Anorexia

Hoofdstuk 2: De oorzaken van Anorexia Nervosa

Er is niet één oorzaak voor het ontstaan van eetstoornissen aan te wijzen. Een combinatie van factoren speelt een rol. Omdat anorexia overwegend bij vrouwen en meisjes voorkomen, hebben cultureel-maatschappelijke en sociale verklaringen zich tot nu toe grotendeels toegespitst op hun situatie. Maar ook jongens en mannen lijden aan eetstoornissen. Het zal daarom duidelijk zijn dat geen van de factoren op zichzelf de doorslag geeft. Het gaat altijd om een samenspel, waarbij de invloed van de specifieke factoren bij elke patiënt weer enigszins anders kan liggen. Globaal kunnen de volgende factoren worden onderscheiden.

- Cultureel-maatschappelijke factoren

Je zou ook kunnen zeggen dat de toename van eetproblemen van vrouwen stijgt door de veranderende rol van vrouwen in de westerse samenleving.

Ø Aan de ene kant het ideaal van zorgende, zacht aardige een aantrekkelijke echtgenote en moeder

Ø Aan de andere kant steeds meer traditioneel ‘mannelijk’ activiteiten van verwachten, zoals studie en loopbaan
Deze verwachtingen van het streven naar ‘perfect’ of tot verwarring over eigen identiteit als vrouw. Manipulaties van het eetgedrag en het eetgedrag zijn manieren om met deze problematiek aan te gaan.

Eén eis die aan vrouwen in de westerse cultuur wordt gesteld speelt daarbij een centrale rol: slank zijn. Het slankheidideaal lijkt een belangrijke factor in het ontstaan van anorexia nervosa. Het 'ideale' vrouwelijke figuur, zoals dat in de media veelvuldig wordt getoond, is steeds minder vrouwelijk, dat wil zeggen: heeft steeds minder heupen en billen. Het gewicht van modellen daalt nog steeds en ligt dikwijls ruim onder de norm voor een diagnose van anorexia nervosa. In landen als Japan, waar de invloed van de westerse cultuur toeneemt, neemt ook het aantal anorexiagevallen toe.

Onder invloed van deze westerse 'ideaalbeelden' doen veel vrouwen dan ook 'aan de lijn', soms een leven lang. Meisjes blijken steeds jonger ontevreden te zijn met hun uiterlijk en proberen hun voedselinname te beperken. Juist het dieet houden vormt een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van eetstoornissen, zeker wanneer men geen of maar een matig overgewicht heeft.

- Sociale factoren

De invloed van het westerse slankheidsideaal dringt uiteraard niet alleen door via de media, maar manifesteert zich ook in de sociale omgeving. Ongezond lijngedrag van bijvoorbeeld een ouder kan leiden tot ongezond lijngedrag van een kind. Herhaalde, kritische opmerkingen over lichaamsomvang, uiterlijk en gewicht door familieleden, partners, vrienden, klasgenoten, medestudenten of collega's kunnen aanleiding geven tot onnodig lijngedrag, dat zich weer kan ontwikkelen tot anorexia. Naarmate de persoon die de kritische opmerkingen maakt een belangrijker rol speelt in iemands leven, zal het schadelijke effect groter zijn.

Maar kritische opmerkingen hoeven niet eens aan een persoon zelf gericht te zijn om een negatief effect te hebben. In een situatie waarin systematisch op uiterlijk wordt beoordeeld, zal men de heersende normen al snel op zichzelf gaan toepassen. Wanneer lichamelijke perfectie van groot belang wordt geacht, zoals in het ballet, de modellenwereld en in de sport, lopen vrouwen het risico door te schieten in hun streven aan die norm te voldoen.

