengte kun je berekenen of je een gezond gewicht hebt. De uitkomst is een getal waarmee het gewicht wordt beoordeeld. De Quetelet Index (QI) of Body Mass Index (BMI) geeft een schatting van het gezondheidsrisico van je gewicht. De Quetelet Index kun je zelf berekenen. Het aantal kilo´s gedeeld door het kwadraat van de lichaamslengte in meters. Iemand van 65kg met een lichaamslengte van 1,70 meter heeft een Quetelet Index van 65:(1,70 x 1,70) = 22,5. Bij een normaal gewicht wordt een QI tussen de 19 en 25 gevonden. Bij een QI van 15 of lager is er sprake van extreme vermagering, dit geldt vaak voor mensen met Anorexia. Dat is bij iemand van 1,70 meter lang 43 kilo. Bij een QI van 30 of meer is er sprake van Obesitas (ernstig overgewicht), boven de 40 wordt van Morbide Obesitas (ziekelijk overgewicht) gesproken. Voor iemand van 1,70 meter spreekt men bij 87 kilo van een ernstig overgewicht en bij 116 kilo van een ziekelijk overgewicht. Bij mensen met Boulimia Nervosa, is het lichaamsgewicht vaak normaal, al schommelt het gewicht vaak wel heel erg. Wat een gezond gewicht is, is niet voor iedereen hetzelfde. Sommige mensen wegen gewoon meer dan andere, net zoals het feit dat sommigen grotere voeten hebben dan anderen. Er zijn variaties mogelijk. Iemands gewicht en lichaamsvormen worden voor een groot deel bepaald door zijn lichamelijke geaardheid. Overgeërfde genen die het lichaam ‘programmeren’, zijn niet te veranderen. Afgezien van aanleg en dergelijke zijn gewichtsschommelingen normaal. Het menselijk lichaamsgewicht schommelt normaal
gesproken met zo’n twee kilo of meer. Heel snelle gewichtsschommelingen zijn niet normaal. Wat zijn de oorzaken van eetstoornissen? De Oorzaken van Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa: De vraag wat de oorzaken van AN en BN zijn, houdt wetenschappers al meer dan een eeuw bezig. Toch kan tot op heden maar één zinvol antwoord gegeven worden op deze vraag: de wetenschap weet het niet. Een artikel over de oorzaak van eetstoornissen: Barbiepoppen kunnen eetstoornissen veroorzaken
LONDEN - Omgang met Barbiepoppen kan meisjes eetstoornissen opleveren, zo heeft de Sunday Times bericht op gezag van een studie van de Universiteit van Sussex. De blondines met de slanke taille veroorzaken een schoonheidsideaal dat meisjes van reeds vijf tot acht jaar willen opvolgen, zo luidt de uitkomst van het onderzoek. ,,Die ultradunne figuren zorgen ervoor dat jonge meisjes niet meer tevreden zijn met hun eigen lichaam''. In dit onderzoek hadden de vorsers onder leiding van psychologe Helga Dittmar zowat 200 meisjes van vijf tot acht jaar foto’s van verscheidene poppen getoond, waaronder ook Barbie en een pop die normale proporties had. Aansluitend dienden de kinderen te antwoorden op de vraag of zij tevreden waren met hun eigen lichaam. In de groep met de Barbie’s was de ontevredenheid duidelijk hoger. Een woordvoerster van fabrikant Mattel zei over de studie: ,,Barbie is niet naar menselijke maatstaven gemaakt. Barbie laat meisjes toe te dromen dat alles kan zijn wat ze willen als ze groot zijn''. Het slankheidideaal in de Westerse landen zal volgens mij ook een zeer belangrijke factor zijn in het ontwikkelen van een eetstoornis als Anorexia Nervosa. Het ideaalbeeld van een vrouw is tegenwoordig steeds dunner en dunner. Het gewicht van modellen ligt ver onder een normaal/ gezond gewicht. Veel vrouwen zien modellen als hun voorbeeld en proberen steeds slanker te worden. In de sociale omgeving wordt de invloed van het Westerse slankheidideaal ook verspreid. Vaak herhaalde, kritische opmerkingen over uiterlijk, lichaamsomvang en gewicht kunnen leiden tot AN en BN. Ongezond afslankgedrag van ouders kan leiden tot ongezond lijngedrag van kinderen. Lichamelijke perfectie is van groot belang, zeker in de puberteit; de grootste risicogroep voor Anorexia en Boulimia. Omdat in de puberteit veel lichamelijke en geestelijke veranderingen plaatsvinden, zijn de jongeren vaak onzeker over zichzelf. Vooral meisjes gaan lijnen om zich mooier en zekerder te voelen. In de zoektocht naar mogelijke oorzaken voor Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa zijn een ontelbaar aantal verklaringsmodellen naar voren gebracht. Hoewel deze ziekten zeer complex zijn, zijn onderzoekers en therapeuten het er wel over eens geworden dat AN en BN het best bestempeld worden als een ‘bio-psychosociaal probleem’. Een probleem dat vanuit drie verschillende invalshoeken bekeken en geëvalueerd dient te worden: de biologie, de psychologie en de sociale realiteit waarin we leven. Het gaat hierbij nooit om één oorzaak, maar om een samenspel van factoren. Hierbij kan men dan een onderscheid maken in uitlokkende- en onderhoudende factoren. Hieronder beschrijf ik enkele van de mogelijke oorzaken. Uitlokkende factoren Biologische verklaring: Erfelijke aanleg: men vermoedt dat meisjes meer kans hebben om Anorexia Nervosa of Boulimia Nervosa aan te leggen, wanneer deze ziekten voorkomen bij andere familieleden. Psychologische verklaring: De angst dik en vet te zijn: meisjes diëten vanuit de angst om ‘te veel te wegen of te dik te zijn’. De angst het kind-zijn op te geven en vrouw te worden: sommige meisjes krijgen schrik wanneer ze hun eigen persoonlijk moeten ontwikkelen en proberen door hun vermagering de confrontatie met ‘volwassenheid’ uit de weg te gaan. Verkeerd zelfbeeld: dit kunnen ze zelf ontwikkeld hebben of dit komt voort uit opmerkingen uit het verleden. Belastende levenservaringen: -verwaarlozing: bijvoorbeeld door vaak alleen gelaten te zijn in de jeugd of door te weinig affectie -emotioneel misbruik: vaak vernederd of bespot worden, uitgelachen en/of geplaagd worden op school -familiaal belastende situatie: een ziek gezinslid, financiële problemen, alcoholverslaving van een ouder -lichamelijke mishandeling -hinderlijke seksuele toenadering/ intimidatie in gezin of erbuiten -seksueel misbruik
Gezinsfactoren: -gespannen sfeer, met voortdurend geuite kritiek -een opvoeding die de nadruk legt op presteren en succes -tegenstrijdige boodschappen (word volwassen en blijf afhankelijk) Sociaal-culturele verklaringen: Welvaartsziekte: hier zijn de boosdoeners vooral de gevaarlijk slanke fotomodellen en filmsterren, die als ideaalbeeld naar voren worden geschoven. Vooral in hogere sociale klassen bestaat er de grote sociale druk om slank te zijn. Feministische opvattingen: vrouwen zouden meer succes boeken wanneer ze slank zijn. ‘Dik zijn’ is haast synoniem met dom, passief en mislukken. Complexe realiteit: de realiteit is te complex en veelvormig.
