Wetenschap in het Ottomaanse Rijk
Marit de Leeuw
04-01-16
Wilbert Smeets
INLEIDING
Het is inmiddels zeven jaar geleden, dat ik na drie jaar in Turkije te hebben gewoond weer naar Nederland ben verhuisd. Door mijn eigen ervaring op een Turkse school ben ik benieuwd naar de ontstaanswijze van het Turkse onderwijssysteem en wat het onderwijssysteem in de tijd van het Ottomaanse Rijk behelsde.
Vandaar mijn verklarende vraag: Hoe kan het dat het Ottomaanse Rijk ooit voorop liep op het gebied van de wetenschap, maar destijds is ingehaald door het Westen? En de waarderende vraag: Leidde de achteruitgang van de wetenschap tot de ondergang van het Ottomaanse Rijk?
KORTE SAMENVATTING
Na de verovering van Anatolië werd deze opgedeeld in verschillende "beyliks", wat vrij vertaald herenplaats betekent. Één van deze beyliks was Osman Beyligi waar Osman I heerste.[1] Hij was de stichter van een klein beylik, maar zijn beyilk zou later de grootste wereldmacht ooit worden.
Het Ottomaanse Rijk op haar hoogtepunt
Het Ottomaanse Rijk was een kalifaat, hetgeen betekent dat er sprake was van een Islamitisch Rijk. Na de verovering van Constantinopel (huidig: Istanbul) in 1453 werd deze stad de hoofdstad van het Ottomaanse Rijk. Dit was het begin van de bloeiperiode van het rijk. Op het hoogtepunt strekte het rijk zich uit over drie continenten (Azië, Europa en Afrika). Van Hongarije tot Somalië en van Algerije tot Irak.2
De ondergang van het Ottomaanse Rijk had alles te maken met de technologische vooruitgang van het christelijke Europa en de remmende werking van de islam op hervormingen binnen het Ottomaanse Rijk. Het grote rijk werd slecht bestuurd en er was sprake van veel corruptie. Hierdoor was het rijk vatbaar voor verval. Er zijn pogingen gedaan om hervormingen door te voeren, maar het mocht niet baten. In 1908 werd een staatsgreep gepleegd, maar ook dat had geen blijvende gevolgen. Pas toen het Ottomaanse Rijk de kant van Duitsland en OostenrijkHongarije koos in de Eerste Wereldoorlog werd de val definitief. Het rijk kwam in oorlog met Engeland en Frankrijk. Uiteindelijk moest het
Ottomaanse Rijk de Balkan en gebieden in het Midden-Oosten afstaan. De directe ondergang werd door Atatürk bewerkstelligd door zijn afschaffing van het sultanaat.[2]
Atatürk
Hoe kan het dat het Ottomaanse Rijk ooit voorop liep op het gebied van de wetenschap, maar destijds is ingehaald door het Westen?
In het begin van het rijk was de madrassa de gangbare vorm van onderwijs. Dit was de bron voor wetenschap en onderwijs.[3] Madrassa verwijst dikwijls naar een religieuze school voor de studie van de Islamitische godsdienst. Aan een madrassa werd onderwijs gegeven aan leerlingen tussen ca. 11 en 17 jaar (vergelijkbaar met het voortgezet onderwijs). Een madrassa bevond zich meestal naast een moskee die omringd was door sociaal-culturele instellingen zoals een bibliotheek, karavanserai, ziekenhuis of badhuis. Een dergelijk gebouwencomplex werd Külliye genoemd.
Tijdens de groei van het rijk bleef de basis van dit systeem hetzelfde. De organisatie echter onderging wel veranderingen: Er waren fondsen die de scholen ondersteunden, een wafq.5 Een waqf is een religieuze stichting volgens het islamitisch recht. Een waqf wordt met ingezameld of nagelaten geld gesticht en kan bijvoorbeeld een moskee, molen, madrassa, een wees- of badhuis beheren. In een madrassa werd niet alleen religie onderwezen, maar ook rationele wetenschappen zoals wiskunde, astrologie en natuurkunde. Behalve het onderwijzen in religie, wetenschap en lesgeven werden er ook mensen opgeleid voor bureaucratische posten. Alle belangrijke personen kwamen uit de madrassa's.
Door de komst van sultan Mehmed II (14321481) groeide het aantal madrassa's enorm. Dat was ook zo in Istanbul. Dat was nodig, omdat Istanbul zich al jaren niet ontwikkeld had. Na de verovering van Istanbul en de hervormingen van Mehmet II werd de stad een ware metropool. Door hem onderging het systeem een proces van toenemende institutionalisering.[4] Aan de top stonden eigen religieuze leiders. Hij zorgde goed voor de minderheden en liet de Fatih Külliye bouwen. Dit was een moskee met een ziekenhuis, school, hamam, openbare keuken en andere belangrijke sociale voorzieningen. Dit soort gebouwen werden gebouwd door sultans en de elite. Het had structuur van een campus van een universiteit.
Door de politieke stabiliteit en economische vooruitgang onder Mehmet II was er wetenschappelijke vooruitgang.
De Gemeente Ankara heeft plannen om een Külliye te bouwen. Dit is hoe een moderne Külliye eruitziet.
Naast de Fatih Külliye liet Mehmet II een Muvakkithane bouwen. Een Muvakkithane is een openbaar gebouw en werd georganiseerd door de wafq van het complex (Külliye). Deze Muvakkithanes waren belangrijk voor de wetenschap. In deze tijd werden er nieuwe ontdekkingen gedaan doordat Mehmet veel investeerde in het onderwijs en de wetenschap. Hij moedigde specialisatie aan. Na de val van Granada (1492), ving het Ottomaanse Rijk islamitische en joodse geleerden en wetenschappers op. Hierdoor kon de wetenschap nog meer groeien.
In de vijftiende eeuw was het Ottomaanse rijk na China de machtigste staat op aarde. De Ottomanen hadden geografische kennis nodig om hun grenzen vast te stellen. Door Europese werken en Islamitische werken te gebruiken kwam ook zij tot nieuwe ontdekkingen. Dit loopt als een rode draad door de wetenschappelijke geschiedenis van het Ottomaanse Rijk.
Rond de zestiende eeuw nam in Europa de macht van de kerk af. Interpreteren van onduidelijke passages in de bijbel werd vervangen door het toepassen van natuurkundige inzichten van Newton. Europa richtte zich op wetenschap en de kerk werd steeds verder verdrongen naar de achtergrond. Dat terwijl er in het Ottomaanse Rijk juist veel aandacht was voor het geloof. In plaats van wiskunde, natuur-wetenschappen en geneeskunde en andere wereldlijke onderwerpen richtten zij zich op het bespreken en interpreteren van de islamitische leer, het islamitisch recht en islamitische praktijken.[5] Wel kreeg de wetenschappelijke literatuur een enorme boost onder Süleyman (1520-1566). Hij liet vele werken vertalen. Ottomaanse literatuur werd vaak in het Arabisch, Turks en Perzisch geschreven. Er werd meestal het in Arabisch geschreven, maar in de loop der tijd werd er steeds vaker in het Turks geschreven. Door de eerste drukkerij in Istanbul in 1727, werd er meer Turks geschreven.[6][7] Süleyman richtte een madrassa op die gespecialiseerd was in geneeskunde. Hiermee zette hij de wens van Mehmet II van specialisatie voort. Dit werd een nieuwe vorm van onderwijs. Dit terwijl de gangbare madrassa's slechtst basisonderwijs boden.
De praktische opdracht gaat verder na deze boodschap.
Verder lezen
REACTIES
:name
:name
:comment
1 seconde geleden