Akropolis

Inleiding: Ik heb voor dit onderwerp, de Akropolis, gekozen omdat het een hele interessante berg is. En ik er wel veel over hoor, maar eigenlijk niet zo heel veel over weet. De Akropolis bepaalde vroeger, en nu ook nog wel, het stadsbeeld van Athene. Je kon
de rots altijd zien, waar in de stad je ook was, waardoor het een goed navigatiepunt is. De bijnaam voor de Akropolis was “heilige rots”, en de letterlijke betekenis van de naam is hoogste punt van de stad. In dit geval dus het hoogste punt van Athene, wat vaak door de bevolking gebruikt werd als toevlucht wanneer er oorlog was. Daarna, toen de defensieve functie niet meer nodig was, werd het een symbool van de politieke macht, en tegenwoordig is het een van de belangrijkste heilige centra van de
wereld. Op de rots staan een aantal heilige tempels, allemaal gewijd aan een aantal verschillende goden, waarvan de belangrijkste Athene was. Deze ga ik dus in dit werkstuk bespreken, net als de geschiedenis van de Akropolis zelf. De geschiedenis doe ik als laatste, want het gaat vooral om de tempels.
De Propylaëen Hierboven is te zien hoe de Propylaëen, letterlijk voorpoorten, er tegenwoordig uitzien. Op de volgende bladzijde is te zien, hoe het er vroeger uitgezien moet hebben. Je vindt de Propylaëen aan de westkant van de Akropolis. Het geheel ziet eruit als een poortgebouw, en het diende vroeger dan ook als overdekt entree voor de Akropolis. De Propylaëen zijn gebouwd tussen 437 en 432 voor Christus, en zijn ontworpen door de architect Mnesikles. Ze staan bovenop de overblijfselen van een vroegere tempel, die werd gebouwd onder leiding van Pissitratus. Dit was de stadhouder van Athene ten tijde van Pericles. Ze bestonden uit van zuilen voorziene portalen en een hoofdpoort, die 7,5 meter hoog was en 4 meter breed. Deze maten waren waarschijnlijk zo groot, omdat de weg gebruikt werd door mensen met karren en allerlei andere voorwerpen die naar de Akropolis gebracht moesten worden. De poort had een cassetteplafond met een blauwe achtergrond met daarop gouden sterren, die gemaakt was van marmer. Het is eigenlijk opgebouwd uit 2 delen; de 2 vleugels zijn er later bijgebouwd, op een ondergrond van kalksteen. Hierdoor stonden ze steviger. Je kan zien dat ze er later aangebouwd zijn aan het feit dat er in de vleugels Dorische zuilen staan, terwijl er in de centrale hal Ionische zuilen zijn gebruikt. Het gebouw werd vaak gebruikt voor tentoonstellingen en werd vaak als verzamelplaats gebruikt. De Atheners kwamen dan samen en praatten over de politiek, over de filosofie en alle andere aspecten van Athene. De vleugel aan de noordkant werd vooral gebruikt voor de tentoonstelling van schilderijen, terwijl de nooit afgemaakte zuidvleugel veelal werd gebruikt om beelden tentoon te stellen en als doorgang naar de Nikè-tempel. De zuidvleugel is nooit afgemaakt, doordat de bouw stil was gelegd tijdens de oorlog tussen de Grieken en de Perzen en daarna niet meer hervat is. De tempel van Nikè Al in de 9e eeuw voor Christus stond er op de vestingmuur, rechts van de toegang een tempeltje met offerput gewijd aan Nikè. De Nikè-tempel werd pas na de dood van Pericles’ en nadat de Grieken de Perzen hadden overwonnen aan de Akropolis toegevoegd. Hij werd gebouwd tussen 427 en 424 voor Christus, en is ontworpen door de architect Callicrates. Het gebouw werd in ongeveer 410 voor Christus voltooid. Het is in 1686 door de Turken verwoest, maar werd in de periode van 1834 en de 1838 herbouwd. In 1935, toen de tempel op instorten stond, is hij afgebroken en opnieuw gebouwd. De tempel staat op een bastion dat 9,5 meter hoog is, en is gemaakt van Pentelisch marmer. Aan de voorkant zijn 4 dubbele Ionische zuilen van 4 meter hoog gebouwd, en ook de rest van de bouwstijl is Ionisch. Dit als enige tempel op de Akropolis. Ook heeft de tempel een doorlopend fries en had het oorspronkelijk nog een sierlijst op het tympaan. Het is gemaakt in de Klassieke periode van de beeldhouwkunst, waardoor de afbeeldingen op de gebeeldhouwde friezen natuurlijk is en er geprobeerd is het ideaal van de mens uit