Onderhoudende factoren De ziektes Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa zijn een soort verslaving: door het dieet en de uithongering komen bepaalde stoffen in het lichaam vrij die een prettig gevoel geven. Men noemt deze stoffen endorfine. Het gaat hier om een lichamelijke verslaving. Verstoord denkpatroon en verkeerde lichaamsbeleving: patiënten zijn niet meer in staat om op een ‘nuchtere’ manier naar zichzelf te kijken en hierdoor is het heel moeilijk om uit de vicieuze cirkel, waarin ze zitten, te komen. Lichamelijke factoren: door het eten van kleine porties gaat de maag zichzelf verkleinen en wanneer patiënten dan meer gaan eten, voelen ze zich snel misselijk. Gezinsfactoren: wanneer de spanningen in het gezin onopgelost blijven. Korte conclusie van de deelvraag: Er is geen concreet antwoord te geven op de vraag wat de oorzaak van eetstoornissen is. Mogelijke oorzaak van eetstoornis zou het ‘vernieuwde’ Westerse schoonheidideaal kunnen zijn. Maar de wetenschap is hier nog niet uit en nog bezig met onderzoeken. Ze omschrijven een eetstoornis als een ‘bio-psychosociaal probleem’. Een probleem dat vanuit drie verschillende invalshoeken bekeken en geëvalueerd dient te worden: de biologie, de psychologie en de sociale realiteit waarin we leven. Het gaat hierbij nooit om één oorzaak, maar om een samenspel van factoren. Hierbij kan men dan een onderscheid maken in uitlokkende- en onderhoudende factoren. Hoe is een eetstoornis te behandelen? Men kan een eetstoornis het best zo snel mogelijk behandelen, want pas dan heeft de behandeling het meeste kans op slagen. Belangrijk is dat de patiënte zelf inziet dat hij/zij een probleem heeft. Alhoewel het dikwijls geen gemakkelijk opgave is, kan men van AN en BN genezen. Door behandeling overwint 40 tot 60 % van de mensen de eetstoornis vrijwel geheel. Daarbij is het essentieel dat de patiënt zelf kiest voor deze genezing. Is dit niet het geval, dan wordt elke aanpak maar een pleister op de wond en zit hervallen er dik in. Sommigen werken er zich zelfstandig bovenop, anderen hebben hulp nodig. Gelukkig bestaan er verschillende vormen van hulpverlening: - niet-professionele - professionele
Onder professionele hulpverlening zijn er ook nog twee mogelijkheden. Ofwel probeert men er met ambulante therapie terug bovenop te komen, ofwel kiest men voor een opname. Hieronder zal ik proberen om deze twee vormen van professionele hulp een beetje uit te leggen. Ambulante therapie: Onder ambulante therapie verstaat men dat de patiënte éénmaal per week (of misschien één maal in de twee weken) naar een therapeut gaat. Dit kunnen psychologen, psychiaters of psychotherapeuten zijn. Hier probeert men de oorzaken te achterhalen en zo een oplossing te zoeken. Men probeert er ook het eetpatroon te herstellen. Lukt het niet om de problemen ambulant op te lossen, dan is men genoodzaakt een opname te overwegen. Opname: Een opname houdt in dat men ergens een periode (lang of kort hangt van de patiënt en zijn omgeving af) in behandeling gaat. Deze opname kan op verschillende plaatsen. Zo kan men kiezen tussen een ziekenhuis of een psychiatrische instelling. In een ziekenhuis kan men wel aan gewichtsherstel doen, maar hier wordt meestal niet aan de achterliggende problemen gewerkt. De behandeling richt zich allereerst op het aanleren van een gezond eetpatroon. Mensen met Anorexia Nervosa leren stap voor stap weer normaal te eten en de angst te overwinnen die met eten te maken heeft. Bij Boulimia Nervosa is de behandeling gericht op het aanleren van een regelmatig en evenwichtig eetpatroon. Wanneer hierin verbetering is opgetreden, richt de behandeling zich op de oorzaken van de eetstoornis. Daarbij kunnen problemen aan de orde komen zoals een negatief zelfbeeld, vertekende lichaamsbeleving, omgang met spanningen, stress, verdriet en andere emoties en tijdens deze fase, leert men het stellen van realistische eisen. Tijdens zo’n (lange) behandeling, zijn er verschillende therapieën, om patiënten te helpen van de eetstoornis af te komen, om een ‘normaal’ leven te leiden. Over deze therapieën zal ik kort uitweiden. - psychotherapie: Tijdens deze therapie legt de patiënt de kern van haar ziekte uit. De patiënt moet haar gevoelens uiten en later wordt dit onder begeleiding van een psycholoog besproken. - gedragstherapie: Deze therapie is erop gericht het gedrag van de patiënt te veranderen. In het geval van Anorexia en Boulimia Nervosa, komt dit neer op het bevorderen van het gewichtsherstel. Met behulp van beloning en straf kan het gewenste gedrag worden beïnvloed. - cognitieve therapie: Deze therapie is een behandelvorm die gebaseerd is op het idee dat psychische klachten of problemen voortkomen uit de wijze waarop mensen informatie selecteren en verwerken. Het doel van deze therapie is het nominaliseren van het eetpatroon en het veranderen van foute opvattingen. - gezinstherapie: Dit is een therapie waarbij de patiënt niet individueel behandeld wordt, maar in voortdurend verband met het gezin waarvan hij/zij deel uitmaakt. Het gezin heeft vaak een grote invloed op de eetstoornis en via deze therapie probeert men het gezinsklimaat te veranderen, door het voorstellen van open en gezonde(re) communicatiepatronen. - groepstherapie: dit is een therapie waarin diverse personen gelijktijdig behandeld worden, waarbij gebruikgemaakt wordt van de capaciteiten van de groep. Bij deze therapie praten patiënten dus met hun lotgenoten. - zelfhulpgroepen: Dit is een vorm van groepstherapie, waarbij doormiddel van wederzijds hulp en steun de gemeenschappelijke problemen overwonnen proberen te worden. Deze groep wordt geleid door iemand die de eetstoornis zelf heeft doorgemaakt.
