Ozonlaag

Wat is de ozonlaag? De aarde wordt bedekt door een aantal gassen, die gassen worden dampkring of atmosfeer genoemd. De ozonlaag, die het gas ozon bevat, bevindt zich in de stratosfeer. De stratosfeer is het deel van de dampkring dat zich op een afstand van 15 tot 45 kilometer van de aarde bevindt. Het woord ozon komt van het Griekse ozein dat betekend ruiken, want het gas heeft een typische geur. Ozon wordt gevormd wanneer zuurstofmoleculen worden gescheiden door de ultraviolette straling van de zon. Dagelijks wordt in de stratosfeer dat is een deel van de atmosfeer ongeveer 300 miljoen ton ozon geproduceerd. De totale dikte van de ozonlaag is ongeveer 15 kilometer. De ozonlaag heeft een belangrijke biologische functie, de ozon absorbeert de ultraviolette stralingen zodat ze de aarde niet bereiken. In 1985 hebben een aantal Britse wetenschappers een gat in de ozonlaag ontdekt,ze kregen de resultaten van hun metingen van de zuidpool en toen ontdekte ze het gat. Het gat zit dus boven de Zuidpool. Het is gelukkig nog geen gat, maar het is een verdunning in de ozonlaag, maar de meeste mensen noemen het al een gat doordat het steeds groter wordt. Het gat is eind september begin oktober te zien omdat dan de lente begint op de zuidpool. Hoe is het gat in de ozonlaag ontstaan? Er zijn twee oorzaken die de ozonlaag kunnen beschadigen: Stoffen die de ozonlaag kunnen beschadigen zijn chloorhoudende gasverbindingen. Deze stoffen zijn door de mens gemaakt en ze komen niet voor in de natuur. Deze chloorhoudende gasverbindingen zijn bijvoorbeeld: cfk's (chloorfluorkoolwaterstoffen) en stoffen als halonen deze stoffen zijn aanwezig in brandblussers, methylbromide, trichloorethaan en tetrachloorkoolstof. Deze stoffen worden ozonvreters genoemd. Cfk’s werden in de jaren 1970-80 heel veel geproduceerd. Ze werden gebruikt als koelvloeistof voor koelkasten en als drijfgas in spuitbussen, in piepschuim, als ontvettingsmiddel,in brandblussers enzovoorts. Vliegtuigen die op grote hoogte vliegen zijn ook schadelijk voor de ozonlaag, omdat hierbij schadelijke stoffen direct in de stratosfeer komen. Ozonvreters verdwijnen pas na 50 tot 100 jaar uit de atmosfeer en al die tijd dat ze in de stratosfeer zitten breken ze de ozonlaag af. De ozonlaag zal dus nog langer aangetast worden zelfs als we zouden stoppen met het produceren van de ozonvreters. Een tweede oorzaak is, hele lage temperaturen. Als het in de stratosfeer 80 graden vriest kan een ozongat ontstaan. Er moet ook genoeg zonlicht zijn in de stratosfeer, omdat in het zuidpoolgebied de zon hele dagen schijnt. En ook als de poolwinter overgaat in de lente dat gebeurt in september kan er ook een gat in de ozonlaag komen. Bij extreem lage temperaturen en veel zon zorgen de ozonvreters en de vervuiling in de lucht voor de vorming van ‘parelmoerwolken’ die de ozon snel afbreken.
