Mensen en machines, industrialisatie

Opdracht 14 Conclusies uit de schema's van opdracht 12 en 13.

Conclusie opdracht 12: Bij de belangrijke sociale en economische gebeurtenissen is een duidelijk verband te zien: Er zijn veel maatregelen voor de infrastructuur genomen: de scheepvaart en het treinverkeer werd beter geregeld. Verder werden er maatregelen genomen wat betreft de arbeid. Er werden duidelijke regels gesteld wanneer men mocht werken, wie mocht werken en in welke omstandigheden het werk verricht moest worden. Er is ook goed te zien dat de mensen zelf verenigingen en bewegingen gingen oprichten. Particuliere groepen en personen gingen zich verenigen om sterker te komen staan en dingen gedaan te krijgen.

Conclusie opdracht 13: 1850: De samenleving werd steeds meer geregeld, was in het begin van de industrialisatie nog heel erg de houding 'de overheid moet zich erbuiten houden', na vele jaren kwam men erachter dat dat niet werkte en dat de overheid als onafhankelijke organisatie zich in de industrialisatie moest gaan mengen. Dit werd gedaan door wetten. In het begin werd niet of nauwelijks gecontroleerd of deze wetten wel werden nageleefd en dat werkte dus niet. Daarom kwamen er strenge controles op de wetten en toen werden ze wel nageleefd. De overheid kreeg invloed in een heleboel dingen. De burgers wilden beschermd worden: sociale zorg (die in de hoofdzaak wel aan particulieren werd overgelaten), infrastructuur, het beheer van koloniën en onderwijs. In de economie mengde de overheid zich zo min mogelijk, uitzonderingen waren: - uit- en invoerrechten op bepaalde producten - onder leiding van de overheid was de Nederlandse Handel Maatschappij opgericht - meren werden ingepolderd om de landbouwgronden te laten toenemen - door gemeentelijke en provinciale overheden stichtten nutsbedrijven - de scheepvaart werd gestimuleerd door de oprichting van de Nederlandse Stoomboot Maatschappij. Er werd belasting geheven om deze investeringen en sociale zorg etc. te financieren. Er waren meerdere wetten: grondwet, gemeentewet, provinciewet, kieswet. Er waren echter weinig ambtenaren omdat, als er bezuinigd werd, er werd bezuinigd op de salarissen van de arbeiders. Het overheidsgeld werd voornamelijk uitgegeven aan andere departementen.

Dit wil je ook lezen:

Zo schrijf je een goed opiniestuk

Vanaf 1850: Er kwam meer sociale zorg omdat de eerste sociale wetgeving weinig resultaat had. Er kwamen nieuwe en meer wetten: - arbeidswet - ongevallenwet - ziektewet - AAW - WAO - AOW - WW
De overheid hield zich meer bezig met de economie. De industrialisatie maakte enorme investeringen noodzakelijk en de infrastructuur moest uitgebreid worden. Investeringen: - Spoorwegen kwamen voor het grootste deel voor rekening van de overheid - Meer nutsbedrijven - Staatsmijnen - Schiphol - Inpoldering Zuiderzee - PTT
Door de economische depressie moest de overheid nog verder ingrijpen: - Vrijhandel werd losgelaten - Landbouw werd subsidieel ondersteund - Werkloosheid werd tegengegaan d.m.v. gelegenheidsprojecten - Er kwam een strikte loonpolitiek - Het scheppen van nieuwe financieringsmogelijkheden, bevorderen van buitenlandse vestigingen en bieden fiscale voordelen aan het bedrijfsleven. De macht van de overheid werd beperkt door: - Overkoepelingsorganen, zoals de Sociaal Economische Raad - Het lidmaatschap aan de Europese Unie
De overheid hield zich niet alleen bezig met de economie, maar ook met het onderwijs, wat natuurlijk een indirecte link heeft met de economie, want goed geschoold personeel zorgt voor een goede economie. Er kwamen uniforme soorten voortgezet onderwijs voor de verschillende maatschappelijke standen en bijzonder onderwijs. Na WO II was er geen standenonderwijs meer en studiebeurzen kwamen tot stand. De overheid ging zich nu ook meer bemoeien met de inhoud van het onderwijs. Naast economie en onderwijs werden diverse uitingen van cultuur gesubsidieerd. Industrialisatie noodzaakt tot overheidsingrijpen - Grotere productie vereiste betere infrastructuur - Behoefte aan geschoold personeel nam toe => meer onderwijs - Snelle groei steden - Problemen van armenzorg werden te groot voor particuliere organisaties - Industrialisatie bracht massificatie van de cultuur met zich mee. Het beschavingsoffensief van gegoede burgerij werd overgenomen door de overheid. Revoluties en hervormingen in het buitenland stimuleren tot hervormingen. De economische crisis van 1929 noodzaakte tot verder overheidsingrijpen. De welvaartsgroei na 1950 was een gunstige omstandigheid. De overheid kreeg veel invloed, de arbeiders wilden ook meer invloed en daarom organiseerden ze zichzelf in vakverenigingen en andere organisaties die voor hun belangen opkwamen. Niet alleen voor de belangen in het werk, maar ook wat betreft cultuur en andere luxe-uitingen. De macht van de werkgevers werd hen voor een groot deel ontnomen en dat was ook wel een vereiste want de werknemers werden soms ontzettend uitgebuit en afgetuigd. Hier moest een einde aan komen.