Korte conclusie van de deelvraag: Men kan een eetstoornis het best zo snel mogelijk behandelen, want pas dan heeft de behandeling het meeste kans op slagen. Belangrijk is dat de patiënte zelf inziet dat hij/zij een probleem heeft. Door behandeling overwint 40 tot 60 % van de mensen de eetstoornis vrijwel geheel. Sommigen werken er zich zelfstandig bovenop, anderen hebben hulp nodig. Er bestaan verschillende vormen van hulpverlening. Er is professionele hulpverlening en niet-professionele hulpverlening. Onder professionele hulpverlening zijn er twee mogelijkheden. Ofwel probeert men er met ambulante therapie terug bovenop te komen, ofwel kiest men voor een opname. De behandeling richt zich op het aanleren van een gezond, evenwichtig eetpatroon, de oorzaken van de eetstoornis en op verschillende problemen die patiënten tegenkomen. Tijdens zo’n (lange) behandeling, zijn er verschillende therapieën, om patiënten te helpen van de eetstoornis af te komen, om een ‘normaal’ leven te leiden. Wat zijn de lichamelijke en sociaalpsychische gevolgen? Anorexia en Boulimia Nervosa zijn aandoeningen met mogelijk zeer ernstige lichamelijke gevolgen. Hormonen en stofwisselingen raken ontregeld. Bij patiënten daalt de bloeddruk, waardoor ze zich vaak moe voelen, lusteloos zijn, duizelig worden en vaak hebben ze depressieve gevoelens. Anorexia patiënten eten veel te weinig en Boulimia patiënten juist vaak heel ongezond, hierdoor hebben beiden een tekort aan vitamines. Vrij veel gevolgen van Anorexia en Boulimia Nervosa komen overheen, toch zal ik de gevolgen apart op een rijtje zetten. Gevolgen van Anorexia Nervosa Anorexia Nervosa is een stoornis die op de lange duur levensbedreigend is en die ernstige lichamelijke, psychische en sociale gevolgen kan hebben. Vooral bij een langdurige eetstoornis kunnen deze gevolgen schadelijk zijn. Bij herstel verdwijnen echter vaak de meeste klachten. Toch is er nog een 10 tot 15% dat aan Anorexia sterft. 1/3 deel hiervan sterft indirect, namelijk door suïcide en 2/3 deel door lichamelijke complicaties. Hieronder staat een overzicht van de voornaamste risico’s en gevaren. Lichamelijk: - Amenorroe: dit is het uitblijven van de normale menstruatie gedurende drie maanden. - Hardlijvigheid: dit is beter bekend als obstipatie (opstoppingen) - Droge huid, dor en broos haar, haaruitval - Lanugobeharing: Dit is een zachte, donsachtige beharing die kan ontstaan in het gelaat, op de schouders en de rug, en in mindere mate op armen en benen. - Koude voeten en handen: het bloed stroomt niet meer tot in de vingertoppen en tenen en hierdoor kunnen de lichaamsdelen ook verkleuren. - Oedeem: onderhuidse vochtophoping ten gevolge van een gebrek aan albumine (eiwitstof) of door nierbeschadiging. - Anemie: bloedarmoede die zich kan uiten in bleekzucht, duizeligheid, moeheid en hoofdpijn. - Dehydratatie: uitdroging - Hartproblemen: trage hartslag, hartritmestoornissen en zelfs een hartstilstand kunnen veroorzaakt worden door een kaliumtekort. - Verminderde borstontwikkeling - Daling van het basaal metabolisme: -daling van de lichaamstemperatuur tot 35°C -daling van de bloeddruk -vertraging van de polsslag tot 50 slagen/min. -vertraging van de ademhaling tot 10 à 12 /min. - Gereduceerde toevoer van: -vitamines(vooral de in vet oplosbare vit A, D en E) -mineralen(vooral calcium, zink en ijzer) -sporenelementen, proteïnen, vezels en vetzuren - Spierslapte en verlies van spiermassa - Gebitsaantasting: gaatjes, oplossen van tandbeen en -glazuur en tandvleesontsteking - Slaapstoornissen: moeilijkheden bij het inslapen en doorslapen. - Ontkalking van het beendergestel
Sociaal en psychisch: - Patiënten trekken geen grenzen, gaan kritiek uit de weg (ze mogen geen fouten maken), ze kennen hun rechten en hun waarde niet. - Ontlopen sociale contacten, in het bijzonder die waarbij gegeten wordt. - Perfectionisme: men wil alles zo perfect mogelijk doen - Labiele stemming: een zeer wisselvallig humeur. Ze kennen depressieve perioden waarbij langdurige, oncontroleerbare huilbuien voorkomen en suïcide gedachten zijn geen zeldzaamheid. - Hyper-activiteit: ondanks een tekort aan voedsel, gaan ze overdreven bewegen of extra veel studeren. - Wantrouwt de omgeving - Isolatie: men zondert zich af. - Laag zelfbeeld en weinig zelfvertrouwen: ze willen alles perfect doen, maar slagen hier nooit in, omdat ze zulke hoge eisen aan zichzelf stellen. Vanuit hun onzekerheid maken ze hun gevoel van eigenwaarde na verloop van tijd uitsluitend afhankelijk van hun gewicht. - Liegen en de omgeving misleiden: ze verzinnen de beste leugens om niet te moeten eten. Ze komen niet gemakkelijk uit voor wat ze echt doen, denken en voelen. - Gestoord lichaamsbeeld: ervaren zichzelf niet zoals ze werkelijk zijn. Zelfs wanneer ze uitgemergeld zijn, denken ze dat ze dik zijn. Ze hebben echter een juist lichaamsbeeld wat andere mensen betreft. Gevolgen van Boulimia Nervosa Boulimia Nervosa is net zo riskant voor de gezondheid als Anorexia Nervosa. Bijna tweederde van degenen die overlijden aan de gevolgen van Boulimia, overlijdt aan de complicaties ervan in verband met kaliumgebrek. Pogingen tot zelfmoord komen zowel voor bij mensen met Anorexia Nervosa als Boulimia Nervosa, maar verhoudingsgewijs veel vaker bij mensen met Boulimia. Een reden daarvoor is dat mensen met Boulimia Nervosa vaak het gevoel hebben geen controle meer over hun eetgedrag en hun leven te hebben. Men gaat het leven als hopeloos en zinloos ervaren. Twee tot 10 procent van de mensen