Behalve druk uit de directe omgeving om aan het slankheidsideaal te voldoen, kan de omgeving ook nog op een andere manier aanleiding geven tot het ontwikkelen van eetproblemen. Vaak komt het voor dat patiënten binnen het gezin niet voldoende geleerd hebben gevoelens te uiten of conflicten op te lossen. De patiënten kunnen dan niet omgaan met emoties, zoals boosheid, verdriet en soms zelfs vreugde, en brengen deze ten onrechte in verband met eten. Ook ingrijpende traumatische ervaringen, zoals incest en lichamelijk of geestelijk geweld, kunnen leiden tot het ontstaan van een eetstoornis.

- Psychologische factoren

Hoewel cultureel-maatschappelijke en sociale factoren voor het ontstaan van eetproblemen zeker een rol van betekenis spelen, kunnen ook meer persoonsgebonden factoren van belang zijn. Mensen met anorexia zijn over het algemeen kwetsbaar en ze trekken zich meer dan anderen allerlei zaken aan. Ze willen alles erg goed doen, maar slagen hier in hun eigen ogen bijna nooit in.

Wanneer vanuit deze onzekerheid conclusies worden getrokken die vervolgens het denken gaan bepalen ('Alleen als ik tien kilo afval, zullen mensen mij aardig vinden'), komen patiënten in een neerwaartse spiraal terecht: al het succes of falen wordt tenslotte in verband gebracht met het lichaamsgewicht. Een vertekend lichaamsbeeld, lage zelfwaardering en extreem perfectionisme zijn dan ook kenmerkend voor patiënten met anorexia.

Het feit dat eetproblemen vaak in de puberteit ontstaan, wijst erop dat juist de grote lichamelijke en psychologische veranderingen van die periode tot een groter risico leiden. Zeker meisjes laten een grote daling in zelfvertrouwen zien. Onzekerheid over de nieuwe rol als vrouw kan leiden tot de behoefte om het meisjeslichaam 'in de hand te houden'. Ook kan het eetgedrag een manier zijn om een besef van autonomie, dat niet voldoende aanwezig is, te ontwikkelen. Controle over het lichaam wordt dan synoniem met controle over het eigen leven. Eetstoornissen kunnen echter ook na de puberteit ontstaan. In dat geval spelen soms bijzondere gebeurtenissen een rol die op een andere manier kennelijk niet goed verwerkt kunnen worden, zoals een verbroken relatie, het overlijden van een geliefd persoon, het huis uit gaan, seksueel misbruik, een zwaar examen moeten doen of het krijgen van een kind.

- Lichamelijke factoren

Tot nu toe zijn er geen ondubbelzinnige aanwijzingen dat eetstoornissen een puur lichamelijke oorzaak hebben. Naar zaken als erfelijkheid, zinktekort en de invloed van neurotransmitters wordt onderzoek gedaan, maar vooralsnog zonder eenduidig resultaat.

Wel lijkt het erop dat lijnen een belangrijke risicofactor is, zeker als het gebeurt zonder dat er sprake is van groot overgewicht. Mensen die zichzelf voedsel ontzeggen dat zij nodig hebben, gaan automatisch aan eten denken - daar zorgt het lichaam wel voor. Een dieet kan dus het begin vormen van een preoccupatie met eten en een verstoring van het honger -en verzadigingsmechanisme.

Zijn mensen eenmaal op deze weg, dan kunnen zij doorslaan naar steeds strenger vasten, uit angst om anders de controle over het steeds meer om voedsel schreeuwende lichaam te verliezen. Ook kan hongeren tot gevolg hebben dat er eetbuien ontstaan, die meestal uitmonden in een steeds chaotischer eetpatroon. De patiënten komen dan in een vicieuze cirkel terecht.

Een andere verklaring voor de oorzaak van anorexia komt van de Canadese Peagy Claude-Pierre. Zij denkt dat anorexia niets te maken heeft met het modebeeld en gevolgen van diëten, maar is een onbewuste vorm van zelfmoord. Anorexia –patiënten zijn volgens haar heel dienstbaar willen alles voor andere doen, voor het ze gevraagd is. Ondertussen vinden ze zichzelf zo slecht dat ze niets goeds verdienen. Ze ontwikkelen zich wel intellectueel maar emotioneel blijven ze steken. Het zijn gevoelige mensen. De maatschappij verwacht dat ze perfect zijn, niet alleen qua uiterlijk maar ook in werk en privé-leven. Zo heeft Peagy Claude-Pierre een eigen behandeling die weldegelijk blijkt te werken. Door middel van kleine stappen de negatieve stem het zwijgen op de leggen, krijgen ze weer een zelfbeeld en zelfvertrouwen.