te beelden. De zuilenstoel rust op drie treden met daaromheen een, met reliëfs versierde, balustrade. Over alle vier de zijden van de tempel loopt een gebeeldhouwd fries. Tegenwoordig hangen alleen aan de oostkant nog originele panelen, en aan de andere zijden hangen afgietsels. De originele panelen van de andere zijden, worden in het British Museum bewaard samen met andere ernstig beschadigde delen. De figuren op het oostelijk fries zijn behoorlijk aangetast, maar je kan Athena en Zeus nog wel herkennen. Ook kan je zien dat om hun heen verschillende goden en godinnen zijn afgebeeld. De taferelen aan de andere zijden van het fries beelden de Perzische Oorlogen in de 5e eeuw uit, en dan met name de slag Plataeae in 479 voor Christus. Dit was namelijk de beslissende slag, die werd gewonnen door de Grieken. De sculpturen aan de noord- en zuidhoek beelden taferelen uit van gevechten tussen Grieken en Perzen, die je kan herkennen aan hun kostuums. De marmeren platen zijn aan de buitenkant versierd met reliëfs, waarvan het meest decoratieve het paneel in het midden aan de westelijke balustrade is. Hierop is Athena afgebeeld die hulde wordt gebracht door twee Nikè’s. Aan het beeld van Athena en aan de maagdelijkheid van hun stadsgodin hechtten de Atheners veel waarde en ze probeerden dit ook over te leveren in hun geloof. Dit tempeltje was eigenlijk gewijd aan de godin Nikè, de godin van de overwinning, die meestal vliegend wordt afgebeeld. Maar zij moest haar taken al snel delen met de beschermgodin van de stad: Athena, waar de naam Athena Nikè dan ook vandaan komt. Deze Nikè werd ook wel Nikè Apteros genoemd, aangezien zij nooit met vleugels werd afgebeeld. Het verhaal achter het weglaten van de vleugels is, is dat men haar vleugels heeft afgenomen zodat de overwinning niet meer weg kan vliegen. In het tempeltje werden vaak erediensten gehouden ter ere van Athena Nikè, en het werd ook gezien als monument van één van de grootste overwinningen van de Atheners. Hierdoor was het erg belangrijk voor ze. Hieronder staat een afbeelding van een Nikè die op de tempel was afgebeeld. Het Ereichteion Als je de weg door de Propylaëen volgt, kom je uit bij het Ereichtheion. In 437 voor Christus is de bouw van het Ereichtheion begonnen aan de hand van het ontwerp van de architect Philokles, maar deze werd in 432 voor Christus onderbroken in verband met de Peloponnessische oorlog. In 409 voor Christus is de bouw opnieuw begonnen en de tempel was in 406 voor Christus voltooid. Het is op dezelfde plaats gebouwd als het paleis van de heerser van het Myceense Athene ( ongeveer 1100 voor Christus). Het is een grotendeels in Ionische stijl gebouwde tempel met drie portalen. De Ionische zuilen zijn versierd met een soort koord, dat tres genoemd word.Er is ook een gebeeldhouwde vensterlijst die vanaf de hoekpijlers langs de noordkant en de zuidkant van het Ereichteion loopt. Hierop worden palmetten en lotusbloemen met regelmatige tussenstukjes afgewisseld door bosjes, met krullen en ovalen omlijste, acanthus. Het Ereichtheion bestaat in principe uit 3 delen; de tempel, de uitbreiding aan de noordkant, en het zuidelijke portaal. Al deze delen hebben een eigen dak, en bestonden uit 2 vloerverdiepingen. Je kan de tempel indelen in twee delen, hoewel hij ter ere van vele goden was. De ene helft is gewijd aan Athene en de andere aan Poseidon. Van de laatste god is de naam van de tempel afgeleid, want Erechtheus werd ook wel als bijnaam voor Poseidon gebruikt. De cella van Athena ligt aan de oostkant van het gebouw. Hier stond het oude, Archaïsche beeld van haar. Dit beeld was bijzonder, omdat de Archaïsche periode de eerste periode was in de Griekse beeldhouwkunst. Het beeld werd dag en nacht belicht. Dit was mogelijk door de uitvinding van een ingenieuze lamp door Kallimachus, die maar een keer per jaar gevuld hoefde te worden. De andere goden en personen waarvoor in de tempel plaats was waren Zeus, Hephaistos, Pandrosos en de held Butes. Maar ook voor Erechtheus, een uit de aarde geboren mythisch wezen dat de stamvader van Attica was, was er een