Conclusie: De overheid moest ingrijpen in de economie, omdat het anders verkeerd liep (economische crisis 1929). De arbeiders wilden ook invloed en organiseerden zich daarom in vakverenigingen en andere organisaties.

Opdracht 16 Voor 1875 was de situatie zo: - Sekse: Mannen keken neer op vrouwen. Vrouwen hadden veel minder toekomstkansen. Na de basisschool kregen de meesten geen vervolgopleiding, ze moesten meehelpen in de huishouding of op het land. - Afkomst: De kinderen van rijke ouders hadden meer toekomstkansen. De ouders konden een vervolgopleiding betalen. - Opleiding: Alleen met een middelbare school diploma of een hogere opleiding was er kans op een goede baan, anders was het 'vonnis' arbeider. - Etniciteit: Donkere mensen werden gediscrimineerd en hadden minder kansen op een goede baan. - Leeftijd: kinderen waren goedkopere arbeidskrachten en daar was meer werk voor. Vooral kinderen van 6 - 12 jaar in grote steden. Mensen kregen meer gelijke kansen in de periode 1875 - 1900: - Sekse: vrouwen werden langzamerhand geaccepteerd op hogescholen, dat kwam vanaf 1870 gestaag op gang. Bijvoorbeeld Aletta Jacobs: zij wilde studeren en werd uiteindelijk toegelaten op de HBS. Toen andere meisjes dat ook wilden gaf de minister hen toestemming. Aletta werd de eerste vrouwelijke arts en haar zusje werd de eerste vrouwelijke apotheker. Aletta Jacobs stichtte ook een praktijk en die liep heel goed. - Afkomst: het onderwijs werd gratis en iedereen kon onderwijs krijgen zodat er meer kans was op een goede baan later omdat afkomst niet meer zo belangrijk was. Er waren ook studiebeurzen. - Opleiding: de opleiding was belangrijk. Met een goede opleiding kon je een goede baan krijgen en dus een goed leven hebben omdat je jezelf kon onderhouden. - Etniciteit: Zwarte mensen werden minder gediscrimineerd vanaf Willem III. - Leeftijd: Vanaf 1874 kwam er een verbod op kinderarbeid en konden de kinderen dus niet meer uitgebuit worden. Niet iedereen had dus dezelfde kansen. Vooral voor 1875 had
sekse, afkomst, opleiding, etniciteit en leeftijd een grote invloed. Toen er meerdere wetten kwamen waren er meer gelijke kansen voor iedereen en kon iedereen een goede opleiding krijgen. Zo werd het werk beter verdeeld en werden mensen minder uitgebuit.