met Anorexia en Boulimia overlijdt daaraan, naar schatting 1/3 deel door suïcide en 2/3 deel door lichamelijke complicaties. Lichamelijk: - Gewichtsschommelingen als gevolg van afwisselend ‘vreten’ en vasten, er bestaan ook andere patiënten wiens gewicht heel stabiel blijft. - Tekort aan vitaminen door onregelmatig eten en het verkiezen van vooral voedsel dat rijk is aan koolhydraten, maar niet zozeer aan vitaminen of vezelstoffen. - Nier-, lever-, en darmstoornissen als gevolg van een misbruik van laxeermiddelen. - Maaguitrekking: bij vreetbuien komen enorme hoeveelheden voedsel in de slokdarm en daarna in de maag terecht. De maag kan deze hoeveelheden niet meteen verwerken en het verteringsproces is dan ook soms pijnlijk. Het kan gebeuren dat de maag uitrekt. - Stoornis van menstruatie - Kans op zwangerschap neemt af. - Anemie, die zich uit in bleekzucht, duizeligheid, moeheid en hoofdpijn. - Een kaliumtekort ten gevolge van het vele braken of het overdreven gebruik van laxantia. Dit kan leiden tot hartritmestoornissen en soms tot hartstilstand. - Dehydratatie - Sufheid - Nausea (misselijkheid) en hoofdpijn - Ontkalking van het beendergestel - Tandafwijkingen (vooral aantasting van het tandglazuur) - Opzwelling van de speekselklieren - Duizelig worden, flauwvallen door lage bloedsuikerspiegel - Verstoring van het honger- en verzadigingsmechanisme. De patiënten weten niet meer wanneer zij honger hebben of wanneer zij vol zitten. Door het gebruik van laxeer- en vochtafdrijvende middelen raakt de vochthuishouding verstoord. Het gevolg hiervan kan een lage bloeddruk zijn met klachten als duizeligheid, zwakte, een licht gevoel in het hoofd en flauwvallen. Patiënten kunnen verslaafd raken aan de laxeermiddelen. De meeste lichamelijke symptomen kunnen zich herstellen als de eetstoornis verdwijnt. Dit kan echter wel enige tijd duren. Sociaal en psychisch: - Hoge eisen aan zichzelf - Zij beschouwen het feit dat zij hun eetgedrag niet in de hand kunnen houden als gebrek aan wilskracht en zelfbeheersing. Hierdoor voelen ze zich schuldig en krijgen ze vaak een hekel aan zichzelf. Als ze er daarnaast ook nog niet in slagen het, in hun ogen, ideale lichaamsgewicht te handhaven, kan dit uitlopen op een enorme walging van zichzelf. - Velen lijden jarenlang een soort 'dubbelleven', waarbij zelfs een levenspartner, ouders of een beste vriendin niet op de hoogte zijn van hun problematiek, omdat ze zich zo schamen voor hun eetbuien. Het braken en het gebruik van laxeermiddelen houden zij uiteraard ook geheim. De eetbuien fungeren dan als uitlaatklep om ogenschijnlijk probleemloos te blijven functioneren. - Ze zijn erg eenzaam in de worsteling met hun ziekte. Ze zoeken pas hulp als de wanhoop te groot is om mee verder te leven. Als ze er uiteindelijk toe zijn gekomen hun probleem aan anderen te vertellen, voelen ze zich nog vaak alleen. Het is moeilijk om aan buitenstaanders duidelijk te maken wat het betekent om met zo'n dwang te moeten leven. - Boulimiapatiënten zijn in gedachten veelvuldig bezig met eten en ze piekeren vaak over hun uiterlijk en gewicht. Hierdoor kunnen ze zich moeilijk op andere dingen concentreren, zoals studie en het onderhouden van relaties. - Het maken van afspraken is moeilijk, want ze weten vaak niet van tevoren wanneer een eetbui toeslaat. Als ze laxeermiddelen gebruiken, kunnen ze last hebben van enorme darmkrampen, waardoor ze vaak weer afspraken moeten afzeggen. Mensen met Boulimia komen daarom op den duur vaak in een sociaal isolement terecht. - Het vele eten en de laxeermiddelen kosten veel geld. Boulimiapatiënten komen daarom niet zelden in financiële problemen. Dit versterkt hun isolement, want hierdoor wordt het ook weer moeilijker om iets met anderen te ondernemen. Uitgaan kost immers ook weer geld. Als de financiële zorgen groot worden, komt het ook voor dat de patiënten voedsel gaan stelen uit de winkel. Hier voelen ze zich dan weer erg schuldig over. Korte conclusie van de deelvraag: Anorexia en Boulimia Nervosa zijn aandoeningen met mogelijk zeer ernstige gevolgen. Hormonen en stofwisselingen raken ontregeld, bij patiënten daalt de bloeddruk, waardoor ze zich vaak moe voelen, lusteloos zijn, duizelig worden en vaak hebben ze depressieve gevoelens. Anorexia patiënten eten veel te weinig en Boulimia patiënten juist vaak heel ongezond, hierdoor hebben beiden een tekort aan vitamines. Een eetstoornis kan op de lange duur levensbedreigend zijn en ernstige lichamelijke, psychische en sociale gevolgen hebben. Bij herstel van de eetstoornis verdwijnen echter vaak de meeste klachten

Bijna tweederde van degenen die overlijden aan de gevolgen van Boulimia Nervosa, overlijdt aan de complicaties ervan in verband met kaliumgebrek. Pogingen tot zelfmoord komen zowel voor bij mensen met Anorexia Nervosa als Boulimia Nervosa, maar verhoudingsgewijs veel vaker bij mensen met Boulimia. Twee tot 10 procent van de mensen met Anorexia en Boulimia overlijdt daaraan, naar schatting 1/3 deel door suïcide en 2/3 deel door lichamelijke complicaties. Wat zijn de maatschappelijke gevolgen (kosten) van de ziekte? Een eetstoornis is een dure aandoening. Omdat er nog best weinig bekend is over de oorzaken van het krijgen van een eetstoornis, wordt er nog veel onderzoek naar gedaan. Hieraan zijn natuurlijk een hoop kosten verbonden. Tevens kost een behandeling van iemand met een eetstoornis veel geld. Er is niets bekend over de maatschappelijke kosten van Boulimia Nervosa en de kosten die bekend zijn van Anorexia