plaatsje in de tempel; zijn graf schijnt daar te zijn (geweest). Daarnaast was er ook nog een slangenkuil aanwezig, en de olijfboom van Athena. Aan de zuidwestelijke hoek van het bouwwerk bevindt zich een portaal met marmeren zuilen in de vorm van vrouwen. Deze worden kariatiden genoemd. Het verhaal dat achter deze naam zit is het volgende. Toen de Grieken in oorlog waren met de Perzen kozen de bewoners van Karai, een Spartaans stadje op de Peloponnesus, partij voor de Perzen. Toen Griekenland de oorlog had gewonnen, werden de inwoners van dit stadje gestraft voor hun keuze. De Karyaanse mannen werden allemaal gedood en de vrouwen werden tot slaaf gemaakt. Dit beelden de zes vrouwen uit, die allemaal het gewelf van de tempel van hun vijand moeten dragen. Ze zijn geplaatst boven het graf van Cecrops, de eerste koning van Athene. Doordat de kariatiden erg te lijden hebben gehad onder de luchtvervuiling en de zure regen, is een groot deel van hun vorm verloren gegaan. Om nog erger verlies tegen te gaan, staan de originele kariatiden tegenwoordig in meerdere musea, vooral in het Akropolismuseum in Athene. In hun plaats staan bij het Erechteion nu betonnen namaakbeelden, die exacte kopieën van het origineel zijn. Aan de westkant van het gebouw staan de altaars voor Poseidon, Hephaistos, Butes. Hier zijn ook de gaten zichtbaar die Poseidon met zijn drietand gemaakt zou hebben toen hij onenigheid had met Athene, omdat hij hun mythische wedstrijd om het bezit van Athena en Attica verloren had. Het verhaal gaat dat Zeus degene die het Attische volk de grootste weldaad bewees, het beschermheerschap over dit volk zou schenken. Poseidon kwam toen met een edel paard, het eerste krijgsros dat men ooit zag. Athena plantte een olijfboom. Koning Crecops, de toenmalige koning van het Attische volk, was heel blij met deze olijfboom en Zeus schreef Athena de overwinning toe. Zij werd toen dus stadsgodin van Attica. Poseidon werd daar zo boos om, dat hij met zijn drietand in de rotsen sloeg. Overigens is het Ereichteion door de eeuwen heen al voor vele doelen gebruikt. In 406 voor Christus werd het gebouw beschadigd, doordat de oude Athena-tempel afbrandde. Deze schade werd in 394 voor Christus hersteld. Het werd in de 7e eeuw na Christus verbouwd als kerk, en in 1463 gebruikte de Turkse bevelhebber het gebouw als woonplaats voor zijn harem. In 1801 werd een van de zes kariatiden meegenomen door Lord Elgin, waarna het in 1852 ook nog eens een gedeelte beschadigd werd door een storm. Het Parthenon De grootste tempel op de Akropolis is het Parthenon. Deze tempel is 70 meter lang, 31 meter breed en 20 meter hoog. In plaats van zes zuilen aan beide smalle zijden heeft het Parthenon er acht en in plaats van twee zuilen in zowel de voor- als de achterhal staan er zes. In totaal heeft het Parthenon 52 zuilen. Om het beeld van Athena Parthenos, dat Phidias heeft gemaakt, beter te doen uitkomen is de cella heel erg verbreedt. Deze is gebouwd in de Dorische stijl. Het Parthenon heeft heel veel mooie decoraties en staat daar ook wereldwijd bekend om. Zo is er op het Parthenon een reliëf te zien van 200 meter, dat is gemaakt door beeldhouwers uit heel Griekenland. De tympanen, ook wel pedimenten genoemd, werden ingevuld met beeldhouwwerk, wat voor een probleempje zorgde. Want wat voor beeldhouwwerk kon je in de hoeken plaatsen? De oplossing die de Grieken gevonden hebben, is het gebruik van knielende of zittende personen. Op het oostpediment was de geboorte van Athene te zien. Op het westpediment was de strijd tussen Athena en Poseidon om de stad Athene te bezichtigen. Dit kunnen we nu niet meer zien, want er is erg weinig van het beeldhouwwerk overgebleven. We weten dit toch door beschrijvingen en tekeningen uit de 17e eeuw. De buitenmuren van de cella waren op een hoogte van 12 meter versierd met een fries, waaruit duidelijk blijkt dat de beeldhouwers nu in staat waren het menselijk lichaam weer te geven in elke mogelijke positie of beweging. Het doorlopende fries en de metopen zijn ter plekke gemaakt. Op 160 meter lange fries aan de binnenkant