Opdracht 19 Welke bijdrage heeft Domela Nieuwenhuis geleverd aan de verbetering van de positie van de arbeiders in Nederland? a) Tijdens de industrialisatie ontstonden wantoestanden in de arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen. Dankzij acties van sommige organisaties en personen kwam daarin verandering. Welke bijdrage aan die verandering leverden Domela Nieuwenhuis en zijn SDB volgens de geschiedschrijver Kossmann? Beredeneer of de laatste alinea in de tekst van Kossmann al dan niet in strijd is met de voorgaande alinea's. b) Hoe groot was de aanhang van Domela onder de Nederlandse bevolking? c) Hoe verklaart Kossmann de naar zijn mening geringe betekenis van Domela voor de de positie van de arbeiders? d) Geef aan in welke opzichten vrienden van Domela, Wilhelmina Drucker en W. Hamers en Sam. Coltof, een andere mening hebben over de betekenis van Domela dan Kossmann. e) Ga na welk bewijsmateriaal of welke argumenten de schrijvers van de bronnen 1 tot en met 3 voor hun standpunten noemen. f) Geef vervolgens aan in hoeverre de redacties van de dagbladen bij het overlijden van Domela voorgaande standpunten ondersteunen of weerleggen. g) Ga na welke niet in deze bronnen genoemde factoren eind 19e eeuw bijdroegen tot de verbetering van de arbeidsomstandigheden en -verhoudingen. h) Rond je betoog af door een afgewogen antwoord te geven op de hoofdvraag. Betrek bij dit afwegen de representativiteit en betrouwbaarheid van de bronnen. Het socialisme vervulde in het Nederland van de jaren 1880 geen wezenlijke functie. Daar kwam echter verandering in met Domela Nieuwenhuis. De geschiedenis van de SDB leek vaak de geschiedenis van zijn persoon en zijn overtuigingen te worden. Tot ongeveer 1885 streed de SDB hard voor algemeen kiesrecht, dat in die jaren nog de aantrekkingskracht van een revolutionaire hervorming had. De kleine groep socialisten was heel enthousiast, maar dat algemene kiesrecht kwam er niet. De SDB beschikte niet over het plan of de middelen om het Parlement met geweld tot een andere politiek te dwingen. Domela Nieuwenhuis werd in 1888 in de Tweede Kamer gekozen, maar zijn welsprekendheid had in deze omgeving geen effect. In 1885 - 1890 kreeg het anarchisme vat op de arbeiders van de SDB en Domela Nieuwenhuis begon er ook naar te neigen. Na 1891 streed Domela Nieuwenhuis tegen de Duitsers, tegen de Friese Volkspartij en tegen de Nederlandse vakverenigingen. Recht voor allen schreef in 1893 over de verkiezingssuccessen van de Duitsers en de algemene staking, die de Belgische socialisten organiseerden om algemeen kiesrecht te krijgen. De SDB had zich losgemaakt van de internationale beweging en had niets concreets aan te bieden naast kritiek om het parlementarisme en de buitenlandse bureaucratie. Later bleek dat het makkelijker was geweest voor de arbeiders om te leren geloven in de mogelijkheid van lotsverbetering en in de dynamiek van de ontwikkeling. Dit alles was te danken aan Domela Nieuwenhuis en de SDB. Ook heeft de socialistische kiesrechtagitatie van de vroege jaren 1880 zeker iets bijgedragen tot de rijping van het inzicht dat de regeling van 1848 niet te handhaven was. De laatste alinea in de tekst van Kossmann is in