Hoofdstuk 3: De gevolgen van Anorexia

De ziekte anorexia nervosa brengt vele gevolgen met zich mee. Deze zijn in te delen in drie verschillende soorten.

* De lichamelijke gevolgen Door de ondervoeding en vermagering kunnen veel lichamelijke klachten optreden. - Bij vrouwen stopt de menstruatie, want de hormonen die voor de menstruatiecyclus zorgen nemen af tot het niveau voor de puberteit. Het uitblijven van de menstruatie gaat gepaard met tijdelijke onvruchtbaarheid. Bij jonge meisjes zal de menstruatie niet eens beginnen.

- De ademhaling en hartslag worden trager. Ook de bloeddruk daalt. Dit komt doordat het lichaam bij dalend gewicht en verminderde voedselinname zoveel mogelijk overschakelt op besparing in de stofwisseling. Het gevolg hiervan voelen de patiënten zich dikwijls (snel) erg moe, duizelig, lusteloos en depressief.

- De lichaamstemperatuur daalt doordat er te weinig eten wordt verbrand. Als gevolg hiervan hebben de patiënten last van koude, blauwe handen en voeten. Een ander gevolg van de te lage lichaamstemperatuur is dat een donsachtige beharing in het gezicht, op de armen, borst en rug kan ontstaan.

- De conditie van het gebit en de haren verslechtert. Er kan haaruitval optreden. De huid wordt droog en schilferig en verslapt.

- Een verstopping kan optreden door de beperking van de voedselinname. Dit is voor een anorexia –patiënt vaak een reden om in paniek te raken en haar toevlucht te nemen tot het gebruik van laxeermiddelen of zelf opgewekt braken.

- Bij een extreem vermagerde patiënt ontstaat vaak een vochtophoping (oedeem) in de onderbenen

- Als patiënten erg vermageren wordt spierweefsel afgebroken

- Het honger -en verzadigmechanisme raakt volkomen verstoord. De patiënten voelen op den duur niet meer wanner ze honger hebben of negeren het hongergevoel.

- Anorexia –patiënten slapen vaak slecht. Meestal slapen ze moeilijk in of zijn al vroeg weer wakker. Dit probleem lossen ze vaak op door ’s morgens vroed alweer met werk, studie of andere activiteiten te beginnen.

- Door het ontoereikende of een eenzijdige dieet kunnen tekorten aan bepaalde mineralen en vitamines ontstaan. Bij de patiënten die laxeer -en/of plasmiddelen gebruiken en/of regelmatig braken kunnen ernstige stoornissen in de elektrolytenhuishouding ontstaan, in het bijzonder een tekort aan kalium. Dit kan leiden tot nier -en leverbeschadiging, spierkrampen, hartritmestoornissen en zelfs hartstilstand.

- Verdere lichamelijke klachten kunnen zijn, zijn gestoorde hormoon huishouding en botontkalking en maagdarm stoornissen.

Bijna alle lichamelijke symptomen verdwijnen wanner de patiënt weer een stabiel, normaal gewicht heeft bereikt.

Maar als de ziekte vele jaren duurt, kan onherstelbare schade worden aangericht. Zeker omdat anorexia –patiënten zelf vaak de ernst van hun lichamelijke toestand ontkennen, is dit risico aanwezig. Bij vrouwen die langdurig niet menstrueren, kan op den duur botafbraak (osteoporose) ontstaan. Hierdoor neemt de kans op botbreuken toe. Hieruit kun je de conclusie trekken dat het beslist niet overdreven is om anorexia nervosa als een gevaarlijke lichamelijke ziekte te beschouwen.

