Propaganda Sovjet-Unie/Duitsland

Algemene inleiding propaganda Naar aanleiding van deze praktische opdracht 'propaganda' zijn we ons gaan verdriepen in de wijze waarop propaganda werd gevoerd in de totalitaire dictaturen Duitsland en Rusland halverwege de vorige eeuw. Allereerst vroegen wij ons af wat propaganda precies inhoudt. Om hierachter te komen hebben wij encyclopedieën op internet en een woordenboek geraadpleegd. Hierbij vonden wij de volgende definities van het woord 'propaganda': A: Propaganda: "Het beïnvloeden van de publieke opinie voor een meestal niet commercieel doel. Het begrip heeft een negatieve gevoelswaarde, omdat informatie die in de vorm van propaganda wordt verstrekt meestal eenzijdig, onvolledig, verhullend of ook wel leugenachtig is. Ongebreidelde leugenachtigheid kan ontstaan - en vooral ook ongecorrigeerd blijven bestaan - in dictaturen zonder vrijheid van meningsuiting." (http://nl.wikipedia.org/wiki/Propaganda) Propaganda: "systematische werkzaamheid om aanhangers te winnen voor zekere principes" (
http://www.digischrift.nl/lessen/propaganda/) Propaganda: "Werkzaamheid voor de uitbreiding van, en herwerven van aanhangers voor politieke, kerkelijke of maatschappelijke leerstellingen of ter bevordering van enig ander (niet commercieel) doel." (Kramers woordenboek - Nederlands, 21ste druk) Dit voegden wij samen tot onze eigen definitie, namelijk: Propaganda: "Het systematisch beïnvloeden van de mening van medemensen met als doel hen aanhanger te maken van zekere principes. Vaak gebeurt dit op sluikse, leugenachtige wijze d.m.v. het enkel verstrekken van eenzijdige informatie die o.a. terug te vinden is in onderwijs, media en kunst." (Eigen inbreng, Maartje en Jeske) Na het vinden van de definities zijn wij ons verder gaan specificeren en verdiepen in de wijze waarop propaganda werd gevoerd in de totalitaire dictaturen Duitsland en Rusland halverwege de vorige eeuw. Hiervoor raadpleegden wij Memo Dossier 4B van module 10 uit Werkboek VWO, Memo. Wij verwerkten de door ons gevonden informatie in het volgende vergelijkend schema: Propaganda in Duitsland Propaganda in Rusland
Organisatie Ministerie van Volksvoorlichting en propaganda. Deze had een monopoliepositie in de media. Staatsonderneming voor publiciteit. Deze had een monopoliepositie in de media. Bereikbaarheid Gebruik van film en massabijeenkomsten. Zo gingen mensen naar de propaganda toe. Gebruik van propagandatreinen. Zo kwam propaganda naar de mensen toe. Verleden Het propaganda greep niet terug naar het verleden. Propaganda toonde alleen hoe 'geweldig' Duitsland en Hitler toen waren. Het propaganda greep terug naar het verleden. Er werd getoond aan de Russen hoe goed de tsaren vroeger waren geweest en welke overwinningen Rusland ooit heeft bereikt. Doelgroep Propaganda is gericht op iedereen, maar vooral sterk op de jeugd. Propaganda is gericht op iedereen, maar vooral sterk op de arbeiders. Nationalisme Het Ministerie van Volksvoorlichting wilde d.m.v. propaganda aan het volk duidelijk maken dat het Russisch communisme slecht en verkeerd was en het Duits nationaal-socialisme goed en sterk. De Staatsonderneming voor Publiciteit wilde het volk d.m.v. propaganda duidelijk maken dat het nationaal-socialisme van Duitsland slecht en verkeerd was en het Russisch communisme goed en sterk. Presentatie De ideeën en het uiterlijk van Hitler worden als voorbeeld gepresenteerd. De ideeën en het uiterlijk van Stalin en Lenin werden als voorbeeld gepresenteerd. Het globale beeld van de propaganda in Duitsland en Rusland, met zijn overeenkomsten en verschillen, halverwege de vorige eeuw was voor ons nu duidelijk geworden. Met deze informatie in ons achterhoofd hebben wij de dossierbronnen van module 10 uit het basisboek en uit het werkboek, VWO Memo, bekeken en in vier, door ons gezochte, rubrieken in kunnen delen. Dan hier de vier rubrieken met daaropvolgend de bijbehorende dossierbronnen: B:  Nationalisme
Dossierbron: 1, 5, 8, 9, 10, 13, 15, 18, 19, 20, 21  Militarisme
Dossierbron: 3, 6, 7, 14, 17, 26  Saamhorigheid
Dossierbron: 7, 9, 22  Arbeid
Dossierbron: 10, 11, 12, 25
Omdat veel dossierbronnen behoren tot de rubriek 'nationalisme' hebben wij bij deze rubriek nog eens vier criteria gezocht en deze criteria daarna verwerkt en uitgelegd. Hieronder vind u de door ons gevonden criteria en daaropvolgend een overzichtelijk, vergelijkend schema waar zij uitgebreider staan verwerkt. 1. Het gebruik van de kleur rood
Rood staat voor daadkracht en overwinning
2. Staatshoofd groot afbeelden
Het staatshoofd dient als groot voorbeeld en staat boven het volk

3. Het volk als een groep afbeelden
het individue komt pas na de het totale volk
4. Het gebruik van tekst/slogans
De poster extra kracht geven, vaak kort, scherp en pakkend
Duitse posters Russische posters
1.  Letterkleur  achtergrond nazi-logo's  Achtergrond  Kleding  Letterkleur  Strijdkleur communisme  Achtergrond of figuren daarop  Overheersende figuren  Vlaggen
