Patroniemen

Patroniem

Uit een patroonriem, ook wel vadersnaam genoemd, zijn veel familienamen afgeleid. Die namen verwijzen naar een voornaam, zo kan je laten zien van welke familie je bent. Als vaders voornaam, Pieter is, dan is het patroonriem daarvan Pieterszoon, en Pietersdochter het patroonriem van zijn dochter. Het kwam ook voor dat een kleinkind het patroonriem van zijn vader overnam: Pieter Jansz. Hendriks. De familierelatie werd zo binnen een naam tot drie generaties uitgebreid: zoon, vader, grootvader. Het achtervoegsel -zoon of -dochter werd afgekort: Pietersz., Pietersen, Pietersdr. Of het werd weggelaten. Van de middeleeuwen tot de invoering van de burgelijke stand werd het patroonriem bij persoonsregistratie gebruikt. De enige achternaam die je toen kon hebben was een patroonriem en hij kon van generatie op generatie veranderen, maar het patroonriem kon ook door een familie naam worden gevolgd

De eigenlijke functie van het patroonriem verdween bij de invoering van de burgelijke stand in de 19e eeuw. De persoonsregistratie bij de burgerlijke stand wordt beperkt tot het noteren van voornamen en een familienaam, die definitief in vaststaande spellingsvorm van ouder op kind wordt doorgegeven. Veel Patroniemen zijn bij de invoering van de burgelijke stand veranderd in een familienaam. Veel namen kan je niet meer herkennen, die zijn in de loop van tijd zo veranderd en omdat de namen die als basis een patroniem hebben niet meer bestaan. In Friesland maakte men familienamen uit patroniemen met behulp van het achtervoegsel -ma of men paste andere naamvormingsmechanismen toe: Johannes Sytses nam de familienaam Siedsma aan; Sjoerd Alberts nam de familienaam Alberda aan.