Nervosa, zijn niet erg betrouwbaar. Ik zal hiervoor een stuk tekst quoten afkomstig van het Trimbos Instituut. Maatschappelijke kosten: Over de kosten van anorexia nervosa in Nederland zijn geen betrouwbare gegevens bekend. Er zijn wel cijfers bekend uit het buitenland, met deze cijfers kan je een indicatie maken over de maatschappelijke kosten in Nederland. In het buitenland zijn diverse onderzoeken gedaan naar de kosten, met zeer wisselende uitkomsten: • In de Verenigde Staten zijn het gemiddelde jaarlijkse behandelkosten voor een vrouw met anorexia nervosa ongeveer 6000 euro. De kosten bij opname zijn 17.000, en voor poliklinische behandeling ruim 2000 euro per jaar. • In Duitsland waren de totale kosten voor de opnames van mensen met anorexia nervosa ongeveer 95 miljoen euro per jaar. Per patiënt is dat 13.000 euro. De verschillen in behandelkosten worden vooral veroorzaakt door het aantal en de duur van de klinische opnames. Dit verschilt sterk per land. • In de Verenigde Staten en Engeland is poliklinische behandeling van anorexia nervosa de norm, alleen in uitzonderlijke gevallen worden patiënten enkele weken opgenomen. • In Nederland, Duitsland en Zwitserland is de drempel voor opname bij anorexia nervosa wat lager en duurt de gemiddelde opname langer. Van de mensen met anorexia nervosa die zich in 1996 aanmeldden bij een gespecialiseerde eetstoorniskliniek in Nederland kreeg bijna de helft opname als behandelindicatie. Beperking van het aantal opnames en de duur van de klinische behandeling lijkt op het eerste gezicht een kostenbesparende maatregel. Of het de kosteneffectiviteit van de anorexia nervosa behandeling inderdaad verhoogt, is zeer de vraag: • Er is nog geen grootschalig vergelijkend onderzoek gedaan naar de kosteneffectiviteit van opname en poliklinische behandeling van anorexia nervosa. Een klein Brits onderzoek vond geen verschil in effectiviteit, maar het is methodologisch te zwak om vergaande conclusies te trekken. • Amerikaanse verzekeraars vergoeden tegenwoordig maar een beperkt aantal opnamedagen voor anorexia nervosa; ongeveer 20 tot 25. Dat heeft ertoe geleid dat de gemiddelde opnameduur in de VS de laatste 20 jaar zeer sterk is gedaald. In een New Yorkse kliniek daalde het van 150 dagen in 1984 tot 24 in 1998. De aard van de opnamen veranderde daarmee van een langdurige behandeling tot een vorm van crisisopvang. De gemiddelde BMI bij ontslag daalde ook; van 19,3 in 1984 tot 17,7 in 1998. Omdat een laag gewicht bij ontslag een van de belangrijkste voorspellers is van terugval, is het maar zeer de vraag of deze kostenbesparing op de lange termijn ook kosteneffectief is. Overigens zal opname als behandeloptie, ook in de VS, nooit helemaal kunnen verdwijnen, omdat ernstig ondervoede patiënten met lichamelijke klachten of bijkomende psychische stoornissen anders zouden overlijden. Bron: Trimbos Instituut Korte conclusie van de deelvraag: Een eetstoornis is een dure aandoening. Omdat er nog best weinig bekend is over de oorzaken van het krijgen van een eetstoornis, wordt er nog veel onderzoek naar gedaan. Hieraan zijn natuurlijk een hoop kosten verbonden. Tevens kost een behandeling van iemand met een eetstoornis veel geld. Er is niets bekend over de maatschappelijke kosten van Boulimia Nervosa en de kosten die bekend zijn van Anorexia Nervosa, zijn niet erg betrouwbaar. In het buitenland zijn diverse onderzoeken gedaan naar de kosten, met zeer wisselende uitkomsten. De verschillen in behandelkosten worden vooral veroorzaakt door het aantal en de duur van de klinische opnames. Dit verschilt sterk per land. Beperking van het aantal opnames en de duur van de klinische behandeling lijkt op het eerste gezicht een kostenbesparende maatregel. Maar of het de kosteneffectiviteit van de Anorexia Nervosa behandeling inderdaad verhoogt, is nog maar de vraag. Overigens zal opname als behandeloptie nooit helemaal kunnen verdwijnen, omdat ernstig ondervoede patiënten met lichamelijke klachten of bijkomende psychische stoornissen anders zouden overlijden. Wat is de omvang van het probleem? De omvang van het probleem is moeilijk te beschrijven, daarom heb ik bij deze vraag ervoor gekozen, om dit onder te verdelen in drie nieuwe deelvragen; - Hoe vaak komen eetstoornissen voor? - Neemt het aantal mensen met eetstoornissen toe of af? - Zijn er sociaal-demografische verschillen? Hoe vaak komen eetstoornissen voor? Uit bevolkingsonderzoek, gehouden onder Nederlandse adolescenten (13-18 jaar), is gebleken dat 3 op de 1.000 mensen aan Anorexia Nervosa lijdt en dat bij 2 op de 1.000 mensen Boulimia Nervosa is vastgesteld.. Dit onderzoek is gehouden in 1997, door onderzoeksbureau Verhulst. Als deze cijfers ook voor nu (2006) zouden gelden, zou dit betekenen dat er ca. 3.340 adolescenten zijn met anorexia nervosa en ca. 2.230 met boulimia nervosa. In ander onderzoek, bij volwassenen (18-64 jaar) werd voor mannen en vrouwen voor Anorexia Nervosa een jaarprevalentie van 0 gevonden; de jaarprevalentie voor Boulimia Nervosa was voor mannen 2 per 1.000 en
voor vrouwen 6 per 1.000. Als deze cijfers nu nog zouden gelden, zou dit betekenen dat er ca. 10.400 volwassen mannen en ca. 30.240 volwassen vrouwen met Boulimia Nervosa zijn. Het levensprevalentiecijfer (uit ditzelfde onderzoek) voor eetstoornissen was 7 per 1.000 (1 per 1.000 voor anorexia nervosa en 6 per 1.000 voor boulimia nervosa). Op basis van huisartsenregistraties, komen we uit op een totaal van ruim 20.000 mensen die aan eetstoornissen lijden.