2.  Strijdlustige houding/uitstraling  Groter en hoger dan het volk  Meestal in schilderingen  Teksten die respect afdwingen om hem heen: 'Der Führer'  In nazi-kleding/militaire kleding  Omringt door hakenkruizen  Strijdlustige houding/uitstraling  Groter en hoger dan het volk  Zowel in schilderingen als in beeldhouwwerken  Op vlaggen, gedragen door het volk
3.  Met z'n allen achter de leider  Met z'n allen achter het nationaal-socialisme  Massabijeenkomsten  Saamhorigheid uitstralen  Met z'n allen achter de leider  Met z'n allen achter het communisme  Samen werken aan een
industrieel sterk land
4.  Anti-communisme  Gericht op sterke natie  Teksten die respect afdwingen  Tonen hoe goed de toekomst gaat zijn  Grijpend naar de toekomst  Kort, maar krachtig  Anti-nationaal-socialisme  Gericht op saamhorigheid  Teksten die respect afdwingen  Tonen hoe goed het al gaat  Grijpend naar het verleden  Belangrijke punten kort en opvallend, daarbij een uitgebreide uitleg. Conclusie Als wij terugkijken op ons onderzoek valt ons op dat de propagandatechnieken van Duitsland en Rusland in sommige opzichten erg veel op elkaar lijken. Beide landen hebben een aparte organisatie waar propaganda zaken worden geregeld. Misschien hebben zij wel een aantal dingen van elkaar afgekeken want op sommige gebieden lijken de manieren van propaganda voeren van beide landen zeer sterk op elkaar. Zo wordt bij beiden de leider overdreven groot en krachtig neergezet om meer aanhang te krijgen. Je ziet ook duidelijk op de posters dat het volk achter de leider staat. Hier is uit op te maken dat het volk met zijn alle achter de leider ( moet ) staan en dat ze met zijn allen het regime moeten steunen. Ook wordt bij beide landen qua propagandatechnieken veel gebruik gemaakt van logo's op vlaggen e.d. om te laten zien hoe sterk het volk achter de natie staat. Bij beide landen kwam de kleur rood vaak overheersend voor in posters. Dit omdat het een strijd kleur is en om dat deze kleur voor daadkracht en overwinning staat. De landen hadden een hekel aan elkaar. Dit is ook terug te vinden in de posters. Alle twee de landen hebben posters die haat opwekken tegenover het andere land. Als er teksten op de poster voor komen zijn deze teksten op sommige gebieden ook vergelijkbaar. Zo zijn de teksten van beide landen sterk gericht op het ideaalbeeld van de leider en zijn het vaak teksten die respect afdwingen tegen over het regime en de leider. Natuurlijk zijn er ook verschillen tussen de manier van propaganda voeren van het nationaal-socialistisch Duitsland en dat van het communistisch Rusland. Zo zien wij verschillen in de geschiedenis. Zoals wij in het verslag beschreven greep Rusland wel graag terug naar het verleden terwijl hier bij Duitsland absoluut geen sprake van was. Qua manier van mensen bereiken zijn er ook verschillen tussen de twee landen. De tactiek van Duitsland is meer in de trant van “De mensen gaan naar de propaganda toe” terwijl de Rusland meer de tactiek gebruikt van “de propaganda komt naar de mensen toe”. Er is ook een verschil in het publiek dat de landen willen benaderen. Beide willen ze alle burgers bereiken, maar Duitsland richt extra aandacht op de jeugd, dit omdat Duitsland de jeugd als de toekomst ziet en Duitsland sterk op de toekomst gericht was. Rusland geeft echter wat extra aandacht aan de arbeiders. Rusland is namelijk minder gericht op de toekomst dan Duitland en wil voornamelijk de werkende krachten in het heden beïnvloeden. Zoals wij al eerder schreven in de conclusie werd bij beide landen de kleur rood veel gebruikt. Echter werd deze kleur wel in verschillende facetten gebruikt. Zo had Duitsland speciale nazie-kleding, dit soort van uniform was rood gekleurd. Rusland deed hier niet aan, Rusland gebruikte rood echter wel in vlaggen terwijl je dit bij Duitsland niet terug ziet. Ook schreven wij dat de leider van het land groot werd afgebeeld. Ook hierin verschilden de twee landen. Zowel Duitsland als Rusland maakte veel gebruik van schilderingen. Maar Rusland had als extra’tje ook beeldhouwwerk van de leiders door heel het land staan. Ook in de posters zat een verschil. Als een Russische leider afgebeeld werd op was hij vaak tussen het volk. Bij Duitsland was dat niet het geval. Wel was het zo dat Hitler vaak geschilderd was met op de achtergrond hakenkruizen of leuzen. Als er mensen op de posters staan heeft dit vaak een verschillend doel bij de landen. Duitsland wil met het afbeelden van massabijeenkomsten saamhorigheid van het superieure volk uitstralen. Dit terwijl Rusland, naast saamhorigheid van het gehele volk, wil laten zien hoe goed het is om met zijn allen aan een nieuw industrieel land te werken. Beide landen maken gebruik van teksten op posters. Er is echter wel verschil in de soort teksten die op de posters staan. Zo staan er op Duitse posters vaak alleen maar korte en krachtige leuzen terwijl er op een Russische poster na een korte leus een uitgebreidere uitleg word gegeven. * voor het gemak hebben wij de Sovjet-Unie in ons verslag Rusland genoemd.