van de zuilengalerij, kun je de feestelijke optocht naar de Panathenaeen zien. Dit is het belangrijkste festival ter ere van de godin Athena, waarbij de burgers van de stad naar de Akropolis trokken via de Heilige Weg. Op de Akropolis brachten ze haar een nieuw gewaad en met processies, een offermaal en wedstrijden bewezen ze haar eer. Er wordt vermoed dat er al in de zevende of zesde eeuw voor Christus een vroegarchaïsche tempel heeft gestaan, waarna er een ander gebouw is gekomen. Dit gebouw was het Hekatompedon, dat ten oosten van het huidige Parthenon op de noordelijke muur van de Akropolis stond. Het werd echter in 488 voor Christus gesloopt, om zo plaats te maken voor een nieuwe tempel. Deze tempel was nog in aanbouw toen de Perzen in 480 voor Christus de Akropolis verwoestten. In 477 voor Christus werd de tempel helemaal afgemaakt, in opdracht van de Atheense politicus Pericles. De bouw van het Parthenon duurde tot 432 voor Christus en het symboliseerde de kracht en invloed van Pericles. De tempel werd gefinancieerd met geld van de bondgenoten van Athene, en met het zilver uit de mijnen bij Lauryon in Zuid-Attica. De architecten van dit gebouw waren Iktinas en Kallicrates, en de kunstenaar en bouwmeester was Phidias. Het Parthenon bleef tot ongeveer 1687 intact, toen de Venetiers en de Turken aan het vechten waren om het bezit van de Akropolis. Het Parthenon werd toen gebruikt als kruitmagazijn, en werd compleet verwoest door de inslag van een kanonskogel. Vanaf 1834 is men bezig de tempel te restaureren, op het moment doen ze dat door middel van nieuwe aanvullingen die de samenhang van de tempel moet verbeteren. De redenen om de tempel te bouwen waren talrijk; zo was het een groots werkgelegenheid project, en gaf het de stad een grote allure want het straalde veel macht uit. Ook was het een eerbetoon aan de slachtoffers die gevallen waren bij de Slag bij Marathon. Hierbij waren 192 Grieken omgekomen, wat je ook kan zien aan de vormgeving van de tempel. In het Parthenon zijn verschillende stijlen door elkaar gebruikt, wat je bijna als standaard kan nemen als je naar alle gebouwen op de Akropolis kijkt. In het geval van het Parthenon zijn de Dorische stijl en de Ionische stijl door elkaar gebruikt. Zo is de buitenste zuilengalerij gebouwd met zuilen uit de Dorische orde, maar is het 160 meter lange doorlopende fries aan de binnenkant gebouwd in de Ionische orde. Hierdoor is er dus een combinatie van Dorische metopen en triglyphen aan de buitenkant, maar een lang Ionisch fries aan de binnenkant. De tempel is bijna helemaal gemaakt van marmer, alleen de funderingen, de deuren, de plafonds en het dak zijn niet van marmer. Het marmer dat voor de bouw van het Parthenon werd gebruikt, werd uit Pentelikos gehaald. En het marmer dat voor de beeldhouwwerken in en op het Parthenon werd gebruikt werd uit Paros gehaald. Er zijn meerdere trucjes met het Parthenon uitgehaald, zodat het er beter uitzag. De zuilen zijn op een bijzondere manier gemaakt. Zo lijken ze op het eerste gezicht loodrecht, maar dat zijn ze niet. Ze zijn licht naar het midden en naar binnen hellend geplaatst, ongeveer zes centimeter. Hierdoor werd de oneffenheid van de bodem opgevangen en het gevaar van instorting bij aardbevingen werd verminderd. Ook met het stylobaat, het platform waar de zuilen op staan, was een trucje uitgehaald. Dit was niet plat maar bol. Het middelste deel lag zo’n 23 centimeter hoger dan in de hoeken. De cella van de tempel moet ruim 12 meter hoog zijn geweest, aangezien het beeld van Athena dat erin stond ongeveer 12 meter hoog was. Dit beeld, genaamd Athena Parthenos, was vervaardigd door Phidias, en was gemaakt van goud, ivoor en hout. In de linkerhand heeft Athena een speer en een schild vast en in haar rechterhand heeft zij een beeld van een 1.80 meter gevleugelde Nikè. Het beeld heeft in die tijd waarschijnlijk de kracht van zo’n 700 talenten gekost, en de hoeveelheid goud die voor het beeld gebruikt is wordt geschat op 100 tot 130 kilo. Door middel van een hoge ingang en een paar olielampen was er nog een beetje verlichting