* De sociale gevolgen Mensen met anorexia voelen zich vaak geïsoleerd en verlaten, terwijl dit in werkelijk helemaal niet zo is. Patiënten ervaren hun lichaam heel anders dan hun omgeving het zien, zo kan de omgeving ook helemaal niet begrijpen of inleven in de patiënt. Vooral bij familie en vrienden kan de vermagering en het abnormale eetgedrag veel onbezorgdheid en onbegrip opleveren. Daarom proberen anorexia –patiënten hun eetstoornis ze veel mogelijk verborgen te houden en smoesjes en uitvluchten verzinnen.

Hierdoor kunnen zij door hun omgeving als leugenachtig of onbetrouwbaar worden ervaren. Als anorexia –patiënt zit je echter in een paradoxale situatie, behalve dat de omgeving geen begrip kan krijgen voor de situatie, wil de patiënt geen hulp zoeken, want ze zij immers zo bang om te eten. Anorexia –patiënten zijn eigenlijk voortdurend bezig met het plannen en geheimhouden van hun eetgedrag. Door hier voortdurend mee bezig te zijn veroorzaakt dit veel stress. Iets heel gewoons als een etentje of een verjaardagsfeestje, waar veel gegeten wordt, kan een anorexia –patiënt heel nerveus maken. Door de stress worden ze kwetsbaar, onzeker, dwingerig of snel geïrriteerd en hebben last van grote stemmingswisselingen. Ze moeten van zichzelf aan een heleboel aan een heleboel regels voldoen en worden in hun denken en doen erg in beslag genomen door hun ziekte.

Anorexia –patiënten gaan zich op den duur steeds meer afzonderen van de mensen om hen heen. Ze zijn uiteindelijk alleen nog maar bezig met wel of niet eten, met dik of dun zijn, met hardlopen, fietsen of andere conditie rijke sporten. Hoewel ze vaak grote moeite doen om zich zo aangepast mogelijk te gedragen, zijn zij ze door hun ziekte geobserveerd, dat zij haast niets

Meer voor anderen mensen of zaken voelen. Zo komen zij al gauw in een sociaal isolement.

Dus behalve de lichamelijke gevolgen van de ziekte anorexia kun je een patiënt ook herkennen aan de sociale verschijnselen die optreden.

* De psychologische gevolgen De psychologische gevolgen gaan optreden door de sociale gevolgen; het steeds meer afzonderen van andere mensen en dat zij helemaal geobserveerd door hen ziekte zijn. - Anorexia –patiënten kunnen gewaarwording en signalen die uit hun eigen lichaam komen niet meer waarnemen of interpreteren.

* De psychologische gevolgen De psychologische gevolgen gaan optreden door de sociale gevolgen; het steeds meer afzonderen van andere mensen en dat zij helemaal geobserveerd door hen ziekte zijn. - Anorexia –patiënten kunnen gewaarwording en signalen die uit hun eigen lichaam komen niet meer waarnemen of interpreteren.

- Anorexia –patiënten voelen zich dom en zijn vaak depressief.

- Ze beoordelen zichzelf veel te streng.

- Hun gedrag is erg volgzaam ten opzichte van ouders en leraren. Er worden vaak zeer goeie schoolprestaties geleverd.

- Bij anorexia –patiënten is de angst om te falen groot. Waardoor ze een algehele onzekerheid hebben tegenover de eisen van het dagelijks leven.

- Emotioneel zijn anorexia –patiënten erg instabiel. Seksuele gevoelens hebben ze niet of nauwelijks.

- Ze hebben zichzelf vaak een dagelijks patroon opgelegd. In de vorm van iedere dag hetzelfde eten, iedere avond bijvoorbeeld 500 buikspieroefeningen of elke dag twee uur aerobics. Ieder afwijking van dit strikte patroon kan paniek oproepen en wordt daarom op alle mogelijke manieren gemeden.