strijd met voorgaande alinea's, want in de voorlaatste alinea wordt gezegd ' de SDB behield de trouw van Domela Nieuwenhuis' volgelingen, maar was tot niets dan negatie in staat.' In de laatste alinea wordt juist gezegd dat de SDB en Domela Nieuwenhuis toch nog aan iets positiefs hebben meegewerkt. Dat is dus in strijd met het voorgaande. De aanhang van Domela was groot onder de Nederlandse bevolking. Hoewel de SDB niet veel leden had, waren er op zijn begrafenis in 1919 vele tienduizenden toeschouwers. Een vriendin van Domela zegt dat hij door sommigen niet als een mens werd gezien, maar als een halfgod. Hij had aanhangers, maar ook tegenstanders. Toch erkende iedereen zijn buitengewone macht. Hij mocht niet worden beoordeeld door gewone stervelingen; ook al deed hij iets fout, dan moest iedereen nog zwijgen. Domela's invloed breidde zich snel uit en men nam gretig kennis van de artikelen, geschriften en brochures die van D.N.'s hand uitkwamen. Toen Domela Nieuwenhuis in de gevangenis moest en er later weer uitkwam, was er een grote groep mensen die hem steunde. Hij kreeg een grote zegetocht en een huldiging door het hele land heen. Wilhelmina Drucker en W. Hamers en Sam. Coltof hadden een andere mening over Domela Nieuwenhuis dan Kossmann: Wilhelmina Drucker: Domela Nieuwenhuis is de onvermoeibare wegverbreider, de grote meester van de socialistische levensleer geweest en iedereen heeft van hem geleerd. Uit zijn woord en daad is het Nederlands Feminisme geboren. Duizenden heeft hij opgezweept tot handelen en er was geen sociale verbetering die in zijn optredens niet haar oorsprong vond. Wilhelmina heeft veel aan hem gehad en veel kracht uit hem geput, ze durfde dingen die ze anders niet had durven doen. Ze zag erg tegen hem op en vond dat hij hele goede dingen had gedaan. Hier was Kossmann het niet mee eens, hij vond dat D.N. niet veel bereikt had behalve veel praatjes en kritiek. Wilhelmina vond juist dat hij veel had gedaan. W. Hamers en Sam. Colthof: D.N. nam niet aanval op een enkel punt, maar tegelijk op alles wat hij verkeerd achtte in de samenleving. D.N.'s invloed breidde zich snel uit en het volk vond alles interessant wat hij aan papier publiceerde. D.N. werd pas de man van betekenis, toen hij zich in dienst van de opkomende sociaal-democratische beweging stelde, waarmee de stichting van het blad ' Recht voor Allen', wat snel een enorme invloed uitoefende. Het persoonlijk optreden van D.N. was belangrijk. Hij mocht met recht worden beschouwd als grondlegger van de arbeidersbeweging in Nederland. Met het intreden van D.N. begon het volk zich pas te interesseren voor de arbeid van zijn parlement. Deze vrienden van D.N. waren positief over hem, maar iets realistischer dan Wilhelmina. Ze vonden dat het volk de invloed die van hem, de enige socialist van het parlement, uitging had overschat. W. Hamers en Sam. Colthof waren ook positiever over Domela Nieuwenhuis dan Kossmann. Ze vonden dat D.N. goed werk had verricht en dat hij uiteindelijk wel veel invloed heeft uitgeoefend op de maatschappij. Dat was Kossmann niet met hen eens, hij was voornamelijk negatief over D.N. en zag niet dat er een enorme menigte was die achter de SDB en D.N. stond.

