Marshallplan

Inhoud: Inhoud
Inleiding
Deelvraag 1: Waarom Marshallhulp? - Wat was de situatie in Europa na WO2? - Wat hield de Marshallhulp in? - Welke landen werden geholpen door Amerika? Deelvraag 2: Gevolgen van Marshallplan - Voor Amerika - Voor Europa
Deelvraag 3: Reacties op het Marshallplan - door Europa - door Amerika
Conclusie
Bronvermelding Inleiding Ons werkstuk gaat over het Marshallplan. We hebben een hoofdvraag en een hypothese bedacht: Hypothese: We denken dat de Marshallhulp vooral uit eigen belang was voor Amerika, zodat zij weer beter konden handelen etc. Hoofdvraag: Wat deed de Marshallhulp met de economie van Amerika en Europa. We zijn begonnen met deelvragen en subvragen te bedenken, zoals u bij de inhoud kunt zien. Deze methode leek ons handig en overzichtelijk. Ook zouden we aan de hand van deze vragen in staat zijn de hoofdvraag te beantwoorden. George C. Marshall op een postzegel 1 Waarom Marshallhulp? 1.1 Wat was de situatie in Europa na WO2? Na het einde van de tweede wereldoorlog, was de ellende nog lang niet voorbij. In Europa waren er problemen met de wederopbouw en er was een groot tekort aan dollars. Veel mensen

leefden nog steeds in armoede en waren werkloos. Er waren 2 hoofdoorzaken voor het urgente dollargebrek: - De winter van 1946- ’47 was erg streng zodat er in heel Europa veel steenkool geïmporteerd moest worden; - Vervolgens moest er veel graan geïmporteerd worden door de hete zomer die volgde. Deze importen kostten veel geld waardoor Europa zich in de schulden moest werken. Het feit dat niemand meer geld had zorgde ervoor dat de koopkracht drastisch afnam wat tot gevolg had dat het met de economie steeds slechter ging. Als Amerika niet zou ingrijpen zou het communisme vanuit Oost-Europa makkelijk kunnen doorbreken om uiteindelijk de hele economie te ontwrichten. Amerika besloot om hulp te bieden. Marshall wilde Amerika namelijk beschermen tegen het communisme. Het Marshallplan werd dus ook gebruikt als een soort barrière tegen het communisme. Achteraf bekeken blijkt dat de economische groei van West-Europa al was ingezet voordat feitelijk hulp kwam. Eigenlijk was de Marshallhulp dus niet zo hard nodig als toen gedacht werd. Voor het volk was het echter wel een enorme steun. 1.2 Wat hield de Marshallhulp in? De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken; George C. Marshall besloot op 5 juni 1947 16.4 miljard dollar te schenken aan de verschillende landen van Europa. Hoewel het Marshallplan eerst vooral bedoeld was om een ineenstorting van de wereldeconomie te voorkomen, kreeg het nog meer functies: het geld moest een dam tegen het Russische communisme zijn in de Koude Oorlog. (Deze functie bespreken we dadelijk uitgebreid.) Door het geld kreeg Amerika ook invloed op de Europese samenleving doordat Amerika veel propaganda maakte voor het Marshallplan. Twee jaar na de oorlog ging het erg slecht met Europa en het communisme kreeg steeds meer aanhang. Veel mensen zagen geen andere uitweg dan het communisme, en dachten dat het communisme de uitkomst was. Zo zei prof. Marianne Debouzy, indertijd student in Parijs: ’De grote aantrekkingskracht van het communisme was de hoop die het jongeren en studenten bood op een klassenloze maatschappij. Veel mensen dachten dat het communisme een wereld zou scheppen die beter was dan de vooroorlogse. Als je de wereld wilde veranderen, was er maar één partij waarvan je lid kon worden.’ Voor Amerika was dit een slechte zaak dus kreeg minister van Buitenlandse Zaken, generaal Marshall, de opdracht om het communisme tegen te gaan. En hij besloot dat hij eens moest gaan praten over de toekomst van Duitsland met de 3 grote machten in Europa; Frankrijk, Engeland en Sovjetunie. Na wekenlang te overleggen kwam er nog niets uit. Toen besefte Marshall wat de Sovjetunie wilde bereiken; namelijk dat het communisme zich in die tijd zo zou uitbreiden dat het niet meer te stoppen zou zijn en de macht zou krijgen in heel Europa. Ook wilde Stalin Duitsland klein houden, want zij zouden nog wel een dreiging kunnen gaan vormen voor de sovjetunie. Amerika was iets anders van plan, zij wilden Duitsland juist weer opbouwen. Woorden van generaal Marshall zelf: ‘De toestand is uiterst kritiek. Wij zijn - en daarmee mogen we ons gelukkig prijzen - de sterkste natie ter wereld, zeker in economisch opzicht’. Toen besloot Marshall Europa grootschalige hulp te bieden. Het Marshallplan. ’Zij geloofden nu definitief te breken met de isolationistische traditie, voorgoed hun vaderland een leidende rol te verschaffen in de wereldpolitiek. Economische ideeën en humane idealen gingen in die actie samen, eigenbelang en dienst aan de wereld waren er naar hun gevoel op een vrije wijze in verstrengeld.’ Dit vinden wij een heel wijze uitspraak omdat het precies verwoordt wat het Marshallplan was en waarom het werd gedaan. 1.3 Welke landen werden geholpen door Amerika? In totaal gaf de VS dus $14,6 miljard, waarvan IJsland 0,2%, Noorwegen 1,9%, Zweden 0,8%, Groot-Brittannië 24,8%, Denemarken 2,1%, Ierland 1,1%, Nederland 7,7%, België/Luxemburg 4,3%, Duitsland (FRD) 10,8%, Oostenrijk 5,2%, Frankrijk 21,1%, Portugal 0,3%, Italië 11,7%, Griekenland 5,5% en Turkije 1,7%, hebben gekregen. Amerika wilde dat Europa hun ideeën zouden overnemen, wat betreft de regeling van de economie. Ze wilden ook de toekomst van Europa veilig stellen, daarom was de boodschap ook: 'Moderniseer je economie, dan kun je net als wij worden.' Theodore Geiger, uitvoerder Marshallplan: ‘De Amerikanen wilden Europa Amerikaanse denkbeelden en organisatiemodellen opleggen. Het idee was: de Europese economie kan alleen weer worden opgebouwd en Europa kan alleen weer concurrerend worden op de wereldmarkt, als het Amerikaanse productiemethoden en managementideeën overneemt. En veel Europese zakenlieden wilden dat maar al te graag.’ Voorwaarde van de hulp was dat de landen zelf plannen maakte om de economie op te krikken. Amerika zou zich hiermee niet zoveel bemoeien en alleen een beetje toezicht houden. Als het plan van een land was goedgekeurd, kreeg deze het geld. ‘Gas geven, dokter!’ Wie zal West-Europa het eerst bereiken? De communistische gier met chaos of
Amerika met dollarhulp? Een grafiek van de aan de landen van Europa verleende Amerikaanse hulp in het kader
van het Marshallplan. Triëst en Joegoslavië sloten zich later aan. 2 Gevolgen van Marshallplan 2.1 Voor Amerika "Dat is een absurd verwijt. Geen enkel land doet iets bewust tegen zijn eigen belang. Maar het gaat om de interpretatie daarvan. Was er sprake van een kortzichtig, korte termijn belang, of van een strategisch en wijs belang? De Fransen en Britten lieten zich in de jaren dertig door dat eerste leiden, de Amerikanen in 1947 door het tweede. Dat maakt de Marshallhulp zo bijzonder." prof. Dr. Ernst van der Beugel (79) heeft het hier over de hoeveelheid eigenbelang die bij de Marshallhulp heeft meegespeeld. ‘Het was niet louter onbaatzuchtigheid. De VS had veel belang bij het welslagen van het Marshallplan, anders was het nooit opgezet. Het was voor Amerika van groot belang dat West-Europa weer op de been kwam. Als de VS Europa had laten instorten, had dat ons veel meer gekost dan wat we nu uitgaven aan het Marshallplan. Onze goede daden waren ook goed voor onze portemonnee.’ Dit waren de woorden van Theodore Geiger, medewerker Marshallplan. Beugel bekijkt het Marshallplan vanuit een andere hoek dan Geiger, namelijk vanuit politiek en economisch standpunt. Geiger spreekt hier over de verschillende voordelen van het Marshallplan. Wij denken zelf dat er inderdaad wel degelijk eigenbelang heeft meegespeeld bij de uitvoering van het Marshallplan. Denk maar aan de dam tegen het Russische communisme die de Marshallhulp zou zijn in de Koude oorlog. Ook zou Amerika meer invloed krijgen op de economie van Europa en de wereldpolitiek. De Europese bestellingen van Amerikaanse goederen brachten vele Marshall-dollars weer terug naar Amerika, wat de economie een geweldige impuls gaf. Wij vinden dit echter geen schande, het Marshallplan was namelijk voornamelijk bedoeld om een instorting van de wereldeconomie te voorkomen. 