Hoofdstuk 4: De behandeling van Anorexia Nervosa

Verwijzen naar hulpverlening is meestal moeilijk. Vaak wordt het probleem ontkend.

In de Nederlandse gezondheidszorg speelt de huisarts een centrale rol. Hier komt de eerste hulpvraag dan ook vaak binnen. De huisarts kan doorverwijzen naar de geestelijke gezondheidszorg, bijvoorbeeld naar een psycholoog/psychiater, het RIAGG, een polikliniek van een psychiatrisch ziekenhuis of van een de psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis, of een speciaal behandel centrum voor eetstoornissen. In sommige gevallen is het nodig over te gaan tot een opname in een ziekenhuis. Dit geldt bijvoorbeeld voor Anorexia patiënten met een extreem ondergewicht, waardoor een levensbedreigende situatie ontstaat. Ook kunnen psychische redenen zijn om tot opname over te gaan. Hier kan een behandeling plaatsvinden. Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Welke vorm van Therapie gekozen wordt is afhankelijk van de aard van de achterliggende problemen, de leeftijd en de sociale situatie van de patiënt. Ook speelt de voorkeur van de behandelaar voor een bepaald behandelsmodel een rol. De hulp kan bestaan uit individuele gesprektherapie, gedragtherapie, groepstherapie of gezinstherapie. Ook kan voor een combinatie van deze therapieën gekozen worden. Meestal wordt een gedragstherapeutische behandeling toegepast: (dit is een specifieke vorm van psychotherapie) patiënten worden stapsgewijs geleerd om te gaan met stijgend gewicht door hen bloot te stellen aan de voor hen angstige situatie net zo lang tot zij er vertrouwd mee zijn. Met behulp van cognitieve therapie (ook een vorm van psychotherapie) leren patiënten de verkeerde opvatting over het eigen gewicht en lichaam te veranderen.

Behandeling kan zowel individueel als in groepsverband plaatsvinden. Het voordeel van een groepstherapeutische aanpak is het contact met lotgenoten. De behandeling is in de meeste gevallen langdurig (langer dan drie maanden). De ambulante behandeling (behandeling overdag, ’s avonds weer naar huis) heeft de voorkeur. Bij ernstige lichamelijke problemen of als er risico voor zelfdoding bestaat, kan een 24-uurs behandeling in een psychiatrisch ziekenhuis of speciale kliniek nodig zijn. Ook als er bijkomende psychiatrische stoornissen zijn (bijvoorbeeld depressie) of als de thuissituatie ernstig verstoord is, kan een opname gewenst zijn.

Altijd moet er behandeld worden door een internist of kinderarts in verband met de eventuele lichamelijke problemen. Een diëtist wordt meestal ingeschakeld om te begeleiden bij de specifieke voedingsproblemen. De therapie is langdurig en niet altijd succesvol.

Conclusie

Je kunt duidelijk zien dat het aantal anorexia -gevallen niet alleen toeneemt in Nederland maar ook in de rest van de Wereld. Vooral Japan dat steeds meer invloed krijgt van de westerse cultuur, neemt het aantal toe. Dit geeft weer dat Anorexia een wereldwijd probleem is, waar we eigenlijk met z’n allen iets aan moeten doen, voordat de ziekte nog meer gaat toenemen. Er zouden bijvoorbeeld meer opvangcentrums (die vooral in anorexia gespecialiseerd moeten worden) moeten komen en meer voorlichting. Aangezien de oorzaak in de loop van de jaren nog niet helemaal duidelijk is, zou hiervoor meer onderzoek moeten plaatsvinden, over de definitieve oorzaak, zo zou het misschien gemakkelijker worden om de ziekte te bestrijden en voorkomen. Anorexia Nervosa is een ziekte die niet altijd goed afloopt, het aantal dodelijke anorexia -gevallen neemt ook toe, net als het aantal anorexia –patiënten per jaar. Dit zal in de toekomst meer worden als er niet snel iets gebeurt.