Kossmann: 1. Het socialisme vervulde in het Nederland van de jaren 1880 geen wezenlijke functie. - De geschiedenis van de SDB leek vaak de geschiedenis van Domela Nieuwenhuis en zijn overtuigingen te worden. - De SDB stond voor het kiesrecht maar ondanks veel gepraat en gespeculeer, kwam er niets van. De SDB bleek over plan noch middelen te beschikken om het parlement met geweld tot een ander politiek te dwingen. - Toen Recht voor Allen in 1893 schreef over de verkiezingssuccessen van de Duitsers en de algemene staking, die de Belgische socialisten organiseerden ter verkrijging van algemeen kiesrecht, bleek duidelijker dan ooit dat de SDB zich van de internationale beweging had losgemaakt en niets concreets had aan te bieden naast scherpe en zeker niet geheel onjuiste kritiek op het parlementarisme en de buitenlandse partijbureaucratie.

2. Domela Nieuwenhuis en de SDB hadden de rol van pionier met enig effect gespeeld. - Zonder hun propaganda zou het waarschijnlijk moeilijker voor de arbeiders geweest zijn om te leren geloven in de mogelijkheid van lotsverbetering en in de dynamiek van de ontwikkeling. - Bij de begrafenis van D.N. toonden de tienduizenden die hem begeleidden, hoe levend de herinnering aan zijn werk nog was. - De socialistisch kiesrechtagitatie van de vroege jaren 1880 heeft zeker iets bijgedragen tot de rijping van het inzicht dat de regeling van 1848 niet te handhaven was.

Wilhelmina Drucker: 1. Voor Nederland is zijn leven rijk geweest aan zegeningen. - Hij is de stuwkracht geweest, die de gedachtensfeer in ons land heeft verhumaniseerd, versocialiseerd, opgevoerd tot hoger peil. - Hij heeft duizenden opgezweept tot handelen en er was geen sociale verbetering hier in het land die in zijn optredens niet haar oorsprong vindt.

2. Domela Nieuwenhuis is de onvermoeibare wegbereider geweest, de grote meester van de socialistische levensleer. Wij hebben allemaal van hem geleerd. - Uit zijn woord en daad is het Nederlands Feminisme geboren. - Zonder het volgbeeld van zijn stalen ijver, zijn onnavolgbare werkkracht, zijn onverwrikbaar pal-staan voor wat hem recht leek, zijn taaie geduld, dat hinderpalen beschouwde als daar te zijn om overwonnen te worden, zijn onschokbaar vertrouwen op de toekomst, zou ik nooit de moed hebben gehad om op te treden voor de vrouw, van wie de belangen door de sociale hervormers al niet minder werden genegeerd dan door de wetgevers en priesters van de vervlogen tijden.

W. Havers en Sam. Coltof: 1. Het belangrijke in D.N.'s optreden was, dat hij niet de aanval ondernam op een enkel punt, Maar tegelijk op alles wat hij op een gegeven moment verkeerd achtte in onze samenleving. - Een groot deel van het volk stelde zich partij. Men was gedwongen de strijd door D.N. aangevangen, te aanvaarden, omdat met vreesde voor de suggestieve invloed van een opruier. - D.N.'s invloed breidde zich snel uit.

2. D.N. werd pas een man van betekenis toen hij zich met zijn gehele kracht in dienst stelde van de opkomende sociaal-democratische beweging, waarmee de stichting van het blad 'Recht voor Allen', dat ook een enorme invloed uitoefende. - Dit kwam door het persoonlijke optreden van D.N. - Hij was de grondlegger van de arbeidersbeweging in Nederland.

3. D.N. paste niet goed in het parlement. - Hij voelde zich er niet op zijn plaats. - De omgang met het arbeidende volk en niet in het minst de strijd die hij voerde tegen het kapitalisme, waren motieven, genoeg om D.N. buiten deze hoge vergadering te houden waar tot heden slechts de stem van hen had geklonken, die meenden dat ieder volk van nature uit twee delen moest bestaan, het ene om te bevelen en het andere (ook het grootste) om te gehoorzamen.

Het Volk: Hij heeft de eerste bladzijden van de geschiedenis van het socialisme geschreven en dat was het. Hij heeft met trotse moed de opstand tegen het kapitalisme gepredikt in een tijd dat de grote massa arbeiders nog vast geloofde aan de eeuwigheid van de heerschappij van de bourgeoisie als deze zelf. De standpunten van Kossmann worden ondersteund en de rest wordt weerlegd, het is een negatief bericht.

De Tribune: D.N. is onverbrekelijk verbonden aan het socialisme. Op ongeveer elk gebied van de socialistische actie is hij de eerste geweest en als hij niet de eerste was, dan was hij de felste en de meest consequente anti-parlementariër. Dit is een positief stuk. Het ondersteunt de standpunten: 2 van Wilhelmina, 1 & 2 van Havers en Coltof.

