Wat is er aan de hand met de Nederlandse taal?

Ik besef me dat ‘beseffen’ geen wederkerend werkwoord is
 

“Dat de Nederlandse taal in slechte staat verkeert, is voor weinig mensen nog een verassing.” Twintig jaar terug, zou een uitspraak als deze alleen worden uitgesproken door in leeftijd gevorderden mensen die hun eigen tijd missen of door een (in bescheiden mate) chauvinist. De taal verloedert en dat weet men. Nu heb ik het niet alleen over het feit dat mensen niet meer weten hoe je het woord “quarantaine” spelt. Er is veel meer gaande met de Nederlandse taal en dit kan tot misvattingen leiden. 

Taal is in beweging. Woorden komen en gaan! Net zoals regels in spelling en grammatica die continu (is zonder e) veranderen, worden de meeste woorden die nieuw in de Van Dale verschijnen in het leven geroepen, doordat meisjes van veertien ze beginnen te gebruiken. Deze woorden hoeven tegenwoordig niet eens een echte betekenis te hebben. Een paar voorbeelden van de afgelopen jaren:

Yolo (You only live once) – Dit woord verscheen in 2012 en betekent letterlijk ‘je leeft maar een keer’. Hierover zijn uiteraard misverstanden ontstaan onder jongeren, want iedereen interpreteert het anders. De een interpreteert het als ‘ik leef maar een keer, dus laat ik er het beste van maken door mezelf vol te gooien met alcohol, met alle gevolgen vandien.’ En de ander interpreteert het als ‘Ik leef maar een keer, dus laat ik mijn leven niet verpesten door mijn keel te smeren met een overmaat aan alcohol.’ Toen ik eens op Twitter las “Pooping in the shower…#YOLO” werd mij ook onduidelijk welk van de twee interpretaties van YOLO de spreker had. Wees nou eerlijk! Het woord Yolo alleen al, is toch te walgelijk voor woorden!

Episch – Dit woord wordt onder de jongeren al sinds 2010 gebruikt, maar eigenlijk is het woord al eeuwen oud. Het woord episch, ontleend van het woord epos, werd al in de Griekse oudheid gebruikt. Ook kennen we het woord van ‘epische poëzie’ (poëzie waarbij het verhaal een grote plaats inneemt). Het woord betekent ‘groots’ of ‘kostelijk’, maar tegenwoordig wordt het woord episch overal voor in gebruik genomen. Men vindt het al episch, wanneer men het toilet doortrekt en er geen remsporen achterblijven!

Nu weten we hoe nieuwe woorden ontstaan, maar hoe zit het met stervende woorden? Waarom sterven woorden af? Hier geldt eigenlijk dezelfde reden: De nieuwe generatie houdt op deze woorden te gebruiken en wanneer de oudere generaties sterven, nemen ze hun woordenschat mee het graf in. Dit is bijvoorbeeld lang geleden gebeurt met het woord ‘oorvinger’ wat ‘pink’ betekent (Ik wil niet eens weten waarom dit vroeger ‘oorvinger’ werd genoemd).

Niet alleen verandert ons woordenschat voortdurend, er is ook iets opmerkelijks gaande met ons gevoel voor grammatica! Hierbij geldt wederom: wanneer een fout vaak genoeg wordt gemaakt, wordt het sneller geaccepteerd door Jan Raap en zijn maat en bij gelegenheid wordt de fout later ook nog eens ‘officieel goedgepraat’. Hier hoor je iets bijzonders! Een voorbeeld: de verleden tijd van ‘waaien’. Vroeger was het gebruikelijk om ‘de wind woei’ te zeggen, maar mensen hadden om duistere redenen de neiging om ‘de wind waaide’ te zeggen. Nu wordt ‘waaide’ goedgekeurd.




Niemand wil degene zijn, die op een familiefeest de sfeer verpest door iemand erop te wijzen dat het ‘Groter dan ìk’ moet zijn. Toch zijn er fouten – vooral in zinsconstructie – die een doorn in het oog zijn voor gevorderde Nederlands-sprekers en voor mensen die stiekempjes diep van binnen een “grammar nazi” zijn. Laten we daarom eens een paar veelgemaakte fouten op een rijtje zetten:

Foutieve verwijzing – Was het nou het meisje ‘dat’ of het meisje ‘die’? Men weet het niet meer! Het juiste is ‘het meisje dat’. Men vindt het vreemd om het betrekkelijk voornaamwoord ‘dat’ te gebruiken als het verbonden wordt met een persoon.     

Het wederkerend werkwoord – ‘ik irriteer me al jaren aan hem’. Dit is een klassiek voorbeeld van een contaminatie. Hier wordt ‘ik erger me’ samengevoegd met het werkwoord ‘irriteren’. In dit geval zijn de gevolgen nog niet catastrofaal. Het wordt al een stuk erger met ‘ik besef me dat…’ (te verklaren uit: ik realiseer me) Het gevaarlijke is dat deze fout ook andersom wordt gemaakt: realiseren wordt regelmatig niet meer als wederkerend werkwoord gebruikt ‘Ik realiseer dat mijn oma binnenkort het loodje zal leggen’. De spreker zegt hierbij dat hij zijn oma wil vermoorden, want realiseren zonder ‘me’ betekent mogelijk maken.

Ik wil graag de gelegenheid gebruiken om nog een punt aan te snijden. Het is geen klein punt! Het is afschuwelijk! Ik zou bereid zijn iemand te vergeven voor alles wat hierboven genoemd wordt, als ze hier maar mee stoppen. Veel mensen hebben namelijk een vocabulaire dat alleen nog maar bestaat uit stopwoordjes. “Met alle respect, maar… ja weet je… ik bedoel van… zeg maar, in principe heb ik ook zoiets van … nou, lekker dan! Snap je? ” Nee! Ik snap hier geen snars van. Hopeloze ellende. 

Maar ja, waarom zou ook maar iets hiervan je iets moeten schelen? Ik bedoel… Yolo!