2.2 Voor Europa Meer dan 50% van de invoer in Nederland werd tussen 1949 en 1950 gefinancierd door de Marshallhulp. Het doel van de Marshallhulp was allereerst de primaire behoeften bevredigen en dat betekende dat er graan nodig was, door het mislukken van de oogsten in 1948. In Nederland heeft de Marshallhulp ook meegewerkt aan de opbouw van de textielindustrie, scheepsbouw, luchtvaart, industrialisatie, arbeidsproductiviteit, export en de landbouw. Doordat de Marshallhulp natuurlijk ook wel in het voordeel van Amerika moest werken hadden zij een aantal maatregelen genomen. Ze zorgden ervoor dat de Europese handel zich niet naar Amerika kon verplaatsen, door middel van protectie. Ook verhoogde Amerika onverwachts de accijnzen op tabak. Ook moesten de Europese landen de overschotten van Amerika op kopen, waardoor ze aan een product meer uitgaven dan nodig was, omdat ze dat product ook ergens anders vandaan goedkoper konden importeren. De handel binnen de 16 Europese landen die Marshallhulp kregen was verdubbeld in de periode van 1948 tot 1954. Dat kwam vooral door de vrijmaking van het handels- en betalingsverkeer. Waardoor in 1950 ook de EBU ontstond (Europese BetalingsUnie). Deze Unie was bedoeld om de in- en uitvoerrechten te verlagen en andere handelsbeperkingen weg te nemen. Door de EBU konden de landen hun tekorten makkelijker aanvullen en de overschotten makkelijker exporteren. Ook werden moeilijkheden wat betreft de financiering opgelost via de EBU. Zo kwam Europa los van de Marshallhulp, en dit was ook de bedoeling van Amerika, de hulp was niet alleen bedoeld om de handel met Amerika te bevorderen, maar ook de handel binnen Europa. Doordat Amerika in 1953 een aantal van de handelsbelemmeringen ontdeed kon Europa vanaf toen ook beter handelen met Amerika. Voor de Marshallhulp bleef Europa, samen met Japan, achter op Amerika op het punt van consumptieve vraag. Dit kwam door lage lonen als gevolg van overbevolking en een hoog arbeidsoverschot. Toen door de Marshallhulp meer mensen werk kregen als gevolg van de aanleg van nieuwe projecten, werd ook de consumptieve vraag hoger. Er ontstond een grote afzetmarkt in de omringende landen die snel uitbreidende markten hadden.
3 Reacties op het Marshallplan 3.1 Door Europa In 1948 zouden er weer verkiezingen komen in Italie, en het zou vooral gaan tussen de Christen- Democratische partij en de communisten. Amerika wilde niet dat de communisten zouden winnen en de macht in handen grijpen, waardoor ze misschien wel heel Europa mee zouden slepen, en besloten daarom de Christenen te steunen met hun campagne, ook vroegen ze familieleden uit Amerika brieven te sturen naar hun familie in Italië, om ze te waarschuwen voor het communisme. Ook kregen ze veel geld om een goeie campagne te voeren, zo konden ze in veel dorpjes een film laten zien. Daarmee maakten ze wel indruk, want de meeste hadden geen bioscoop in hun dorp. Pater Lucio Migliaccio, katholieke burgercomités: ’Alle partijen waren jaloers op ons verkiezingsapparaat en vooral op onze aanplakbiljetten. Op het platteland had je geen bioscopen, dat was in die tijd ondenkbaar. Dus stuurden we vrachtwagens naar steden en dorpen en draaiden daar 's avonds films, propagandafilms. Iedereen rende dan meteen naar de pleinen waar we de films vertoonden. Het was er altijd stampvol.’ Daar waren de communisten niet echt blij mee, en door die goeie campagne en brieven van familieleden heeft de Christen- Democratische partij verpletterend gewonnen. Dit geld kwam ook van de Marshallhulp, dus je zou kunnen zeggen dat het grootste deel van Italië erg blij was met de hulp. Maar de communisten absoluut niet. In Nederland dachten veel mensen dat er vooral veel eigenbelang bij het Marshallplan was gemoeid, dus ze wantrouwden de hulp een beetje. Echter later werden grote werken gemaakt van het Marshall-geld wat weer werkgelegenheid verschafte. Dit was voor het volk natuurlijk heel fijn. 3.2 Door Amerika "Uit enquêtes toentertijd bleek aanvankelijk dat de Nederlandse bevolking vooral eigenbelang vermoedde achter de Marshallhulp. Niet dat daar iets mis mee is, maar de Amerikanen wilden graag dankbaarheid zodat ze aan het thuisfront duidelijk konden maken dat het geld goed werd besteed. Zo kwam er een enorme lawine aan propaganda: radiospotjes, brochures, krantenartikelen, tentoonstellingen, noem maar op. Alles om het beeld over te brengen dat zonder Marshallhulp Nederland zou instorten." Aldus promovendus Frank Inklaar. Zoals Inklaar zegt waren de reacties in Amerika op de Marshallhulp wel positief. De reactie van het Amerikaanse volk was niet hetzelfde geweest als deze propaganda er niet was geweest. Dit blijkt uit het feit dat de mensen, voordat de propaganda er was, het zonde vonden van het geld. Ze hadden natuurlijk niet nagedacht over de gevolgen van het Marshallplan voor Amerika. Conclusie Hypothese: We denken dat de Marshallhulp vooral uit eigen belang was voor Amerika, zodat zij weer beter konden handelen etc. Hoofdvraag: Wat deed de Marshallhulp met de economie van Amerika en Europa. Antwoord hypothese: Er was inderdaad eigenbelang bij het Marshallplan gemoeid. Maar dit was niet het belangrijkste punt. We zijn erachter gekomen dat het inderdaad bijna zo in elkaar stak als dat wij al vermoedden. Want als de meeste mensen aan het Marshallplan denken, denken ze meteen aan de grote hoeveelheid loyaliteit die Amerika liet zien aan de rest van de wereld door zoveel geld te schenken. Wij waren echter van mening, toen we aan dit verslag begonnen, dat er wel iets achter moest zitten. Geen enkel land doet zo’n grote schenking zonder dat het eigen land er ook maar iets aan heeft. Nadat we het onderzocht hadden bleek er inderdaad iets van eigenbelang in te zitten, maar niet zoveel als dat we aanvankelijk hadden gedacht. Onze mening over het Marshallplan is er zeker positiever op geworden. Antwoord hoofdvraag: Voor beide landen was de Marshallhulp een enorme impuls voor de economie. De Marshalldollars kwamen bijvoorbeeld vanuit Europa weer terug naar Amerika omdat er veel vraag was naar goederen. Dat was heel goed voor de economie. In Europa werden grote projecten gemaakt die voor veel werkgelegenheid zorgden. Er werd loon verdiend, dus de koopkracht werd ook groter. Als gevolg van economische samenwerking raakte het proces in een stroomversnelling. Ook door de vele export naar de snel uitbreidende markten van omringende landen was er een grote economische groei. Echter bleek uit recent onderzoek dat de groei in verschillende Europese landen al was ingezet voordat de feitelijke hulp kwam. Dit wil zeggen dat de economie van Europa er vanzelf ook wel weer op was gekomen al had het dan wat langer geduurd. Bronvermelding - Onze jaren, de wereld na 1945 geschiedenis van de eigen tijd. (deel 1) (Amsterdam, Amsterdam boek, 2e druk. Blz 519 t/m 541 - http://www.lcsys.com/fayette/history/plan.htm - http://www.nrc.nl/W2/Evj/97/21.html - http://www.geschiedenis.nl/naslag/rnw/brugsestraat/hoofdstuk6.htm#marshall - http://krant.telegraaf.nl/krant/archief/19970524/teksten/bin.marshall.dossier.html
Het verloop van de handelsbalans van de geholpen landen tussen 1948 en 1952. De Marshallhulp leverde een belangrijke bijdrage tot het herstel van de economische groei in West-Europa. Deze grafiek toont het aantal aankoopvergunningen dat het ECA-bureau in Washington verstrekte.