NRC: Hij sprak tot het volk als socialistische baanbreker. Hij was al lang een afstervende loot aan de socialistisch beweging maar de herinnering leeft nog. Hij had een sterk karakter. Dit is een positief stuk. Het ondersteunt de standpunten: 1 van Kossmann, 1 & 2 van Wilhelmina en 1 & 2 van Havers en Coltof.

Het Handelsblad: Ondanks zijn grote fouten zal iedereen D.N. eren omdat hij voor wat hij goed achtte, gestreden en geleden heeft. Dit is een positief stuk. Het ondersteunt de standpunten: 2 van Wilhelmina en 1 & 2 van Havers en Coltof.

Ons Noorden: Niemand zal om hem treuren, hij heeft veel fout gedaan omdat zijn hoogmoed niet naar de redding wilde en zo bleef hij in de ellende van zijn eenzaam en tragisch leven. Dit is een negatief stuk. Het ondersteunt de standpunten: 1 van Kossmann en 3 van Havers en Coltof.

De Tijd: Zijn talenten werden misbruikt door dwaling en drift voor de maatschappelijke opstand. Dit is een negatief stuk. Het ondersteunt de standpunten: 1 van Kossmann.

Andere factoren die bijdroegen aan de verbetering van de arbeidsomstandigheden en -verhoudingen: het kwam voornamelijk door de oprichting van vakbonden en vakverenigingen. Werknemers gingen zich verenigen en stonden zo sterker. Verder greep de overheid in en nam maatregelen tegen de wantoestanden in de arbeidsomstandigheden en -verhoudingen.

Antwoord op de hoofdvraag: Welke bijdrage heeft Domela Nieuwenhuis geleverd aan de verbetering van de positie van de arbeiders in Nederland?

Domela Nieuwenhuis heeft het volk aan het denken gezet door zijn inzet voor het sociaal-democratisme. Hij heeft geprobeerd om de arbeidsomstandigheden en de arbeidsverhoudingen te verbeteren en door zijn enthousiasme en doorzettingsvermogen kreeg hij veel aanhang. In het begin was het heel moeilijk voor hem omdat er maar zo weinig aanhangers van het socialisme waren maar later begonnen mensen te geloven dat de arbeidsverhoudingen niet altijd zo hoefden te blijven en geloofden ze in hem. Ik vond het betoog over Domela Nieuwenhuis goed passen bij het katern "Mensen en Machines, omdat het over iemand ging die streed voor betere arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen. In het katern wordt aandacht besteed aan de veranderingen in de Industriële Revolutie en dat hield ook in dat er werd gekeken naar de veranderingen van verhoudingen en omstandigheden. Het is dan een interessante optie om degene die hard voor betere verhoudingen en omstandigheden heeft gestreden, uit te lichten en leerlingen daar een betoog over te laten schrijven. Dan komt het dichter bij je staan en leer je er meer van. Ik vond het dus een goede keuze en ik vond het goed passen bij de rest van het katern.

Domela Nieuwenhuis heeft het volk aan het denken gezet door zijn inzet voor het sociaal-democratisme. Hij heeft geprobeerd om de arbeidsomstandigheden en de arbeidsverhoudingen te verbeteren en door zijn enthousiasme en doorzettingsvermogen kreeg hij veel aanhang. In het begin was het heel moeilijk voor hem omdat er maar zo weinig aanhangers van het socialisme waren maar later begonnen mensen te geloven dat de arbeidsverhoudingen niet altijd zo hoefden te blijven en geloofden ze in hem. Ik vond het betoog over Domela Nieuwenhuis goed passen bij het katern "Mensen en Machines, omdat het over iemand ging die streed voor betere arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen. In het katern wordt aandacht besteed aan de veranderingen in de Industriële Revolutie en dat hield ook in dat er werd gekeken naar de veranderingen van verhoudingen en omstandigheden. Het is dan een interessante optie om degene die hard voor betere verhoudingen en omstandigheden heeft gestreden, uit te lichten en leerlingen daar een betoog over te laten schrijven. Dan komt het dichter bij je staan en leer je er meer van. Ik vond het dus een goede keuze en ik vond het goed passen bij de rest van het katern.