Waarom zit het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool? Dat het gat boven de zuidpool zit komt waarschijnlijk doordat er op het zuidelijk halfrond minder land is dan op het Noordelijk halfrond. Land wordt veel sneller opgewarmd dan oceanen. De warmte van het land stijgt weer op de gebergte zoals de Himalaya, de Oeral, de Kaukasus, de Alpen en de Rocky Mountains die zorgen ervoor dat de warmte sneller op kan stijgen. De warmte stijgt op naar de atmosfeer waar de ozonlaag zich bevindt. De opwarming van het land en de bergen die er voor zorgen dat de warmte opstijgt, zorgen voor grote luchtstromingen in de dampkring op het Noordelijk halfrond. Die luchtbewegingen zorgen er voor dat de ozonvreters minder snel de ozonlaag aantasten,omdat de ozonlaag dan voortdurend aangevuld wordt met verse ozon moleculen. Op de noordpool zijn er ook geen windstromingen,op de zuidpool wel. Die windstromingen ontstaan door zon of extreme kou. Omdat deze windstromingen heel snel ronddraaien en geen warmere luchtstromen binnenlaten, blijft het ozongat boven de zuidpool juist geïsoleerd. En kunnen er geen nieuwe ozon moleculen bij, dus ze beschadigen de zoonlaag. Niet alleen boven de Zuidpool wordt de ozonlaag dunner maar ook boven Europa en Noord Amerika wordt de ozonlaag ook dunner. Wat zijn de gevolgen van het gat in de ozonlaag? Door het gat in de ozonlaag kan uv-straling de aarde gemakkelijk bereiken. De ozonlaag beschermt de aarde tegen ultraviolette straling,die straling is slecht voor mensen het kan huidkanker veroorzaken en slechtziendheid of zelfs blindheid. De straling kan bij mensen het afweersysteem tegen infectie ziektes verminderen. Voor planten en dieren is het ook schadelijk. Uit onderzoeken is gebleken dat veel gewassen niet tegen te veel uv-straling kunnen, en er kunnen giftige stoffen ontstaan in planten. Plankton is gevoelig voor te veel uv-straling, plankton is een verzamelnaam voor plantjes of diertjes die in zee leven. Ze nemen zonlicht op en maken er zuurstof van die belangrijk is voor alle planten en dieren in zee. Zijn er in Nederland al gevolgen door aantasting van de ozonlaag? De hoeveelheid uv-straling in Nederland is gestegen, in 2002 was de uv-jaardosis met 7% gestegen vergeleken met 1980. In de periode 1992-1997 was de UV-jaardosis 10-14% hoger dan in het begin van de jaren tachtig. Deze dosis is waarschijnlijk veroorzaakt doordat het aantal cfk’s toenam door de aanwezigheid van vulkanische aërosolen in die periode. Die vulkanische aërosolen kwamen in de stratosfeer door de uitbarsting van de Pinatubo-vulkaan in 1991. Ook na 1997 blijft de hoeveelheid UV verhoogd, maar de toename is minder geworden. De dikte van de ozonlaag is sinds 1997-2001 verdunt, boven Nederland is hij 3% verdunt ten opzichte van 1980. De dikte van de ozonlaag verschilt per seizoen,de verdunning is in de winter en het voorjaar ongeveer 4% en in de zomer en in de herfst zo'n 2%. De hoeveelheid mensen die huidkanker kunnen krijgen is veel gestegen, jaarlijks zullen er 100 tot 150 miljoen inwoners van Nederland meer kans krijgen op huidkanker. In totaal gaat het om bijna 2000 extra gevallen ten opzichte van 1980. Van deze extra gevallen zullen ongeveer per jaar circa 30 tot 40 personen overlijden. Zijn er maatregelen genomen tegen de aantasting van de ozonlaag? In 1987 is er besloten om het probleem van het gat in de ozonlaag op te lossen. Het volgende is vastgelegd in het Montreal Protocol, de landen die het protocol hebben ondertekend mogen vanaf 1996 geen cfk’s meer gebruiken. Er doen 180 landen mee. Ze kunnen in plaats van cfk’s ook hcfk’s gebruiken die stoffen zijn minder schadelijk voor de ozonlaag. De ontwikkelingslanden mogen vanaf 2010 pas geen cfk’s meer gebruiken. In Nederland zijn