Neemt het aantal mensen met eetstoornissen toe of af? Het is vrij moeilijk hier zelf wat over te maken, daarom zal ik voor het antwoord op deze vraag een betrouwbare bron gebruiken: Waarschijnlijk geen toename anorexia tussen 1970 en 1995
Er is veel controverse over de vraag of eetstoornissen vaker voorkomen dan vroeger. In enkele studies werd gevonden dat er tussen 1930 en 1990 een toenemend aantal patiënten met anorexia nervosa werd opgenomen in het ziekenhuis. Dit wil echter nog niet zeggen dat het aantal mensen met anorexia nervosa is toegenomen. Het is namelijk ook denkbaar dat men eetstoornissen in de loop der tijd anders is gaan diagnosticeren en/of coderen, of dat de toegankelijkheid en beschikbaarheid van zorgvoorzieningen is toegenomen. Ook werd in deze studies niet altijd rekening gehouden met veranderingen in de samenstelling van de bevolking, noch met het aantal heropnames. De toenemende bekendheid met het ziektebeeld ten slotte kan er ook toe geleid hebben dat artsen eerder de diagnose eetstoornis zijn gaan stellen of dat patiënten met een eetstoornis eerder hulp zijn gaan zoeken. Dit zou ook de toenemende prevalentie (zie figuur 1 ) kunnen verklaren. In een belangrijke meta-analyse van epidemiologisch onderzoek werd geconcludeerd dat het aantal patiënten met anorexia nervosa tussen over de tijd stabiel is. Trend in het aantal patiënten met boulimia niet bekend
Boulimia nervosa is pas sinds 1979 als aparte eetstoornis naast anorexia nervosa onderkend. Dit betekent dat er geen gegevens bekend zijn over de stoornis van voor 1980. In hoeverre het aantal patiënten met boulimia nervosa toe- of afneemt of stabiel blijft, is nog onbekend. De tijdsperiode (na 1980) is kort en er zijn weinig studies beschikbaar. Enkele studies vonden een toename van het aantal boulimia nervosa patiënten. Eén studie vond een lichte afname in de prevalentie van boulimia nervosa. De meest systematische studie vond een stabiel aantal patiënten na een initiële explosieve toename tussen 1980 – 1983 (na de erkenning van boulimia nervosa als stoornis naast anorexia nervosa). In een meta-analyse naar epidemiologische data over boulimia nervosa werd geconcludeerd dat er geen overtuigend bewijs is gevonden voor een toename van de incidentie van boulimia nervosa. Figuur 1: Jaarprevalentie en incidentie van anorexia nervosa in de huisartsenpraktijk in de periode 1985-2000 (3-jarig voortschrijdend gemiddelde), gestandaardiseerd naar de bevolking van Nederland in 1990 en geïndexeerd (1986 is 100). Bron: Nationaal Kompas Volksgezondheid
Zijn er sociaal-demografische verschillen? Anorexia Nervosa komt vooral voor bij mensen met een hogere sociaal- economische status.Er zijn aanwijzingen dat binnen hogere sociaal-economische statusgroepen Anorexia Nervosa vaker voorkomt dan in lagere. Ook zijn er aanwijzingen dat het aandeel van de patiënten met Anorexia Nervosa uit lagere sociaal-economische statusgroepen langzaam groeit. Overigens verschillen de kenmerken van de ziekte niet tussen de patiënten met Anorexia Nervosa afkomstig uit diverse sociaal-economische statusgroepen. Opvallend is dat eetstoornissen in lagere sociaal-economische statusgroepen met name voorkomen onder vrouwen van wie het opleidingsniveau hoger ligt dan dat van de ouders. Korte conclusie van de deelvraag: De omvang van het probleem is moeilijk te beschrijven. In 1997 is er onderzoek gedaan, naar hoeveel een eetstoornis in Nederland voor komt. Als we conclusies trekken op basis van huisartsenregistraties, komen we uit op een totaal van ruim 20.000 mensen die aan eetstoornissen lijden. Maar er lijden ook veel patiënten aan eetstoornissen, die (nog) niet bij de huisarts zijn geweest. Dit is dus niet echt een realistisch getal, al geeft het wel een goede indicatie. Over Anorexia en Boulimia Nervosa zijn geen betrouwbare cijfers bekend. Het ene onderzoek wijst toename uit, het andere afname. Volgens het meest systematische onderzoek, is het aantal Anorexia- en Boulimiapatiënten stabiel gebleven. De cijfers die ik heb gebruikt zijn niet heel recent, namelijk van het jaar 1998. Uit onderzoek van Nationaal Kompas Volksgezondheid is gebleken, dat het aantal gevallen van mensen met eetstoornissen meer voorkomt in hogere sociaal-economische statusgroepen. Welk aandeel heeft de media/maatschappij bij het ontstaan van eetstoornissen? De media houdt men idealen voor: het ideale figuur, de ideale maaltijd en de ideale echtgenoot. Het ideale figuur is vrijwel altijd heel slank. De media heeft een slankheidideaal neergezet, waarmee men overal wordt geconfronteerd. Via televisie, advertenties, tijdschriften, reclameposters in bushokjes, radiospotjes, internet; op alle mogelijke manieren probeert iedereen anderen te beïnvloeden. Na de vrouw, is nu ook de man aan de beurt; niemand kijkt meer gek op als mannen crèmes smeren en allerlei andere producten gebruiken om er mooier uit te zien. De media schept door dit overdreven schoonheid/slankheidideaal een verkeerd beeld bij jongeren. In elke folder, op elke televisiezender: overal staan mooie, slanke modellen. Vaak gebruikt men het model zelfs om de aandacht te trekken, waardoor soms zelfs de aandacht van het product afgeleid wordt. Alles waar het in het Westen om gaat is het schoonheidideaal. Dit kan mogelijk veel problemen opleveren bij jonge mensen. Jonge mensen zijn zeer beïnvloedbaar en ze krijgen een negatief zelfbeeld en willen op de modellen lijken, in the picture staan. Het is niet eerlijk en misschien zelfs wel mensonterend, dat de slanke mensen als de perfecte mens worden afgebeeld, terwijl de ‘dikke’ mens voor dom wordt aangezien. Dit is het nieuwe ideaalbeeld van het Westen. Vroeger waren rondingen geliefd, terwijl nu de voorkeur uit gaat naar extreem slank. In de jaren ’70 woog het gemiddelde fotomodel 8% minder dan het gewicht van de gemiddelde Amerikaanse vrouw, terwijl dat nu gestegen is naar 23% minder. Door de betere voedingsomstandigheden van tegenwoordig, zouden we eigenlijk steeds zwaarder worden. Dit is op zichzelf geen probleem, maar het ideale Westerse gewicht blijkt steeds lager te komen liggen. Hierdoor komen er steeds meer afslankproducten op de markt, mensen kunnen makkelijker beginnen met lijnen en gaan er ook langer mee door. Vooral veel meisjes en vrouwen kijken tegen modellen op, de modellen bepalen wat ‘in’ is en wat echt niet kan. De modellen van nu, hebben geen grammetje vet aan hun lichaam. Als ze aankomen, weten ze dat ze ontslagen zullen worden. De risicogroep voor patiënten met eetstoornissen, meisjes en jonge vrouwen, wil op de modellen lijken, ze proberen af te vallen en het lijnen gaat van onschuldig naar extreem gevaarlijk. Ook Hollywood-sterren zijn beïnvloedbaar door hun eigen werk: Lindsay Lohan bekent eetstoornis
De Amerikaanse tienerster Linday Lohan heeft toegegeven dat ze aan de eetstoornis boulimia lijdt. De 19-jarige actrice uit films als Herbie: Fully Loaded en Mean Girls zegt in de februari-uitgave van het Amerikaanse tijdschrift Vanity Fair dat ze ziek is en met drugs heeft geëxperimenteerd. Probleem

De actrice vertelt in het interview dat ze door medewerkers van het televisieprogramma Saturday Night Live voor het blok is gezet. 'Ik begon gewoon te schreeuwen. Ik wist dat ik een probleem had en ik kon het niet toegeven. Mijn armen waren walgelijk. Ik had amper armen', aldus het tieneridool. Drugs
In het interview biecht Lohan dus ook op dat ze wel eens drugs heeft gebruikt. Naar eigen zeggen is ze daar inmiddels mee gestopt. Eerder deze week werd Lohan opgenomen in het ziekenhuis. Dit zou zijn wegens een astma-aanval. Maar bronnen in Hollywood fluisteren dat haar eetstoornis of een overdosis drugs weleens de echte oorzaak zouden kunnen zijn. zondag 14 mei 2006 | Bron: belga
Korte conclusie van de deelvraag: De media heeft een slankheidideaal neergezet, waarmee men overal wordt geconfronteerd. Alles waar het in het Westen om gaat is het schoonheidideaal. Dit is het nieuwe ideaalbeeld van het Westen. Vroeger waren rondingen geliefd, terwijl nu de voorkeur uit gaat naar extreem slank. In de jaren ’70 woog het gemiddelde fotomodel 8% minder dan het gewicht van de gemiddelde Amerikaanse vrouw, terwijl dat nu gestegen is naar 23% minder. De risicogroep voor patiënten met eetstoornissen, meisjes en jonge vrouwen, wil op de modellen lijken, ze proberen af te vallen en het lijnen gaat van onschuldig naar extreem gevaarlijk. Dit nieuwe ideaalbeeld kan veel problemen opleveren bij jonge mensen. Jonge mensen (pubers, adolescenten) zijn zeer beïnvloedbaar en ze krijgen een negatief zelfbeeld en willen op de modellen lijken, in the picture staan. Door de betere voedingsomstandigheden van tegenwoordig, zouden we eigenlijk steeds zwaarder worden. Dit is op zichzelf geen probleem, maar het ideale Westerse gewicht blijkt steeds lager te komen liggen. Hierdoor komen er steeds meer afslankproducten op de markt, mensen kunnen makkelijker beginnen met lijnen en gaan er ook langer mee door. Conclusie Welke invloed heeft het huidige modebeeld op het ontstaan van eetstoornissen? Uit mijn onderzoek is gebleken, dat mensen met een eetstoornis een obsessie voor eten hebben. Een eetstoornis is een psychische aandoening. Patiënten hebben een verstoord eetgedrag en kunnen niet meer normaal met eten omgaan. Een eetstoornis veroorzaakt vaak een hoop problemen; lichamelijk en geestelijk. Er zijn verschillende soorten eetstoornissen, de twee meest bekende zijn Anorexia Nervosa en Boulimia Nervosa. De naam Anorexia Nervosa (verkort tot anorexia) betekent letterlijk 'gebrek aan eetlust door nerveuze oorzaken'. Anorexia zou eigenlijk beter 'magerzucht' of 'lijnziekte' genoemd kunnen worden, want de patiënten hebben een onweerstaanbare drang om af te vallen. Ze zijn er als het ware aan verslaafd en gaan ermee door, zelfs als zij al sterk zijn vermagerd. Ze hebben een vertekend lichaamsbeeld. Boulimia nervosa (verkort tot Boulimia) betekent letterlijk 'eetlust als een os door nerveuze oorzaken'. Bij deze eetstoornis is er sprake van eetbuien die worden afgewisseld met perioden van (bijzonder) matig eten. Tijdens een eetbui worden grote hoeveelheden eten naar binnen gewerkt en hebben de patiënten het gevoel dat zij de controle over hun eetgedrag kwijt zijn. Zij kunnen niet meer stoppen met eten. Na een eetbui proberen Boulimiapatiënten het eten zo snel mogelijk weer kwijt te raken. Eetproblemen worden vaak gemaskeerd voor de omgeving. Deze geheimhouding is vaak een zwaar drukkende last voor de patiënt. Er zijn verschillende tekenen van eetstoornissen; er treden bij patiënten veel veranderingen op; veranderingen met betrekking tot voedsel, lichamelijke veranderingen, sociale veranderingen, psychische en emotionele veranderingen. De indicaties die er zijn, hoeven niet allemaal voor te komen bij patiënten. Dit zijn alleen symptomen die patiënten kunnen vertonen. Er is geen concreet antwoord te geven op de vraag wat de oorzaak van eetstoornissen is. Mogelijke oorzaak van eetstoornis zou het ‘vernieuwde’ Westerse schoonheidideaal kunnen zijn. Maar de wetenschap is hier nog niet uit en nog bezig met onderzoeken. Ze omschrijven een eetstoornis als een ‘bio-psychosociaal probleem’. Een probleem dat vanuit drie verschillende invalshoeken bekeken en geëvalueerd dient te worden: de biologie, de psychologie en de sociale realiteit waarin we leven. Het gaat hierbij nooit om één oorzaak, maar om een samenspel van factoren. Hierbij kan men dan een onderscheid maken in uitlokkende- en onderhoudende factoren. Men kan een eetstoornis