in de cella mogelijk. Achter de ruimte waar het beeld van Athena Parthenos stond was nog een kleinere ruimte. Deze ruimte had een houten dak dat op 4 Ionische zuilen rustte. Dit vertrek is eigenlijk het oorspronkelijke Parthenon, en later werd deze naam dus gebruikt voor het hele gebouw. De naam voor het Parthenon werd pas later bedacht. Hij heeft deze te danken aan het feit dat hij is gewijd aan de Griekse stadsgodin Athena in de vorm van Athena Parthenos (de maagd Athena of het meisje Athena). Op het plaatje hieronder is te zien hoe het Parthenon er vroeger ongeveer uit heeft moeten zien. De Akropolis In 480 voor Christus vielen de Perzen onder leiding van koning Xerxes Athene aan. Tegen alle verwachtingen in waren het echter de Perzen die verjaagd werden. Maar dat Athene de strijd had gewonnen betekende niet dat zij er onbeschadigd van afkwam, de stad was namelijk zwaar beschadigd. Zo waren de tempels, de heiligdommen en de godenbeelden die op de Akropolis stonden allemaal vernield en ontwijd. De Atheners besloten om de Akropolis niet meer op te bouwen, en begroeven plechtig het puin. Door het niet weer op te bouwen zouden de volgende generaties een herinnering hebben aan de goddeloosheid van de barbaren. Als bescherming voor meerdere oorlogen bouwden de Atheners in 479 voor Christus een zware muur rondom Athene. In 477 voor Christus sloten enkele Griekse stadstaten, waaronder Athene, een verbond tegen de Perzen. Er bestonden op dat moment 2 bonden; de Attis-Delis Zeebond en de Peloponnesische bond. De Attis-Delos Zeebond had zijn naam te danken aan het feit dat het centrum op Delos lag. De andere bond is een Spartaanse landbond. Er werd in de bond waar Athene bij hoorde geregeld dat de Perzen een bijdrage moesten leveren in de vorm van schepen of geld, en de meeste kozen voor geld. Hierdoor werd Athene ontzettend rijk. Vanaf 454 voor Christus was Pericles degene die Athene leidde. Hij gebruikte geld van de bond voor het oprichten van allerlei gebouwen, zoals markten, gymnasia en theaters in en rond Athene. Hij gaf de leiding over veel dan die projecten vaak aan Phidias, een beroemde beeldhouwer uit die tijd. En in plaats van de Akropolis te laten zoals hij was, huurde Pericles allerlei beroemde architecten in om hem te restaureren en te verbouwen. Dit deed hij nadat hij de Perzen had overwonnen, om zo meer macht en allure uit te stralen en als herinnering aan de overwinning. Maar ook doordat Athene het culturele centrum van Griekenland werd besloot hij tot de wederopbouw van de Akropolis. Hij bouwde binnen vijftig jaar het Parthenon, de Propylaëen, het Nikè-tempeltje en het Ereichteion. Op de Akropolis zijn alle tempels gewijd aan Athena, of aan goden die Athena welgezind waren. Ter inspirering kozen de kunstenaars geen willekeurige onderwerpen uit de mythologie, maar onderwerpen die te maken hadden met de god of godin aan wie de tempel gewijd was. Die onderwerpen wezen bovendien naar een historische werkelijkheid en drukten de grootheid van Athene uit. Ook in de omgeving van de Akropolis zijn veel beroemde gebouwen te vinden. Zo zijn er de twee theaters; het Theater van Dionysus en het Odeon. Hieronder is te zien hoe het Theater van Dionysus er op het moment uitziet. Het werd echter niet zoveel gebruikt, want de meesten van de Atheense bevolking speelden en bezochten vooral het Odeon

Op het plaatje hierboven kan je Odeon zien.Het is gebouwd in de 5e eeuw na Christus en was een stuk kleiner dan het Theater van Dionysus. Het is een typisch Romeins theater, en alle plaatsen zijn naar het westen gericht. Dit theater wordt in de zomer nog steeds gebruikt tijdens de theater-, muziek- en dansfestivals. Hier traden vroeger grote namen, maar tegenwoordig ook nog; bijv. Maria Callas en Pavarotti. Bronvermelding - Forum, Basisboek KCV. Door Caroline Fisser en Ton Jansen
Meerdere internetpagina’s: - www.cyberschool.nu - www.phil.unierlangen.de/~p1altar/galerie_html/ akropolis/propylaeen.html - http://users.pandora.be/worldhistory/images/kariatiden.jpg - http://weimar.hku.nl/martin/reservoir/lichaam-lust/nikeat.html