er nog andere maatregelen genomen. De productie van koelkasten die cfk’s bevatten werd in 1995 helemaal verboden. De handel in apparaten die cfk’s bevatten werd in 1999 afgeschaft. Deze twee fases zijn al afgerond. De overheid zorgt er nu voor dat producten die cfk’s bevatten niet zomaar weggegooid worden maar worden gerecycled. De chemicaliën worden uit de producten verwijderd die stoffen worden in geleverd bij halonenbanken. Sinds 2001 zijn alle EU-lidstaten verplicht om producten die cfk’s bevatten te recyclen. In Engeland is het recyclen van koelkasten een probleem want daar is de opvang van cfk’s nog niet goed geregeld, de stoffen kunnen niet naar halonenbanken. In 2002 is in Engeland een koelkastberg ontstaan, er liggen 1 miljoen koelkasten. De hcfk’s worden nog steeds gebruikt als vervangers van cfk’s vanaf 1997. Ook groeit het aantal hfk’s deze stof heeft geen ozonlaag aantastende werking. CFK's worden ook vervangen door perfluorkoolwaterstoffen (PFK's) en zwavelhexafluoride (SF6). In producten die cfk’s bevatten (zoals koelinstallaties, isolatiemateriaal en brandblussers) blijven er wel restjes cfk’s en halonen zitten. Er is ongeveer nog een hoeveelheid van maximaal 4 000 ton halonen en CFK's in producten zoals koelkasten en brandblussers in Nederland, die moet worden ingezameld, opgeslagen en vervolgens uit de producten gehaald moeten worden. Het ministerie van VROM heeft een inzamelingssysteem ingevoerd om alle cfk’s en halonen uit de producten te halen. Vanaf 1 januari 2004 moeten alle cfk’s en halonen worden ingezameld en moeten op een milieuvriendelijke manier vernietigd worden. Conclusie: De ozonlaag is heel belangrijk voor mensen zonder de ozonlaag zal de aarde niet beschermd zijn tegen uv-straling. In 1980 is er een gat ontstaan in de ozonlaag door de schadelijke stof cfk’s en halonen. Het gat bevind zich vooral boven de zuidpool. Door de extreme kou in de zuidpool en weinig warme lucht die opstijgt kunnen er geen nieuwe ozonmoleculen ontstaan. De gevolgen van het gat in de ozonlaag veroorzaakt dat uv-straling sneller de aarde kan bereiken. Huidkanker is een veel voorkomend gevolg hier van. Er zijn maatregelen genomen in het Montreal Protocol om de ozonlaag te beschermen tegen cfk’s. Boven Nederland is de ozonlaag 3% verdunt vergeleken met 1980. We kunnen de verdere aantasting van de ozonlaag best tegen gaan. Door het nieuwe inzamelingssysteem zal het aantal cfk’s en halonen nog verder dalen. Veel producten zoals spuitbussen daar zitten al geen cfk’s meer in, door de afspraak in het protocol van Montreal. Door het minder gebruiken van luchtvaart kan de aantasting nog verder dalen. Ik vond het heel leerzaam om mijn praktische opdracht over de ozonlaag te doen, het is een actueel onderwerpen ook heel belangrijk. Ik wist eerst niet dat de ozonlaag zo belangrijk was voor het leven op aarde. Ik wist wel dat de ozonlaag ons tegen uv-straling beschermde. Maar dat de ozonlaag al zo erg is aangetast en dat dit proces 50 tot 100 jaar doorgaat ook al produceren we geen cfk’s meer vind ik toch wel erg. Zeker omdat de gevolgen zoals kanker heel erg zijn. Ik vind het heel goed dat er een verdrag is gemaakt om geen cfk’s meer te produceren en bijvoorbeeld koelkasten te recyclen. Ook het nieuwe inzamelingssysteem van VROM kan het aantasten van de ozonlaag nog verder stoppen.
Bronvermelding: Ik heb veel informatie van het internet gehaald. Ik heb de volgende sites gebruikt: -www.milieuloket.nl -www.hetlaatstecontinent.nl -www.rivm.nl
het plaatje van de ontwikkeling van het gat in de ozonlaag heb ik van het milieuloket. De cirkel diagram van de verschillende soorten cfk’s heb ik van members.brabant.chello.nl. En de grafiek over het gebruik van vervangers voor cfk’s heb ik van het rivm.