het best zo snel mogelijk behandelen, want pas dan heeft de behandeling het meeste kans op slagen. Belangrijk is dat de patiënte zelf inziet dat hij/zij een probleem heeft. Door behandeling overwint 40 tot 60 % van de mensen de eetstoornis vrijwel geheel. Sommigen werken er zich zelfstandig bovenop, anderen hebben hulp nodig. Er bestaan verschillende vormen van hulpverlening. Er is professionele hulpverlening en niet-professionele hulpverlening. Onder professionele hulpverlening zijn er twee mogelijkheden. Ofwel probeert men er met ambulante therapie terug bovenop te komen, ofwel kiest men voor een opname. De behandeling richt zich op het aanleren van een gezond, evenwichtig eetpatroon, de oorzaken van de eetstoornis en op verschillende problemen die patiënten tegenkomen. Tijdens zo’n (lange) behandeling, zijn er verschillende therapieën, om patiënten te helpen van de eetstoornis af te komen, om een ‘normaal’ leven te leiden. Anorexia en Boulimia Nervosa zijn aandoeningen met mogelijk zeer ernstige gevolgen. Hormonen en stofwisselingen raken ontregeld, bij patiënten daalt de bloeddruk, waardoor ze zich vaak moe voelen, lusteloos zijn, duizelig worden en vaak hebben ze depressieve gevoelens. Anorexia patiënten eten veel te weinig en Boulimia patiënten juist vaak heel ongezond, hierdoor hebben beiden een tekort aan vitamines. Een eetstoornis kan op de lange duur levensbedreigend zijn en ernstige lichamelijke, psychische en sociale gevolgen hebben. Bij herstel van de eetstoornis verdwijnen echter vaak de meeste klachten
Bijna tweederde van degenen die overlijden aan de gevolgen van Boulimia Nervosa, overlijdt aan de complicaties ervan in verband met kaliumgebrek. Pogingen tot zelfmoord komen zowel voor bij mensen met Anorexia Nervosa als Boulimia Nervosa, maar verhoudingsgewijs veel vaker bij mensen met Boulimia. Twee tot 10 procent van de mensen met Anorexia en Boulimia overlijdt daaraan, naar schatting 1/3 deel door suïcide en 2/3 deel door lichamelijke complicaties. Een eetstoornis is een dure aandoening. Omdat er nog best weinig bekend is over de oorzaken van het krijgen van een eetstoornis, wordt er nog veel onderzoek naar gedaan. Hieraan zijn natuurlijk een hoop kosten verbonden. Tevens kost een behandeling van iemand met een eetstoornis veel geld. Er is niets bekend over de maatschappelijke kosten van Boulimia Nervosa en de kosten die bekend zijn van Anorexia Nervosa, zijn niet erg betrouwbaar. In het buitenland zijn diverse onderzoeken gedaan naar de kosten, met zeer wisselende uitkomsten. De verschillen in behandelkosten worden vooral veroorzaakt door het aantal en de duur van de klinische opnames. Dit verschilt sterk per land. Beperking van het aantal opnames en de duur van de klinische behandeling lijkt op het eerste gezicht een kostenbesparende maatregel. Maar of het de kosteneffectiviteit van de Anorexia Nervosa behandeling inderdaad verhoogt, is nog maar de vraag. Overigens zal opname als behandeloptie nooit helemaal kunnen verdwijnen, omdat ernstig ondervoede patiënten met lichamelijke klachten of bijkomende psychische stoornissen anders zouden overlijden. De omvang van het probleem is moeilijk te beschrijven. In 1997 is er onderzoek gedaan, naar hoeveel een eetstoornis in Nederland voor komt. Als we conclusies trekken op basis van huisartsenregistraties, komen we uit op een totaal van ruim 20.000 mensen die aan eetstoornissen lijden. Maar er lijden ook veel patiënten aan eetstoornissen, die (nog) niet bij de huisarts zijn geweest. Dit is dus niet echt een realistisch getal, al geeft het wel een goede indicatie. Over Anorexia en Boulimia Nervosa zijn geen betrouwbare cijfers bekend. Het ene onderzoek wijst toename uit, het andere afname. Volgens het meest systematische onderzoek, is het aantal Anorexia- en Boulimiapatiënten stabiel gebleven. De cijfers die ik heb gebruikt zijn niet heel recent, namelijk van het jaar 1998. Het is tegen mijn verwachting in, dat het aantal patiënten stabiel is, omdat ik denk, dat de media een grote rol speelt in het ontwikkelen van een eetstoornis. Ik had verwacht dat het aantal eetstoornissen is toegenomen, omdat in de jaren ’70 en ’80 er nog niet zoveel media was en omdat men toen nog niet zo’n uitgesproken slankheidideaal had. Het kan zijn dat (omdat de cijfers niet recent zijn) intussen het aantal patiënten is toegenomen. Uit onderzoek van Nationaal Kompas Volksgezondheid is gebleken, dat het aantal gevallen van mensen met eetstoornissen meer voorkomt in hogere sociaal-economische statusgroepen. De media heeft een slankheidideaal neergezet, waarmee men overal wordt geconfronteerd. Alles waar het in het Westen om gaat is het schoonheidideaal. Dit is het nieuwe ideaalbeeld van het Westen. Vroeger waren rondingen geliefd, terwijl nu de voorkeur uit gaat naar extreem slank. In de jaren ’70 woog het gemiddelde fotomodel 8% minder dan het gewicht van de gemiddelde Amerikaanse vrouw, terwijl dat nu gestegen is naar 23% minder. De risicogroep voor patiënten met eetstoornissen, meisjes en jonge vrouwen, wil op de modellen lijken, ze proberen af te vallen en het lijnen gaat van onschuldig naar extreem gevaarlijk. Dit nieuwe ideaalbeeld kan veel problemen opleveren bij jonge mensen. Jonge mensen (pubers, adolescenten) zijn zeer beïnvloedbaar en ze krijgen een negatief zelfbeeld en willen op de modellen lijken, in the picture staan. Door de betere voedingsomstandigheden van tegenwoordig, zouden we eigenlijk steeds zwaarder worden. Dit is op zichzelf geen probleem, maar het ideale Westerse gewicht blijkt steeds lager te komen liggen. Hierdoor komen er steeds meer afslankproducten op de markt, mensen kunnen makkelijker beginnen met lijnen en gaan er ook langer mee door, dit kan leiden tot Anorexia of Boulimia Nervosa.